Kobo Abe
| Kobo Abe | |
|---|---|
 | |
| Asl ismi | Abe Kimifusa |
| Tavalludi |
1924-yil 7-mart |
| Vafoti |
1993-yil 22-yanvar Tokio, Yaponiya |
| Ijod qilgan tillari | Yapon tili[1][2] |
| Fuqaroligi | Yaponiya |
| Yoʻnalish | avangard |
| Faoliyat yillari | 1944-1993 |
Kobo Abe (yaponcha: 安部公房), hozirgi. ism - Abe Kimifusa; 1924-yil 7-mart [3], Kita, Tokio, Yaponiya imperiyasi — 1993-yil 22-yanvar, Tokio, Yaponiya) — yapon yozuvchisi, dramaturg va ssenariynavis, urushdan keyingi yapon sanʼati avangardining yetakchilaridan biri. Ijodining asosiy mavzusi - insonning zamonaviy dunyoda o'z shaxsiyligini izlash. “Qumdagi ayol”, “Begona yuz”, “Kuygan xarita” romanlari asosida 1960-yillarda rejissor Xirosi Teshigahara tomonidan filmlar suratga olingan.
Hayoti va ijodi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kobo Abe 1924-yil 7-martda Tokio chekkasida joylashgan Kita shahrida tugʻilgan. Bo'lajak yozuvchi bolaligi 1940-yilda o'rta maktabni tugatgan Manjuriyada o'tkazdi. Yaponiyaga qaytgach, oʻrta taʼlimni Seijo maktabida (yapon. hàngàngāngìnì) tamomlab, 1943-yilda Tokio imperator universitetining tibbiyot fakultetiga oʻqishga kirdi. 1945-yil avgust oyida Xirosimadagi atom hujumidan so'ng, Abe stajyor maqomida ilmiy darajasiz tibbiy tajribalar o'tkaza boshladi. 1947-yilda, talabalik davrida rassom Mati Abega turmushga chiqdi, u keyinchalik, xususan, Abening kitoblari dizayni va uning teatrlashtirilgan spektakllari dekoratsiyasida muhim rol o'ynaydi. Abe har doyim Kabuki sana'tidan hayratratlanar edi. 1948-yilda Abe universitetni shifokorlik maqomi bilan tugatdi, ammo davlat tibbiy malaka imtihonini qoniqarsiz topshirib, u deyarli shifokor bo'lish imkoniyatini yo'qotdi.
1947-yilda Manjuriyadagi shaxsiy hayotiy tajribasiga asoslanib, Abe yozishga yozuvchilikka qiziqib qoldi va birinchi she'riy "Surli she'rlar" to'plamini yozib, uni o'zi nashr etdi va 62 betlik kitobning butun nashrini chop etdi. Rilke she'riyati va Xaydegger falsafasi muallifiga kuchli ta'sir ko'rsatgan, she'rlarida yosh Abe urushdan keyingi yoshlarning umidsizligini ifodalash bilan birga, voqelikka qarshi norozilik chaqirig'i bilan kitobxonlarga murojaat qildi.
Xuddi shu 1947-yil, Abening "Loy devorlari" deb nomlangan katta shakldagi birinchi kompozitsiyasining yozilishiga to'g'ri keladi. Bu asar bilan birinchi boʻlib tanishgan va uni yuksak baholagan tanqidchi va germanist filolog Rokuro Abe urush yillarida hali Sejo oʻrta maktabida oʻqib yurgan kezlarida Abega nemis tilidan dars bergan edi. Asar uch jilddan iborat bo'lib, asirlikka tushib qolgan askar kundaligiga asoslangan edi. Ushbu asardan chuqur taassurot qoldirgan Rokuro Abe matnni yaqinda o'sha paytda kam mashhur bo'lgan zamonaviy adabiyot jurnalini yaratgan Yutaka Xaniyaga yubordi. Asarning birinchi kildi keyingi yilning fevral oyida Shaxsiyat jurnalida chop etildi. Shu tarzda bir oz shon-shuhrat qozongan Abe, Yutaka Xaniya, Kiyoteru Hanada va Taro Okamoto boshchiligidagi "Tun" uyushmasiga qo'shilish taklifini oldi. 1948-yilning oktyabr oyida Xaniya va Hanada koʻmagida “Yoʻl oxiridagi koʻrsatkich” deb oʻzgartirilgan “Loy devorlari” nomi bilan alohida kitob shaklida chop etildi..
1950-yilda Abe Xiroshi Teshigahara va Shinichi Segi bilan birgalikda "Asr" nomli ijodiy uyushmasini tashkil qilishdi.
Hayotidagi asosiy sanalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 1948-yil - "Yo'l oxiridagi ko'rsatgich" birinchi romani nashr etildi.
- 1950-yil - "Qizil pilla" hikoyasi uchun mukofotga sazovor bo'ldi.
- 1951-yil - "Devor, S. Karma jinoyati." hikoyasi uchun Akutagava mukofoti bilan taqdirlangan.
- 1958-yil - "Arvoh bu yerda" uchun dramaturglar uchun Kishida mukofoti bilan taqdirlangan.
- 1963-yil - "Qumdagi ayol" filmi uchun Yomiuri mukofotiga sazovor bo'ldi.
- 1967-yil - "Do'stlar" spektakli Tanizaki mukofotiga sazovor bo'ldi
- 1968-yil - "Qumdagi ayol" romani Fransiyada ajoyib fantastik asari uchun xorijiy muallifga berilgan mukofot bilan taqdirlandi.
- 1973-yil - "Abe Kobo studiyasi" teatriga asos soldi va unga rahbarlik qildi.
- 1974-yil - "Yashil paypoq" uchun Yomiuri mukofotiga sazovor bo'ldi.
- 1975-yil - 13-may Kolumbiya universiteti (AQSh) faxriy doktori unvonini oldi.
- 1977-yil - Amerika san'at va fanlar akademiyasining faxriy a'zosi bo'ldi.
- 1986-yil - 10-xalqaro ixtirochilar ko'rgazmasida qor zanjiri ixtirosi uchun kumush medalni oldi.
- 1992-yil - 25-dekabr kuni kechki payt, boshqa insho ustida ishlayotganida, miya qon ketishidan hushini yo'qotdi va kasalxonaga yotqizildi.
- 1993-yil - 22-yanvarda 68 yoshida yurak to'xtashi natijasida to'satdan vafot etdi[4]