Kayf
Kayf (arabcha: كايف „ zavq, zavqlanish, rohat“[1], koʻpincha turkcha: keyif) arab tilidan olingan soʻz boʻlib, rus tilida (va boshqa tillarda, birinchi navbatda, Yevropa tillarida, shuningdek, ibroniy tilida) umuman yoqimli Emotsiya va his-tuygʻularni bildirish uchun ishlatiladi. Tom maʼnoda, eyforiya .
Soʻz evolyutsiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ruscha „kayf“ soʻzi arabcha „kaif“ arabcha: كايف „yoqimli bekorchilik davri“ soʻzidan kelib chiqqan. Qur’onga koʻra, jannatga kirgan solihlar doimo rohat-farogʻatdadir.
Vpervie v russkom yazike slovo „kayf“ („keyf“) ofitsialno zafiksirovano v 1821 годu. Imenno v etom godu O. I. Senkovskiy, rasskazivaya o svoix puteshestviyax po Yegiptu, obʼyasnil, chto takoe „keyfir“: Andoza:Начало цитаты Puteshestvenniki, bivshie na Востокe, znayut, skol mnogoslojnoe znachenie imeet virajenie keyf. Otognav proch vse zaboti i pomishleniya, razvalivshis nebrejno, pit kofe i kurit tabak nazivaetsya delat keyf. V perevode eto mojno bilo bi nazvat naslajdatsya uspokoeniem. Andoza:Конец цитаты
Puteshestvenniki, bivshie na Vostoke, znayut, skol mnogoslojnoe znachenie imeet virajenie keyf. Otognav proch vse zaboti i pomishleniya, razvalivshis nebrejno, pit kofe i kurit tabak nazivaetsya delat keyf. V perevode eto mojno bilo bi nazvat naslajdatsya uspokoeniem.
1848-yilda " Netochka Nezvanova " hikoyasida „kayf“ soʻzini F. M. Dostoevskiy („…buldog xonaning oʻrtasida oʻtirdi va dangasalik bilan tushdan keyin bufalosidan zavqlandi“). Bundan A. tomonidan ham foydalanilgan. P. Chexov („Divanga oʻtirganimda …“), D. DA. Grigorovich, N. S. Leskov , Quyosh. DA. Krestovskiy, I. A. Goncharov va boshqalar. Obozrevatel jurnala „Вокруг света“ A. Sinelnikov v 1967 godu v svoey state o Shaxi Zinde pisal:
Oktyabr inqilobidan keyin bu so'z burjua mafkurasining namoyon bo'lishiga ishora sifatida qaraldi va amalda qo'llanilmadi. U 1957-yilda Moskvada bo'lib o'tgan VI Butunjahon yoshlar va talabalar festivalidan so'ng, chet eldan olingan so'zlarni suhbatga "kritish" modaga aylanganidan keyin yana qo'llanila boshlandi.
1967-yilda “Vokrug sveta” jurnali sharhlovchisi A. Sinelnikov Shohi Zinda haqidagi maqolasida shunday yozgan edi:
Sharqda shunday so'z bor - kayf. Bu intilish bilan talaffuz qilinadi, ko'zingizni aylantiradi va ular "dam olish" tushunchasidan ko'ra ko'proq tarkibni qo'shadilar. Kaif - bu vohada dam olish. Bu salqin va soyali. Bu issiq osmon ostidagi issiq qumtepalar bo'ylab cheksiz sayohatdan keyin tinchlik. Qumlarning sarg'ish yolg'izligi yo'qolib, birdan osmon ko'k va sokin ekanligini ko'rasiz.
— A. Sinelnikov. St. „Shaxi-Zinda“, jurnal „Vokrug sveta“ № 5 (may 1967), s. 33
Boshqa tillarda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kak i ix rossiyskie sovremenniki, zapadnoevropeyskie avtori XIX — nachala XX veka, poseщavshie Osmanskuyu imperiyu v to vremya, neredko upotreblyali eto slovo (napr, inglizcha: keif, reje kef, ot turkcha: keyif, fransuzcha: kiff) opisivaya lyubov turok k „priyatnomu bezdelyu“[2]. K primeru, opisivaya турецкие бани v gorode Bursa, Yozef fon Xammer-Purgshtal obraщaet vnimanie na verandu s divanami[3],
…, on which the bathers recline, smoke, drink coffee and sherbet, and resign themselves to that state of agreeable inaction, free from care, which the Italians term dolce far niente, and which the Turks designate by the single expressive word Keif
…vozlegaya na kotorix, posetiteli bani kuryat, pyut kofe i sherbet, i predayutsya etomu sostoyaniyu priyatnogo, bezzabotnogo bezdelya, kotorie italyansi nazivayut dolce far niente, i kotoroe turki oboznachayut odnim virazitelnim slovom, „kayf“
Page Andoza:Шаблон:Оригинальный текст/styles.css has no content.Page Andoza:Шаблон:Скрытый блок/styles.css has no content.
Originalniy tekst (angl.)[pokazatskrit]…, on which the bathers recline, smoke, drink coffee and sherbet, and resign themselves to that state of agreeable inaction, free from care, which the Italians term dolce far niente, and which the Turks designate by the single expressive word Keif
G‘arb yozuvchilari ko‘pincha turklarning „keif“ini „progressiv“ yevropaliklarning mehnat faoliyati yoki faol dam olishiga qarama-qarshi qo‘yishgan.Iz tureskogo yazika slovo „kayf“ prishlo i v yaziki ryada drugix narodov bivshey Osmanskoy imperii. V bolgarskom yazike ono suщestvuet v forme „kef“ (v blizkorodstvennom makedonskom, „ќef“), i neredko vstrechaetsya uje v narodnix skazkax, zapisannix v XIX veke. K primeru[4]:
Andoza:Начало цитаты Vzyalsya za rabotu krot da i raspaxal odno mesto, emu tolko v kayf bilo ego raspaxat.
Се запрегнал кртот и изорал едно место, саде за ќеф беше го изорал.
Vzyalsya za rabotu krot da i raspaxal odno mesto, emu tolko v kayf bilo ego raspaxat.
Page Andoza:Шаблон:Оригинальный текст/styles.css has no content.Page Andoza:Шаблон:Скрытый блок/styles.css has no content.
Originalniy tekst (maked.)[pokazatskrit]Se zapregnal krtot i izoral edno mesto, sade za ќef beshe go izoral.
Alban tilida xuddi shu soʻz albancha: qejf shaklida olingan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ X. K. Baranov, Arabsko-russkiy slovar, 2007.
- ↑ Sravnitelno pozdnyaya sitata: „But perhaps what gives more than anything else the impression that the Turk is fundamentally indolent is the fact that all his recreation consists of repose… His [the nomad’s] idea of bliss — what he calls keif — is to recline in the shade, smoking and listening to the soothing murmur of running water“. Eliot, Sir Charles (1908), Turkey in Europe (2-nashr), E. Arnold, 96–97-bet.
- ↑ von Hammer, Joseph (6-mart 1819-yil), „Travels in Asiatic Turkey“, The London Literary Gazette, and Journal of Belles Lettres, Arts, Sciences, etc, H. Colburn, № 111, 150-bet
{{citation}}: CS1 maint: date and year () CS1 maint: date format () ( at books.google.com Error: unknown archive URL 20210125021944 sanasida arxivlangan). Originalniy nemeskiy tekst, v: von Hammer-Purgstall, Freiherr Joseph (1818), Umblick auf einer Reise von Constantinopel nach Brussa und dem Olympos und von da zurück über Nicäa und Nicomedien, Hartleben, 22-bet. - ↑ V skazke „Lisitsa, yoj i krot“ („Lisitsata, ejot i krtot (Wayback Machine saytida 8-dekabr 2022-yil sanasida arxivlangan)“), zapisannoy Marko Tsepenkovim.