Kontent qismiga oʻtish

John Doe

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Pima okrugi qabristonidagi toʻrt nafar nomaʼlum odamlar yotgan umumiy qabrni aniqlashtiruvchi toʻrt dona tosh ustun(Tukson, Arizona, Amerika Qoʻshma Shtatlari). Ular „John Doe“ yoki „Jane Doe“ deb ataladi, undan keyin raqam belgisi (#) yoziladi. Xuddi shu qabristonda jasadi koʻmilgan Deanna Criswell ismli ayol 27 yil davomida „Jane Doe 19“ nomi bilan atalgan. Uning shaxsi 2015-yilda qarindoshlari tomonidan FQB va The Doe Network yordami bilan genetik tamoyillar orqali aniqlangan.

John Doe (erkak) va Jane Doe (ayol) — koʻp marotaba qoʻllanishi mumkin boʻlgan oʻrindosh ismlar boʻlib, ular shaxsning haqiqiy ismi nomaʼlum boʻlganda yoki maʼlum sabablar yuzasidan sir saqlanganda qoʻllanadi[1][2][3]. Qoʻshma Shtatlardagi huquqni muhofaza qilish kontekstida bunday nomlar koʻpincha shaxsi nomaʼlum yoki tasdiqlanmagan jasadga murojaat qilish uchun ishlatilinadi. Bu nomlar koʻpincha boshqa kontekstlarda, Jon Q. Public yoki „Joe Public“ga oʻxshash tarzda faraz qilingan „istalgan shaxs“ ga murojaat qilish uchun qoʻllanadi. Yuqoridagi nomlarning koʻplab variantlari mavjud, jumladan, John Roe, Richard Roe, Jane Roe, Baby Doe va Janie Doe yoki Johnny Doe (bolalar uchun).

Jinoiy tergovda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻplab ingliz tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarda politsiya tekshiruvlari kontekstida noyob oʻrindosh nomlar, raqamlar yoki kod nomlari koʻproq qoʻllanila boshlandi. „John Doe“ ismidan foydalanish oʻrta asrlar Britaniyasi davri bilan aloqadordir. Biroq, John Doe qarori yoki John Doe buyrugʻi[4] yuridik atamasi ingliz huquqshunosligida va uning taʼsiri ostidagi boshqa huquqiy tizimlarda saqlanib qolgan. „Joe Bloggs“ yoki „John Smith“ kabi boshqa ismlar baʼzan Buyuk Britaniya, Avstraliya va Yangi Zelandiyada norasmiy ravishda har bir kishi uchun ishlatilgan; ammo bunday nomlar kamdan-kam hollarda Jon Doe bilan bir xil maʼnoda yuridik yoki politsiya doiralarida qoʻllanadi.

Oʻrindosh nomlar bilan atalgan taniqli yuridik holatlarga quyidagilar kiradi (atamalar qoʻllanishi bular bilan cheklanmaydi):

  • fuqarolik ishlari Doe dem. John Hurrell Luscombe vYates, Hawker va Mudgeʼga qarshi (1822) 5 B. & Ald. 544 (Angliya),[5] McKeogh v. Jon Doe (Irlandiya; 2012)[3] va Uber Technologies, Inc. v. Doe I (Kaliforniya, 2015)[6].
  • Milwaukee Jane Doe 1982-yil 16-martda topilgan nomaʼlum ayol, uning oʻlimi choʻkish natijasida sodir boʻlgan[7].

„Jon Doe“ ning oddiy odam maʼnosida ishlatilishi quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

1981-yil 27-oktabrda Arizona shtatining Tukson shahrida dalada oʻlik holda topilgan nomaʼlum erkak qotillik qurboni ism sharifi oʻrnida „John Doe“ nomidan foydalanish[8].

„John Doe“ ning nomaʼlum(anonim) odam maʼnosida ishlatilishi quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

  • 1995-yil „Seven“ filmida

Nomaʼlum jasad maʼnosida „Jane Doe“ dan foydalanish quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

„John Doe“ ning oʻrin egallovchi maʼnosida ishlatilishi quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

  • Valve Steam Deck ish stoli rejimining standart elektron pochtasi. (Yoki har qanday KDE Plazma 5 asosidagi Linux distrosi).

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi Rimning huquqiy terminologiyasida "Numerius Negidius" va „Aulus Agerius“ nomlari hayoliy javobgarlar va daʼvogarlarga nisbatan ishlatilgan[9].

„John Doe“ (yoki „John Do“) va „Richard Roe“ („John Ro“ bilan birga) nomlari, Angliya qiroli Edvard III (1327-1377) humronligi davridan boshlab, mavqeʼ va yurisdiksiyani tartibga soluvchi texnik talablarni qondirish uchun ingliz huquqiy hujjatlarida muntazam ravishda chaqirilgan. Doe va Roe tanlovining mantiqiy sabablari nomaʼlum boʻlsa-da, koʻplab taklif qilingan xalq etimologiyalari mavjud[10]. Oʻrta asrlar ingliz huquqshunosligida sud jarayoniga jalb qilingan shaxsning boshqa oʻylab topilgan ismlari „John Noakes“ (yoki „Nokes“) va „John-a-Stiles“ (yoki „Jon Stiles“) boʻlgan[11]. Oksford inglizcha lugʻatida aytilishicha, Jon Do daʼvogarga oʻz nomini yashirish uchun berilgan ism boʻlsa, xayoliy javobgar Richard Roe deb atalgan[10].

Ushbu jarayonlar 1834-yilda inglizcha „Jon Doe va Richard Roe“ qoʻshigʻida masxara qilingan:

Qoʻshiq matn

Two giants live in Britainʼs land, John Doe and Richard Roe, Who always travel hand in hand, John Doe and Richard Roe. Their fee-faw-fum’s an ancient plan To smell the purse of an Englishman, And, 'ecod, they’ll suck it all they can, John Doe and Richard Roe …[12]

Oʻzbekcha tarjima (by Optima D)

Britaniya atalmish makonda ikki "maxluq" yashardi

John Doe va Richard Roe,

Sayohat qilar chogʻi qoʻllarin mahkam ushlardi

John Doe va Richard Roe.

Ularning topar haqi qora sehr bilan

Ingliz hamyonin iskab kovlarlar

Baholiqudrat, ular oʻgziga kelganin soʻrarlar,

John Doe va Richard Roe…

Qoʻshma Shtatlardan farqli oʻlaroq, „John Doe“ nomi jarayonning rasmiy nomida koʻrinmaydi, masalan: X & Y v Nomaʼlum shaxslar [2007] HRLR 4[13].

Nomaʼlum jasadlarning taniqli holatlariga " Kali Doe " (1979) va " Malika Doe " (1982) kiradi. 2001-yilda Kanzas-Siti shahrida (Missuri shtati) qotillik ishi boʻyicha chaqaloq qurboni Qimmatbaho Doe nomi bilanatalgan[14].

2009-yilda Nyu-York Tayms koʻpincha taxallusdan foydalanganlikda gumon qilinayotgan Jon Do ismli odam boshdan kechirgan qiyinchiliklar va istalmagan eʼtibor haqida xabar berdi. U aeroport xavfsizlik xodimlari tomonidan bir necha bor soʻroq qilingan. John Doe ismli yana bir odam koʻpincha anonim mashhurlikda gumon qilinar edi[15].

Boshqa variantlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻp sonli nomaʼlum shaxslar qayd etilgan hollarda, raqamlar qoʻshilishi mumkin, masalan, „Doe #2“ yoki „Doe II“. Xalqaro bolalar jinsiy zoʻravonlik halqasini nishonga olgan „Delego“ operatsiyasi (2009) 21 raqamlangan „Jon Does“, shuningdek, „Doe“, „Roe“ va „Poe“ familiyalari bilan mashhur boʻlgan boshqa odamlarni keltirdi.

„Jon Stiles“, „Richard Mayls“ aktsiyaning uchinchi va toʻrtinchi ishtirokchilari uchun ishlatilgan. „Meri Mayor“ AQShda baʼzi federal holatlarda qoʻllangan.[16] „Jeyms Doe“ va „Judy Doe“ boshqa keng tarqalgan variantlar qatoriga kiradi.

Kamdan-kam hollarda, -oe bilan tugaydigan boshqa familiyalar AQSH sudida ikkidan ortiq nomaʼlum yoki nomaʼlum shaxslarning nomi koʻrsatilganda toʻliq uslubda qoʻllangan, masalan, Poe v. Snyder, 834 °F.Supp.2d 721 (WD Mich. 2011)[17].

  • Jane Poe, John Doe, Richard Roe, Robert Roe, Mark Moe, Larri Loe, Degage vazirliklari va Mel Trotter vazirliklari, daʼvogarlar, v. Rik Snayder, Michigan shtati gubernatori, Bill Shuett, Michigan shtatining bosh prokurori, Kriste Etyu, Michigan shtati politsiyasi direktori, Uilyam Forsit, Kent okrugi prokurori, oʻzlarining rasmiy lavozimlarida, sudlanuvchilar;
  • Fridman v. Fergyuson , № 87-3758, nashr etilmagan dispozitsiya, 850 °F.2d 689 (4. Cir., 29-iyun 1988-yil)[18].
Wilbur H. Fridman, daʼvogar-apellyatsiya, v. Tomas B. FERGUSON, Hayvonlarni nazorat qilish departamenti direktori, davlat aktyori, rasmiy va shaxsiy maqomida; Brett Boe; Karla Ko; Donna Doe; Frank Foe; Greys Goe; Garri Hoe; Davlat aktyorlari, sudlanuvchi Fergyusonning maslahatchilari, ularning rasmiy va shaxsiy layoqatlari (shaxslari hozircha nomaʼlum); Marta Moe; Norma Noe; Paula Po; Ralf Roe; Sammy Soe; Tommy Toe; Yuqoridagi davlat ishtirokchilari bilan til biriktirgan xususiy shaxslar (hozirda nomaʼlum shaxs); Rojer V. Galvin, Hayvonlar masalalarini eshitish kengashi raisi; Vince Voe; Uilyam Voy; Xerxes Xoe; Hayvonlar masalalarini koʻrish kengashi aʼzolari, davlat ishtirokchilari, oʻzlarining rasmiy va shaxsiy layoqatlari (hozirda nomaʼlum shaxs), sudlanuvchilar — apellyatsiya[19].

Massachusets shtatida „Meri Moe“ 18 yoshgacha boʻlgan homilador ayollarni abort qilish uchun ota-onaning roziligi talabidan chetlab oʻtish toʻgʻrisida Oliy sudga murojaat qilish uchun ishlatilgan[20]. „Mary Moe“ ham odatda bunday holatlarga murojaat qilish uchun ishlatiladi, yaʼni „Meri Moe holatlari“. Baʼzida „Mary Doe“ jismoniy shaxslar uchun ishlatilishi mumkin.

Boshqa mamlakatlardagi parallelliklarga quyidagilar kiradi:

  • „Ashok Kumar“ Hindistonda sud ishlarida ishlatilgan[21];
  • NN qisqartmasi, odatda Yevropa huquqiy tizimlarida lotin atamalarining qisqartmasi sifatida ishlatiladi, masalan:
    • nomen nescio („Men nomini bilmayman“) Belgiya, Germaniya, Italiya va Serbiya va;
    • Gollandiyada nomen nominandum („ismni aytib oʻtish kerak“).
    • Ploni, Almoni yoki Ploni Almoni Isroilda qoʻllanadi, bu nomlar Ibroniy Injilidan kelib chiqqan. Isroil isroil tili bugungi kunda Isroilda qoʻllanadigan yangi variant.

1997-yilda Nyu-York politsiyasi boshi kesilgan jasadni topdi va qotilni topa olmadi. Jasad Shaftoli (qotil qurboni) va Jane Doe 3 deb nomlangan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Twitched Indictment“. Justice.gov. Qaraldi: 2012-yil 2-oktyabr.
  2. ↑ „The People of the State of California v. John Doe“. Judicial Council of California. Qaraldi: 2019-yil 8-fevral.
  3. ↑ 3,0 3,1 Ireland. „McKeogh -v- John Doe 1 & ors : Judgments & Determinations : Courts Service of Ireland“. www.courts.ie. Qaraldi: 2018-yil 4-dekabr.
  4. ↑ „Obtaining a John Doe order“. PressGazette. 2012-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 2-oktyabr.
  5. ↑ „Deed Poll Office (D·P·O)“. Deed Poll Office. Qaraldi: 2018-yil 4-dekabr.
  6. ↑ „Uber Technologies, Inc. v. Doe I“. Justia Dockets & Filings.
  7. ↑ „Investigators trying to solve mystery of woman found in 1982“ (en). www.jsonline.com. Qaraldi: 2022-yil 19-may.
  8. ↑ Campbell. „John Doe Exhumed in 40-Year Old Case“ (en). Medium (2021-yil 15-fevral). Qaraldi: 2021-yil 19-fevral.[sayt ishlamaydi]
  9. ↑ Onomastics, Names: A. Journal of (1972-12-01). „Note“. Names (inglizcha). 20-jild, № 4. 297–300-bet. doi:10.1179/nam.1972.20.4.297. ISSN 1756-2279.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Why Are Unidentified People Called John or Jane Doe?“. mentalfloss.com (2012-yil 15-fevral). Qaraldi: 2018-yil 4-dekabr.
  11. ↑ „World Wide Words – John DoeZ“. Worldwidewords.org. Qaraldi: 2012-yil 2-oktyabr.
  12. ↑ The Universal Songster: Or, Museum of Mirth: Forming the Most Complete, Extensive, and Valuable Collection of Ancient and Modern Songs in the English Language, with a Copious and Classified Index, Volume 1. London: Jones and Company, 1827 — 378-bet. Qaraldi: 18-sentabr 2015-yil. 
  13. ↑ „Uncorrected Evidence 75“. Publications.parliament.uk (2009-yil 18-fevral). Qaraldi: 2012-yil 2-oktyabr.
  14. ↑ Goldblatt, Jeff. „Slain Mystery Girl Brings Community Together“. FOX News Network (8-avgust 2002-yil). 8-aprel 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyun 2006-yil.
  15. ↑ Alison Leigh Cowan. „Meet John Doe. No, really!“. The New York Times (29-iyul 2009-yil). Qaraldi: 5-avgust 2009-yil.
  16. ↑ Quinion M. „John Doe“. World Wide Words (2003-yil 15-mart). Qaraldi: 2008-yil 26-noyabr.
  17. ↑ „Poe v. Snyder“. www.leagle.com.
  18. ↑ „Friedman v. Ferguson“. Law.justia.com.
  19. ↑ Note that the plaintiff-appellant Friedman represented himself, so his use of fictitious names may not reflect legal custom.
  20. ↑ „Superior Court Standing Order 5-81: Uniform Procedures Regarding Petitions for Abortion Authorization under G.L. c. 112, § 12“. Massachusetts Superior Court (1988-yil 1-oktyabr). 2017-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-dekabr.
  21. ↑ Balaji. „'Kolaveri' against piracy“ (2012-yil 29-mart). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Doe&oldid=5191438" dan olindi