Kontent qismiga oʻtish

Immunoglobulin Y

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Immunoglobulinlar Y (IgY)—qushlar, sudraluvchilar va suv va quruqlikda yashovchilarda mavjud boʻlgan antitelalar sinfidir. IgY tuxum sarigʻida koʻp miqdorda toʻplanadi, bu yerda ular qon plazmasidan oʻtadi. IgY molekulasi ikkita ogʻir va ikkita engil zanjirdan iborat. Dastlabki maʼlumotlarga koʻra, sutemizuvchilar immunoglobulinlari IgG bilan tizimli va funktsonal oʻxshashligi tufayli IgY IgG deb notoʻgʻri nomlanadi. Biroq, IgY va IgG oʻrtasida hali ham sezilarli tarkibiy va funksional farqlar mavjud va IgG (anti-IgG) ga qarshi qaratilgan antitelalar IgY[1] ga taʼsir qilmaydi[2].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tovuq tuxumlarida neytrallashtiruvchi antitelalarning mavjudligi haqida birinchi marta 1983—yilda Klemperer tomonidan koʻrsatilgan. 1992–yildan esa tuxum sutemizuvchilar qoni oʻrniga poliklonal antikorlar manbai sifatida ishlatila boshlandi. 1996—yildan beri IgY diagnostika va terapevtik maqsadlarda faol foydalanib kelinmoqda[3].

Tuzilishi va funktsiyalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Strukturaviy jihatdan IgY sutemizuvchilar IgG ga oʻxashydi. IgY molekulasi doimiy va oʻzgaruvchan domenli ikkita ogʻir va ikkita engil zanjirdan iborat. IgY ogʻir zanjiri massasi sutemizuvchilar IgG ogʻir zanjiri uchun 50 kDa ga nisbatan 70 kDa ni tashkil qiladi, ammo ikkala sinf antitelalarining engil zanjirlari 21 kDa ni tashkil etadi. Engil zanjirida bitta oʻzgaruvchan va bitta doimiy domen mavjud boʻlsa, ogʻir zanjirda bitta oʻzgaruvchan domen va toʻrtta doimiy domen mavjud boʻlib, ular CH1, CH2, CH3 va CH4 (sutemizuvchilar IgG faqat uchta C doimiy domeniga ega: CH1, CH2, CH3 i CH4). IgY molekulasida oshiq-moshiq mintaqasi yoʻqligi sababli, IgG molekulasiga qaraganda kamroq moslashuvchan boʻladi. Oʻrdaklar kesilgan Fc hududi bilan IgY ning „kesilgan shaklini“ ishlab chiqaradi[4]. IgY molekulasi antitelalarga xos boʻlgan V, D va J hududlariga ega boʻlishiga qaramay, V (D) J rekombinatsiyasi ularning xilma-xilligini yaratishda kichik rol oʻynaydi, chunki qayta tartibga solishda faqat bitta lokusga taʼsir qiladi. IgY xilma-xilligini yaratishning asosiy mexanizmi gen giperkonversiyasidir, bu jarayonda V(D)J qayta tashkil etilgandan so‘ng psevdogendan gomologik navbatlik bilan funksional genga kiritiladi. IgY molekulasi oʻz tuzilishini 4,0 dan 9,0 gacha pH qiymatlarida saqlay oladi va pH 3,5 dan past boʻlgan holatda oʻz faolligini asta-sekinlik bilan yoʻqotadi, lekin oʻz faolligini pH 3,0 dan 4, 0 gacha saqlaydigan quyon IgG ga qaraganda kislota denaturatsiyasiga koʻproq sezgir boʻladi. IgY 40 °C gacha boʻlgan haroratlarda barqaror va 60 °C da qisqa vaqt davomida tuzilishini saqlab qoladi, shuning uchun u pasterizatsiyaga bardosh bera oladi. IgY ning izoelektrik nuqtasi 5,7 dan 7,6 gacha. IgY faol ravishda steril holatda qondan tuxum sarigʻiga koʻchiriladi, u yerda koʻp miqdorda ekiladi. Qushlarda tuxum qoʻyish vaqtida tuxum sarigʻida 200 mg IgY mavjud boʻladi. IgG dan farqli oʻlaroq, IgY komplement tizimining tarkibiy qismlari, revmatoid omil, Fc-retseptori, A va G oqsillari bilan bogʻlanmaydi[5].

Ahamiyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

IgY sutemizuvchilar qonidan ajratilganda IgG ga muqobil sifatida tibbiyotda keng qoʻllanishini aniqlandi, chunki ularning noinvazivligi va izolyatsiya qilish qulayligi, shuningdek, tuxumlarda toʻplangan antitelalarning koʻpligi sabab boʻldi va ular Immunotashxislash, immunoterapiyada, hayvonlarning zaharli toksinlarini, shuningdek bakteriyalarni zararsizlantirish uchun qoʻllanila boshlandi. Bundan tashqari, IgY oziq-ovqat sanoatida oziq-ovqat qoʻshimchasi va konservalar sifatida qoʻllanishi isbotlandi[6]. IgY ning antibakterial xususiyatlari allaqachon enterotoksinlar ishlab chiqaradigan bakteriyalarda (shu jumladan koʻpgina antibiotiklarga chidamli) sinovdan oʻtgan, masalan, ichak tayoqchasi, Salmonella typhimurium, ''Clostridium difficile'', ''Helicobacter pylori'', ''Acinetobacter baumanniien'', Fusobacterium nucleatum va Streptococcus mutans. IgY shuningdek, baʼzi rotaviruslar, H5N1 parranda grippi va boshqa koʻplab viruslar uchun koʻrsatilgan viruslarga qarshi faollikka ega. IgY ning zamburugʻlarga faolligi Candida albicans va Candida glabrata patogen xamirturushlarida koʻrsatilgan. IgY antiparazitik faollikka ham ega, chunki ular Trypanosoma evansi va Trypanosoma cruzi ga taʼsir qiladi. IgY ning oʻsmaga qarshi faolligi, shuningdek, IgY ning oksidlanishga qarshi potentsial qoʻllanishi koʻrsatilgan, chunki IgY pankreatik lipazani bloklaydi va yogʻli ovqatlarning soʻrilishini oldini oladi[7].

Tibbiyotdagi o'rni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

IgY seliakiya kasalligining oldini olish va allergik reaktsiyalarning oldini olish uchun ishlatilishi mumkin[8]. IgY tibbiy diagnostikada keng qoʻllanishini isbotlanganidan soʻng, ular turli virusli va bakterial kasalliklarni, shuningdek, oʻsma belgilari bilan oʻzaro taʼsir qilish qobiliyatga egaligi sabab oʻsmalarni tashxislashda oʻz samaradorligini koʻrsati aniqlandi. IgY gematologik tekshiruvlarda, shuningdek, maʼlum fermentlar va boshqa birikmalarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin[9].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Structure, Function and Physicochemical Properties of IgY“. 2014-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-avgust.
  2. ↑ Structure, Function and Physicochemical Properties of IgY.
  3. ↑ Lanzarini N. M., Bentes G. A., Volotão E. M., Pinto M. A. Use of chicken immunoglobulin Y in general virology. (angl.) // Journal Of Immunoassay & Immunochemistry. — 2018. — Vol. 39, no. 3. — P. 235—248. — doi:10.1080/15321819.2018.1500375. — PMID 30044696. [ispravit]
  4. ↑ Davison, T. Fred; Bernd Kaspers; Karel Antoni Schat. Avian Immunology. Academic Press, 2008 — 418-bet. ISBN 978-0-12-370634-8. 
  5. ↑ Pereira E.P.V., van Tilburg M. F., Florean E.O.P.T., Guedes M.I.F. Egg yolk antibodies (IgY) and their applications in human and veterinary health: A review. (англ.) // International Immunopharmacology. — 2019. — August (vol. 73). — P. 293—303. — doi:10.1016/j.intimp.2019.05.015. — PMID 31128529. [исправить]
  6. ↑ Horie K., Horie N., Abdou A. M., Yang J. O., Yun S. S., Chun H. N., Park C. K., Kim M., Hatta H. Suppressive effect of functional drinking yogurt containing specific egg yolk immunoglobulin on Helicobacter pylori in humans. (angl.) // Journal Of Dairy Science. — 2004. — December (vol. 87, no. 12). — P. 4073—4079. — doi:10.3168/jds.S0022-0302(04)73549-3. — PMID 15545368. [ispravit]
  7. ↑ Pereira E.P.V., van Tilburg M. F., Florean E.O.P.T., Guedes M.I.F. Egg yolk antibodies (IgY) and their applications in human and veterinary health: A review. (англ.) // International Immunopharmacology. — 2019. — August (vol. 73). — P. 293—303. — doi:10.1016/j.intimp.2019.05.015. — PMID 31128529. [исправить]
  8. ↑ „Egg yolk antibodies (IgY) and their applications in human and veterinary health: A review“. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. National LIbrary of Medicine (2019 may 22). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil.
  9. ↑ Pereira E.P.V., van Tilburg M. F., Florean E.O.P.T., Guedes M.I.F. Egg yolk antibodies (IgY) and their applications in human and veterinary health: A review. (angl.) // International Immunopharmacology. — 2019. — August (vol. 73). — P. 293—303. — doi:10.1016/j.intimp.2019.05.015. — PMID 31128529. [ispravit]

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Galaktionov V. G. Immunologiya. — M.: Izdat. sentr „Akademiya“, 2004. — 528 s. — ISBN 5-7695-1260-1.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Immunoglobulin_Y&oldid=5189327" dan olindi