Hujumchi (futbol)
Hujumchi – raqib darvozasiga eng yaqin boʻlgan hujumchi oʻyinchi. Hujumchilarning asosiy maqsadi gol urishdir. Bunday oʻyinchini shuningdek, forvard (inglizcha: forward – oldingi), strayker (inglizcha: striker – uruvchi) va boshqa atamalar bilan nomlashadi.
Pozitsiya va rolni taktik tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zamonaviy taktik sxemalarda bittadan uchtagacha hujumchilardan foydaniladi. Odatda ikkita hujumchi maydonda oʻynaydi va koʻpincha bittasi darvozaga imkon qadar yaqin joylashadi, ikkinchisi esa, goʻyo uning orqasida turadi va uni maydon oʻrtasidan qoʻllab-quvvatlaydi. Birinchisining vazifalariga toʻpni qabul qilish, bir nechta himoyachilarni oʻziga tortish va natijaviy toʻp oshirish, yoki himoyani yorib oʻtish va mustaqil gol urish kiradi. Ikkinchisining vazifasi – uzoqdan darvoza tomon toʻp oshirish, himoyachilarning eʼtiborini chalgʻitib, jarima maydonchasiga oʻtish, erkin zonalarni izlash va u yerda toʻpni qabul qilish.
Kamdan kam hollarda hujumchilardan biri maydon chetiga oʻtib, raqib jarima maydonchasiga havodan toʻp oshirishni amalga oshiradi.
Odatda hujumchi oʻyinchilar koʻproq gol urishlari sababli, ular jamoadagi eng mashhurlari hisoblanadilar.
Pozitsiyalar variantlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Markaziy hujumchi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Markaziy hujumchi yoki markaz-forvardi (inglizcha: centre forward), yoki „sof hujumchi“ning yagona vazifasi – toʻpni raqib darvozasiga kiritish. Koʻpchilik jarima maydonchasi ichida yoki yonida boʻlib, doimo toʻpni qabul qilish va darvozaga oshirish imkoniyatini izlaydi. Bunday oʻyinchilarni koʻpincha „darvozadagi tulkilar“ (inglizcha: Fox in the box) deb atashadi, chunki ular asosan raqib jarima maydonchasida harakat qilishadi. Ular yuqori tezlikka ega boʻlishlari shart emas, asosiysi kerakli vaqtda kerakli joyda paydo boʻlish va toʻpga mohirona zarba berishdir.
Markaziy hujumchining yana bir turi – kuchli, jismonan rivojlangan oʻyinchi boʻlib, toʻpni bosh bilan yaxshi oʻynaydilar va toʻpni toʻsadilar (koʻpincha „taranlar“ (ayovsizlar) deb atashadi). Butun jamoa ularga toʻplarni yetkazib berish uchun harakat qilishadi va ular bosh bilan gol urishadi yoki toʻpni toʻsgan holda uni jarima maydonchasiga yorib kiradilar, gol urishadi.
Ushbu pozitsiyadagi baʼzi hujumchilar faqat toʻpga egalik qilishning noyob texnikasi tufayli gol urishadi. Toʻpni qabul qila turab, ular yuqori tezlikda jarima maydonchasiga yorib kirishadi va hiyla-nayrang bilan himoyadan xalos boʻlishadi va darvozabon yoki boʻsh darvoza bilan yakkama-yakka qolib, toʻpni darvoza tomon oshiradilar.
Koʻpgina oʻyinchilar natijaga erishish uchun barcha usullardan toʻgʻri foydalanadilar. Ular oʻzlarining keng koʻlamli qobiliyatlari bilan har qanday imkoniyatdan foydalanishlari mumkin – oʻyinni oʻqish, noanʼanaviy harakatni qoʻllash – va toʻpni darvozaga kiritish.
Ushbu rol oʻyinchilariga toʻqqizinchi raqamni berish anʼanasi mavjud. Ushbu anʼana 1927/1928-yilgi mavsumda Angliya chempionatida 60 ta gol urgan Diksi Dinadan kelib chiqgan deb hisoblanadi.[2][3]
Ushbu tipdagi hujumchilar safiga Ronaldo, Gerd Myuller, Alan Shiryer kabi sportchilarni kiritish mumkin.[4]
Qanot hujumchisi
[tahrir | manbasini tahrirlash].svg)
Qanot hujumchisi yoki vinger (inglizcha: winger – qanot) hujumning qanotida joylashadi. Uning vazifasi – qanot boʻylab toʻp bilan tezkor harakatlanish, keyin esa toʻp oshirish. Klassik vinger yaxshi tezlik, chidamlilik va toʻp nazorat qilish qobiliyatiga, shuningdek, albatta qisqa va uzoq paslar texnikasiga ega boʻlishi kerak[5]. Klassik vingerlar safiga Rayan Giggz, Pedro Rodriges, Nani va Lukas Moura kabi sportchilarni kiritish mumkin. Oʻng oyoqli chap qanot yoki chap oyoqli oʻng qanot vingerlari varianti hozirda ichki hujumchilar yoki yarim-oʻrta vazndagi hujumchilarning alohida toifasi sifatida tasniflanadi[6].
Yarimoʻrta hujumchisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yarimoʻrta hujumchilar yoki insayderlar (inglizcha: inside – ichida) qanot va markaziy hujumchilar oʻrtasida joylashadigan, klassik „piramida“ va „dubl-ve“ sxemalarida mavjud boʻlgan. Hujum qilayotganda ular darvozaga taxminan 45° yoʻnalishda joylashadilar va „dubl-ve“ sxemasida esa boshqa hujumchilardan biroz orqada turishadi va ularga yordam berishgan.
Hozirda insayderlar markaziy zona va qanot yoki vinger zonalari orasidagi maydonda joylashgan boʻlib, toʻgʻridan-toʻgʻri jarima maydonchasiga „uzoqdan“ yoki „markazdan“ yoki chetga yaqinroq kirish niyatida harakat qilishadi (koʻpincha – erkin zonaga), bunda hujum qilish uchun joy ochadilar yoki qanot yarimhimoyachilariga yordam beradilar – masalan, himoyachilarga. Shu jumladan, insayderning ish oyogʻi u joylashgan flangdan farq qilsa, bunday taktik qaror ishlaydi[7]. Zamonaviy insayderlarga Aryen Robben[7], Neymar[8], Moxamed Salax[8], Eden Azar[9] va Aleksis Sanches[10] misol boʻla oladi.
„Orqa hujumchi“
[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Orqa hujumchi“ deb ataladigan oʻyinchi odatda hujumchilar va yarimhimoyachilar oʻrtasida yoki ikkinchi forvard („qoʻllab-quvvatlash forvardi“) sifatida oʻynaydi.
1940-yillarning oxiri va 1950-yillarning oʻrtalarida Vengriya terma jamoasi hujumchi bilan shunday pozitsiyada oʻynay boshladi, bu rolda Nandor Xidegkuti oʻynagan. Oʻsha paytda „Oltin jamoa“ deb nomlanuvchi jamoa oʻsha yillardagi jahon futbolining yetakchisi boʻlgan va barcha davrlarning eng buyuk jamoalaridan biriga aylangan. Ushbu pozitsiyaning mashhurligiga Italiya jamoasi sababchi: „trekvartista“ (italyanchadan. trequartista – „(maydonning) uchinchi choragida joylashgan“) deb nomlanuvchi oʻyinchi – hujumda ham, yarim himoyada ham oʻynamaydigan, lekin shu bilan birga oʻyinning barcha jarayonlarini boshqarishga harakat qiladigan oʻyinchi hisoblanadi. Koʻpincha bunday oʻyinchilar yarimhimoyachilar, shuningdek, „pleymeykerlar“ deb ataladigan oʻyinchilar qatoriga ham kiradi (inglizcha: play()maker – „oʻyinni (soʻzma-soʻz – yaratuvchi) ushlab turuvchi“).
Nomi qanday boʻlishidan qatʼi nazar, bunday oʻyinchi nafaqat hujumchi vazifalarini, balki himoya vazifalarini ham bajarishi mumkin (masalan, presslashda faol ishtirok etishi). Bu joyga yoki yaxshi hujum qilish qobiliyatiga ega yarimhimoyachi, yoki toʻp tanlashda malakali oʻynay oladigan hujumchi tanlanadi. Koʻpincha bu rolning oʻyinchisiga Pele sharafiga oʻninchi raqam beriladi.[2]
Ushbu turdagi hujumchilar orasida Pele, Diego Maradona, Lionel Messi, Ferents Pushkash, Yoxan Kroyf, Dennis Bergkamp, Alessandro Del Pyero, Roberto Badjo, Krishtianu Ronaldolar tanilgan.[4]
.jpg)
„Yolgʻon toʻqqizlik“
[tahrir | manbasini tahrirlash]Markaziy forvard („toʻqqizlik“) pozitsiyasida joylashgan hujumchi, lekin asosiy vazifasi mustaqil gol urish emas, balki hujum paytida raqib darvozasidan uzoqlashish orqali himoyachilarni orqasiga ergashtirish, bu vaqtda uning sherigi boʻsh zonaga kirishi uchun. Bunday oʻyinchilar unversal boʻlib, koʻpincha boshqa pozitsiyalarda oʻynash qobiliyatiga egalar. „Yolgʻon toʻqqizlik“ pozitsiyalarida Roberto Firmino[11], Jessi Lingard[12] va Raxim Sterling[13] oʻynaganlar.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Clegg, Jonathan. „Wayne's World: Rooney Leads the Field“. The Wall Street Journal (2010-yil 23-fevral). Qaraldi: 2020-yil 21-yanvar.
- ↑ 2,0 2,1 „Что в номере тебе моем?“. Советский Спорт. 2016-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-iyul.
- ↑ „English League Leading Goalscorers“. rsssf.com. 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-avgust.
- ↑ 4,0 4,1 „Positions in Football“ (en). TalkFootball.com. 2018-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 21-mart.
- ↑ Dave Clarke. „Soccer drills and tips to help get your wingers dribbling“ (en). Soccer Coach Weekly. 2020-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ „World Football: The Comeback of the Inside Forward“ (en). Bleacher Report. 2020-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ 7,0 7,1 „FC Bayern Munich: A data-driven approach to rebuild the ‘Rekordmeister’“ (en). SciSports. 2020-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ 8,0 8,1 Musa Okwonga. „Neymar, Mohamed Salah lead football's new power position: the wide forward“ (en). ESPN. 2019-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ Jonathan Wilson. „Eden Hazard's Revival as an Inside Forward Shows Importance of Quest for Space“ (en). Bleacher Report. 2020-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ Josh Gmerek-Iftakhar. „Opinion: Alexis Sanchez should play on the right, or not at all“ (en). utdreport. 2019-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ David Segar. Kloppite: How One Man Turned Doubters into Believers. Pitch Publishing, 2017. ISBN 9781785313707.
- ↑ „Jesse Lingard explains how his role at Manchester United has changed under Ole Gunnar Solskjaer“ (en). 2021-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
- ↑ Jonathan Wilson. „False nine: ancient tactical curveball still retains the power to shock“ (en). The Guardian. 2021-yil 29-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-sentyabr.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Positions guide: Behind the striker(ingl.)
- Алексей Логинов. „Камасутра по-итальянски“ (ru). Sports.ru (2013-yil 26-yanvar). — „Блог «Моя Италия» приводит классификацию футбольных амплуа в том виде, как это принято в Италии.“. 2013-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 21-fevral.