Hasan (mamluklar sultoni)

Ebu Maali Hasan (toʻliq ismi: Nosir Bedreddin Ebu Maʼali Hasan, arabcha: ạlnạṣr bdr ạldyn ạ̉bw ạlmʿạly ạlḥsn bn ạlnạṵr mḥmd,) d. 1334 - u. 1361) — oʻn toʻqqizinchi Bahrilar sulolasidan boʻlgan turk kelib chiqishi mamluk sultoni, ikki marta, 1347—1351 va 1354—1361 yillarda hukmronlik qilgan. Uning hukmronligi davrida 1351- yilda taxtga ukasi Solih Saladin keltiriladi. Ammo darhol 1354- yilda Abu Maali Hasan qayta tiklandi va 1361- yilda o'ldirilguncha taxtda qoldi. U Nosir Muhammad ibn Qalavunning 8 o‘g‘lining 7-si va ular orasida uch yildan ortiq hukmronlik qilgan yagona o‘g‘lidir. 1361- yilda taxtdan ag'darilgan va jiyani Salahaddin Muhammad o'rniga sulton bo'lgan.

Hayoti

Birinchi hukmronlik (1347-1351)

1347- yilda Ebu Maali Hasan akasi Seyfiddin Hoji o'rniga sulton bo'ldi. Oxirgi hukmdor Qohira ahli ochlikdan qiynalayotgan paytda o‘z qullarining ko‘magi bilan davlat xazinasini o‘g‘irlab, bo‘shatib yuborgan va bu haqiqat oshkor bo‘lgach, o‘ldirilgan. ^[1] .

Abu Maali Hasan avvalo davlat boshqaruvidan avvalgi sultonlarning qullari va boshqa saroy a'yonlarini yo'q qilishga urinishdan boshladi. ^[2] . Ammo 1348- yilda Misr darvozalariga katta xavf keldi. Mo'g'ullar imperiyasidan Qora dengiz orqali savdogarlar va savdo kemalari orqali O'rta Osiyodan kirib kelgan buyuk vabo epidemiyasi Misrda ham o'zini namoyon qildi. Bu vabo epidemiyasi Yevropaga tarqaldi va "Qora o'lim" deb nomlandi va barcha Yevropa mamlakatlarini qirib tashladi. Misrning butun aholisi bu vabo epidemiyasidan katta zarar ko'rdi. O‘latga chalingan Sultonning qo‘riqchilari g‘oyib bo‘ldilar; Qohira qal'asidagi askarlarning kazarmalari bo'shab qoldi. Ma'lum qilinishicha, 1348- yilning noyabr va dekabr oylari orasida bir oyda 900 ming kishi halok bo'lgan. Chunki Qohiradagi qabristonlar to‘lib-toshgan, vabodan o‘lganlarni dafn etish imkoni bo‘lmagan, epidemiyadan vafot etganlarning jasadlari esa qoziqda qolgan. 1349- yil kuzida vaboning tarqalishi biroz sekinlashdi va nihoyat to'xtadi. ^[3] Ammo vabo va o‘lim Mamluk amirlari o‘rtasidagi raqobatga barham bermadi. Abu Maali Hasan bir fitnaga duch keldi. 1351- yilda fitna yetakchilari uni taxtdan ag'darib, 14 yoshli ukasi Saladin Solihni Mamluk sultoni etib tayinladilar.

-Ikkinchi hukmronlik (1354-1361)

1454 -yilda Abu Maali Hasan yana taxtga o'tirdi, bu safar ukasi Sulton Salahaddin Solihga qarshi to'ntarish amalga oshirildi. Bu safar Abu Maali Hasan hukmronligi davrida davlat ishlarini uni taxtga o‘tirgan fitnachi mamluk amirlariga topshirib, saroyida zavq bilan hayotga sho‘ng‘igan edi. Kilikiyaga Mamluk qo'shini yuborildi va bu qo'shin Adana va Tarsusni qo'lga kiritdi.

Biroq bu hayot uzoq davom etmadi.1361-yilda yangi hukumat toʻntarishi bilan Ebu Maali Hasan taxtdan tushirildi va uning jiyani Saladin Muhammad taxtga oʻtirdi. Abu Maali Hasan hibsga olingan. Taxminlarga ko'ra, u katta ehtimol bilan qamoqda o'ldirilgan va uning jasadi topilmagan.

Shu sababdan 1356-1363- yillarda Qohira o‘rtasida qurilgan “Sulton Hasan masjidi” yonidagi qabrdagi qabr bo‘m-bo‘sh.

Izohlar

↑ Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm: "L'âge d'or - Un temps d’horreurs (Altın çağı - korkular zamanı)"
↑ Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm:"Le temps des crises - Horreurs et splendeurs (Krizler dönemi - Korkular ve muhteşemlik)"
↑ Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm="L'âge d'or - Au Proche Orient la vie s'arrête (Altın Çağı - Yakın Doğu'da hayatın durması)"

Mavzu bo'yicha nashrlar

Fransuz Vikipediyasidagi Abu_al-Hasan maqolasi "An-Nosir_Badr_ad-Dîn_Abû_al-Ma'ali Abu_al-Hasan"^{[sayt ishlamaydi]} [ o'lik/buzilgan havola ] (Kirish vaqti: 2.7.2010)
Clot, Andre
- (trans. Turhan Ilgaz) (2005), Qullar imperiyasi, Mamluklar Misri, Istanbul: Epsilon nashrlari ISBN 9753317727 .
- (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Parij: Perrin ISBN 978-2-262-03045-2
Bosvort, Klifford Edmund (1967) Yangi islom sulolalari: xronologik va nasl-nasab bo'yicha qo'llanma Edinburgh: Edinburgh University Press ISBN 978-0-7486-2137-8 Google Kitoblar 2011 1 Eylül 2011 tarihinde da arxivlangan ^(ingl.) (Kirishilgan: 9.7.2010)

Andoza:Başlangıç kutusu |- ! colspan="3" style="border-top: 5px solid #ACE777;" | Humkdorlik unvoni Andoza:Sıra kutusu Andoza:Sıra kutusu

|}

[clot1-1] Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm: "L'âge d'or - Un temps d’horreurs (Altın çağı - korkular zamanı)"

[clot2-2] Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm:"Le temps des crises - Horreurs et splendeurs (Krizler dönemi - Korkular ve muhteşemlik)"

[clot3-3] Clot, André (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 Bölüm="L'âge d'or - Au Proche Orient la vie s'arrête (Altın Çağı - Yakın Doğu'da hayatın durması)"

[1]

[2]

[3]