Gyromitra
| Gyromitra | |
|---|---|
| |
| Gyromitra esculenta | |
Maxsus tasnifi 
| |
| Olam: | Oʻsimliklar |
| Boʻlim: | Ascomycota |
| Sinf: | Pezizomycetes |
| Turkum: | Pezizales |
| Oila: | Discinaceae |
| Tur: | Gyromitra Fr. (1849) |
| Tipik turi | |
| Gyromitra esculenta | |
| Turlari | |
Gyromitra
| |
Gyromitra (/ˌdʒaɪroʊˈmaɪtrə, ˌdʒɪrə-/[1]) — askomitset zamburugʻlarining 18 ga yaqin turidan iborat turkum hisoblanadi[2]. Ular soxta morel — tez-tez zaharli qoʻziqorin boʻlib, uni Morchella (morel) jinsidagi ajratishi qiyin boʻlgan qoʻziqorinlari bilan adashtirish mumkin.
Taksonomiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gyromitra nomi yunon tilidan olingan boʻlib, gyro soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, burmali va mitra salla degan maʼnolarni anglatadi.
Pezizallarning koʻpchiligidagi ribosoma DNKsi tahlili shuni koʻrsatdiki, Gyromitra jinsi Discina, shuningdek, Pseudorhizina, Hydnotrya va faqat Helvella bilan kelib chiqishi bir-biri bilan bogʻliq hisoblanadi. Shunday qilib, keyinchalik toʻrtta avlod turiga kiruvchilar, endi Discinaceae oilasiga kiritilgan[3][4].
Turlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jinsi jihatidan quyidagi turlardan iborat:
- Gyromitra noaniq
- Gyromitra antrakobi
- Gyromitra brunnea — soxta morel sifatida tanilgan
- Gyromitra bubakii
- Gyromitra californica
- Gyromitra caroliniana (Shimoliy Amerika)
- Gyromitra esculenta (Fors. ) Fr. (1849) — soxta morel
- Gyromitra fastigiata
- Gyromitra gigas — qor koʻlami
- Gyromitra korfii — ehtimol G. gigasning sinonimi
- Gyromitra montana — Shimoliy Amerika qor moreli, ehtimol G. gigasning sinonimi
- Gyromitra infula — delfin egar
- Gyromitra leucoxantha
- Gyromitra perlata
- Gyromitra tasmanica
Toksikligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Garchi baʼzida zaharli boʻlmagan qoʻziqorin sifatida isteʼmol qilingan boʻlsa-da, giromitraning baʼzi turlari tarkibida gyromitrin borligi sababli xom holatda juda zaharli boʻladi. Skandinaviya mamlakatlarida xalq orasida Gyromitraning baʼzi turlari pishirilganda isteʼmol qilinadi va oʻstiriladi. Ehtiyorsizlik sababli mazkur turga oʻxshash baʼzi zaharli zamburugʻlarni isteʼmol qilinishi natijasida ichki aʼzolarga salbiy taʼsir koʻrsatishi, ogʻir holatlarda buyrak etishmovchiligiga olib kelishi ham mumkin. Buning oqibatida, organizm qon sistemasida gemoliz holati kelib chiqadi. Zamburugʻ toksining qon tarkibiga kiruvchi gemoglobinga salbiy taʼsiri tufayli Methemoglobinemiya holatlari ham kuzatilgan. Keyinchalik mazkur kasallik metilen koʻk bilan davolash usullari ishlab chiqilgan. Noʻrotransmitter GABA neyrotransportlarini ingibitsiya qilishi orqali ham kasallik rivojlanishi mumkin[5].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ "Gyromitra". Merriam-Webster Dictionary. Retrieved 2016-01-23.
- ↑ Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA. (2008). Dictionary of the Fungi (10th ed.). Wallingford, UK: CAB International. p. 299. ISBN 978-0-85199-826-8..
- ↑ OʻDonnell K, Cigelnik E, Weber NS, Trappe JM. (1997). „Phylogenetic relationships among ascomycetous truffles and the true and false morels inferred from 18S and 28S ribosomal DNA sequence analysis“. Mycologia. 89 (1): 48-65. doi:10.2307/3761172. JSTOR 3761172.
- ↑ Hansen K, Pfister DH. (2006). „Systematics of the Pezizomycetes—the operculate discomycetes“. Mycologia. 98 (6): 1029-1040. doi:10.3852/mycologia.98.6.1029. PMID 17486978.
- ↑ Brozen, R. „Mushroom Toxicity — Gyromitra Toxin.“ Emedicine.com, Last updated: 2/29/08.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Brozen, R. „Mushroom Toxicity — Gyromitra Toxin.“