Gruziya — Turkiya munosabatlari
 | |
 Georgia |
 Turkiya |
Gruziya — Turkiya munosabatlari Gruziya va Turkiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Mamlakatlar oʻrtasidagi davlat chegarasining uzunligi 273 km[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1991-yil 16-dekabrda Turkiya Gruziya mustaqilligini tan oldi. 1992-yil 21-mayda ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatish toʻgʻrisida protokol imzolandi, shundan soʻng poytaxtlarda elchixonalar ochildi[2].
O‘tmishda Usmonli imperiyasi qo‘shinlari Gruziya hududiga bostirib kirganiga qaramay, Gruziya prezidenti Eduard Shevardnadze Turkiyani iqtisodiy va diplomatik hamkor sifatida tan oladi. Gruzinlar Turkiya bilan chegaraning ochilishidan foydalanib, eng yaqin kapitalistik qoʻshnisi bilan kuchli savdo faoliyatini rivojlantira boshlaganlar.
1992-yilda Gruziya shtab-kvartirasi Turkiyada joylashgan Qora dengiz iqtisodiy hamkorlik tashkilotiga qoʻshildi. 1992-yil dekabr oyida Turkiya Gruziyaga bugʻdoy va boshqa tovarlar sotib olish uchun 50 million AQSh dollari miqdorida kredit berdi va Gruziyaga xususiy sarmoya kirita boshladi. 1990-yillar boshida Gruziya Turkiya bilan bir qancha diplomatik shartnomalar imzoladi, jumladan, mamlakatlar oʻrtasidagi mavjud davlat chegarasi tan olindi[3].
Turkiyaning Batumida bosh konsulligi, Gruziyaning Istanbul va Trabzonda ikkita bosh konsulligi bor. Mamlakatlar oʻrtasida strategik aloqalar rivojlangan: 2007-yildan beri Turkiya Gruziyaning eng yirik savdo sherigi va mamlakat iqtisodiyotiga sarmoya kiritayotgan yetakchi davlatlardan biri hisoblanadi. 2011-yil 31-mayda Gruziya va Turkiya oʻrtasida 2011-yil 10-dekabrda kuchga kirgan protokol imzolandi, unga koʻra ushbu mamlakatlar fuqarolari davlat chegarasini ichki pasportlar bilan kesib oʻtishlari mumkin[2].
Turkiya hukumati Gruziyaning hududiy yaxlitligini soʻzsiz qoʻllab-quvvatlaydi. Abxaziya va Janubiy Osetiya mustaqilligini tan olmaydi. Turkiya ushbu mojarolar Gruziyaning hududiy yaxlitligi va suverenitetini hurmat qilgan holda tinch yoʻl bilan hal etilishiga umid bildiradi. Turkiya ham Gruziyaning NATO va Yevropa Ittifoqiga qoʻshilish saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlaydi. Davlatlararo munosabatlardagi yana bir muhim masala mesxeti turklarini vataniga qaytarish jarayonidir. Turkiya hukumati bu masalani kuzatib bormoqda. Gruziya 1999-yilda Yevropa Kengashi aʼzosi sifatida qabul qilgan majburiyatlarga muvofiq, qaytish jarayonidagi barcha toʻsiqlar bartaraf etilishiga umid bildirmoqda[2].
2017-yilda mamlakatlar rasmiy diplomatik munosabatlar o‘rnatilganining 25 yilligini nishonladi[4].
Iqtisodiy aloqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mamlakatlar energetika, savdo-iqtisodiy, taʼlim va madaniyat sohalarida yaqin hamkorlikni yo‘lga qo‘ygan. Turkiya Gruziyaning eng yirik savdo sherigi hisoblanadi. 2015-yilda mamlakatlar o‘rtasidagi o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 1,33 milliard AQSH dollarini tashkil etdi. Turk pudratchilar Gruziyada umumiy qiymati 3,5 milliard dollar bo‘lgan 197 loyihani yakunladi. 2021-yilda Turkiya Gruziyaga koʻmir eksport qilish boʻyicha 3-oʻrinni egalladi[5].
Ikki davlat fuqarolari sayyohlik uchun vizasiz sayohatdan bahramand.
2015-yilda Turkiyaga 1 900 000 ga yaqin gruziyalik sayyoh tashrif buyurdi[6].
- Batumi tinchlik konferensiyasi
- Kars shartnomasi
- Boku-Tbilisi-Jayhon neft quvuri
- Boku-Tbilisi-Kars temir yoʻli
- Janubiy Kavkaz gaz quvuri
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „The World Factbook“. 2017-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Архивированная копия“. 2017-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar.
- ↑ „Georgia - Turkey“. 2016-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-yanvar.
- ↑ „25th anniversary of Georgia-Turkey diplomatic relations | Rustavi2“. 2020-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar.
- ↑ „Азербайджан вошел в топ-5 крупнейших экспортеров угля в Грузию“ (ru). Day.Az (2022-yil 11-fevral). 2022-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-fevral.
- ↑ „Economic Relations between Turkey and Georgia / Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs“. 2018-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar.