Kontent qismiga oʻtish

Gretsiya — Fransiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Gretsiya — Fransiya munosabatlari

Gretsiya
Fransiya

Gretsiya — Fransiya munosabatlari Gretsiya va Fransiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik aloqalardir. Davlatlar diplomatik munosabatlarni 1833-yilda, Gretsiya mustaqilligini eʼlon qilganidan keyin uch yil oʻtib oʻrnatdilar. Kuchli madaniy va tarixiy aloqalarga ega boʻlgan bu mamlakatlar oʻnlab yillar davomida anʼanaviy ravishda mustahkam va alohida munosabatlar[1] hamda strategik ittifoqqa ega boʻlib, hozir ham mustahkam diplomatik munosabatlarni saqlab kelmoqda.

Davlatlar Yevropa Ittifoqi, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va NATOga aʼzo boʻlib, Frankofoniya, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti (YXHT) va Yevropa Ittifoqi kabi boshqa koʻp tomonlama tashkilotlarda hamkorlik qiladi.

Mamlakatni taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gretsiya Gretsiya Fransiya Fransiya
Bayroq
Gerb
Aholisi 10,71 million (2019)[2] 67,897,000 million
Hududi 131 957 km²[3] 643,801 km²
Poytaxti (gerbi) Afina Parij
Eng katta shahri Afina Parij
Hukumat Respublika 　parlament tizimi Unitar yarim prezidentlik respublikasi
Rasmiy tili Yunon tili Fransuz tili
Diniy tarkibi yunon pravaslav[4] 51,1 % xristianlik; 39,6 % dinsiz; 5,6 % islom; 0,8 % yahudiylik; 2,5 % boshqalar
YaIM (nominal) 194,376 milliard dollar (2020)[5] 2.936 trillion AQSh dollari

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzaro munosabatlar qadimgi antik davrga borib taqaladi, Qadimgi yunon koloniyalari Rimga qoʻshni boʻlgan Galliyada ham tashkil etilgan. Ularning eng mashhuri Fransiyaning janubi-sharqida joylashgan Marsel boʻlib, bugungi kunda Fransiyaning eng qadimgi shahri hamda aholi soni boʻyicha ikkinchi yirik shahar hisoblanadi. Marsel va boshqa yunon koloniyalaridan tovarlar va yunon sivilizatsiyasining boshqa elementlari, shu jumladan tangalar mamlakat ichkarisida tarqaldi. Gallar, oʻz navbatida, miloddan avvalgi III asrdan soʻng, Galliyaning Bolqonga bostirib kirishi va Kichik Osiyodagi Galatiyaga joylashishi ortidan ellinistik dunyoning bir qismiga aylandi.

Oʻrta asrlarda fransuz salibchilari toʻrtinchi salib yurishida muhim rol oʻynagan va 1204-yilda Vizantiya imperiyasi parchalanganidan keyin Gretsiyada bir qancha davlatlarga asos solgan. Shunday qilib, Gretsiyada Frankokratiya deb atalgan davr boshlangan. Fransuz salibchilarning asosiy davlatlari: Axey knyazligi va Afina gersogligi, Gʻarbiy Yevropaning boshqa davlatlari esa asosan italyan davlatlari boʻlgan (Lombardiya, Venetsiya Respublikasi yoki Genuya Respublikasi).

Zamonaviy davrda maʼrifatchilik va fransuz inqilobi gʻoyalari zamonaviy yunon maʼrifatchiligining asosiy mutafakkirlariga, masalan: Adamantios Korais (Fransiyada yashagan) va Rigas Fereosga taʼsir koʻrsatdi va Gretsiya mustaqillik urushining gʻoyaviy asosini tashkil etdi. Fransuz qoʻshinlari Napoleon urushlari paytida Ioni orollarini ham egallab, zamonaviy davrdagi birinchi mustaqil Yunoniston davlati — Yetti Orol Respublikasini yaratishga yoʻl ochib berdi. 1821-yilda boshlangan Gretsiya mustaqillik urushi davrida fransuz filellinlari (yunonlar uchun ishlaydigan yoki Gretsiya bilan ruhiy bogʻlangan odamlar) muhim rol oʻynab, zarur boʻlgan harbiy tajribani taqdim etishgan va chet ellarda yunon mustaqillik harakatini targʻib qilishgan. Eng nufuzli fransuzlar orasida zamonaviy yunon muntazam armiyasining asoschisi Charlz Nikolas Favier boʻlgan. Fransiya kemalari, shuningdek, Yunoniston mustaqilligini taʼminlagan hal qiluvchi Navarino jangida ishtirok etganlar. 1828-yilda qolgan Usmonli garnizonlarini haydab chiqarishga yordam berish uchun fransuz ekspeditsiya kuchlari bu mamlakatga kelgan.

Buyuk Britaniya va Rossiya imperiyasi bilan bir qatorda Fransiya mustaqil Gretsiya Qirolligining kafil davlatlaridan biriga aylangan. Bu qirol Otto I davrida, fransuz guruhi raqib ingliz va rus guruhlari bilan taʼsir oʻtkazish uchun kurash olib borgani Gretsiyaning ichki siyosatida oʻz aksini topgan. 1860-yillardan keyin Angliya asta-sekin Yunonistonda hukmronlik mavqeyini egalladi, lekin Fransiya madaniy va harbiy ishlarda maʼlum taʼsirni saqlab qoldi. Fransiya harbiy missiyalari yunon armiyasini modernizatsiya qilishga yordam bergan (1884 —1887 va 1911—1914-yillarda). XXasrning birinchi oʻn yilliklarigacha fransuz tili yunon maktablarida yagona majburiy chet tili boʻlib, yunonlar orasida eng keng tarqalgan xorijiy til hisoblangan.

Fransiya, shuningdek, Bosh vazir Elefterios Venizelos tarafida milliy boʻlinishda ishtirok etib, Gretsiyani Birinchi Jahon urushiga olib kirishda yetakchi rol oʻynadi. Fransuz qoʻshinlari Elefterios Venizelos bilan hamkorlik qilib, Afinada qirollik kuchlariga qarshi chiqdi va 1917-yil iyun oyida nemisparast qirol Konstantin I ni agʻdarishda yordam berdi. Salonikidagi yongʻindan soʻng Ernest Hebrard boshchiligidagi fransuz arxitektura komissiyasi shaharning zamonaviy shahar rejasini ishlab chiqdi.

Biroq, 1920-yil noyabrdagi saylovlarda Elefterios Venizelos magʻlubiyatga uchragach va Konstantin I qaytib kelganidan soʻng, Fransiya hukumatining yunonparast siyosati, Gretsiyaning esa fransuzparast siyosati butunlay oʻzgardi. Natijada Fransiya turk millatchi yetakchisi Mustafo Kamol Otaturkni Gretsiyaga qarshi urushida qoʻllab-quvvatladi.

Gretsiya va Fransiya Ikkinchi Jahon urushi paytida ittifoqchi boʻlgan. Yunoniston harbiy xuntasi davrida (1967—1974) koʻplab siyosiy surgunlar Fransiyada panoh topdilar.

Ikki tomonlama hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlatlar ikkala jahon urushi, Koreya urushi va sovuq urush davrida ham ittifoqchi boʻlgan va bir-biriga qarshilik koʻrsatmagan. Mamlakatlar oʻnlab yillar davomida doʻstona va strategik ittifoqqa ega boʻlib, koʻplab xalqaro tashkilotlarning, jumladan, BMT, Yevropa Ittifoqi, NATO, Jahon savdo tashkiloti va YXHTning toʻliq aʼzolari hisoblanadi. Gretsiya 2004-yildan beri Frankofoniyaning toʻliq aʼzosi hisoblanadi. Davlat rahbarlarining oliy darajadagi tashriflari, tez-tez muloqotlari muntazam oʻtkazib kelinmoqda. Fransiya va Gretsiya koʻplab sohalarda, jumladan, madaniy, ilmiy, sud va harbiy sohalarda hamkorlik qiladi. Yunonistonning bir qancha shaharlarida, xususan, Argos va Afinada har ikki mamlakat talabalari arxeologiya va tarix sohalarida tahsil olib, hamkorlik qiladigan fransuz maktablari joylashgan.

Fransiyaning uch prezidenti (Sharl de Goll, Nikolya Sarkozi va Fransua Olland) zamonaviy Gretsiya tarixida mamlakat parlamentida nutq soʻzlash sharafiga muyassar boʻlgan noyob xorijiy rahbarlar boʻlgani xalqlar oʻrtasidagi mustahkam rishtalardan dalolat beradi[6].

Harbiy hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlatlar har yili Italiya, Misr va Isroil kabi boshqa davlatlar qatorida Sharqiy Oʻrta yer dengizida turli harbiy mashgʻulotlarda qatnashib, juda yaqin harbiy hamkorlikni davom ettirmoqda. Bunday mashqlarga Medusa 2016[7] va Operation Bright Star kiradi. Bundan tashqari, Fransiya dengiz floti va Yunoniston dengiz floti Oʻrta yer dengizi mintaqasi xavfsizligi bilan bogʻliq masalalarda yaqindan hamkorlik qiladi, Fransiya dengiz floti flagmani Sharl de Goll aeroportidan vaqti-vaqti bilan Kritdagi Gretsiya harbiy-dengiz bazasiga tashrif buyuradi. Krit mintaqadagi eng yirik samolyot tashuvchilarga xizmat koʻrsatishga qodir yagona dengiz porti.

Hozirda Gretsiya bir qator fransuz qurol tizimlarini sotib olgan: „La Combattante IIa“, „III“ va „IIIb“ tezkor hujum katerlari, AMX-30 tanklari va AMX-10P zirhli transport vositalari, Dassault Mirage F1 va Dassault Mirage 2000 qiruvchi samolyotlari. 2009-yilda oltita FREMM toifasidagi fregatlarni sotib olish eʼlon qilindi, ammo boshlangan Gretsiya qarz inqirozi tufayli bu reja amalga oshirilmadi. 2019-yilda Gretsiya va Fransiya hukumatlari oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar turidagi fregatlarni sotib olish boʻyicha muzokaralar boshlandi. 2020-yil 12-sentabr kuni Gretsiya Bosh vaziri Kiriakos Mitsotakis Fransiya bilan Dassault Rafale qiruvchi samolyotlari va FREMM koʻp maqsadli fregatlarini sotib olish, shuningdek, Turkiya bilan Oʻrta yer dengizi sharqida[8] keskinlik tufayli qoʻshimcha 15 000 qoʻshimcha askar yollash boʻyicha Fransiya bilan qurol-yarogʻ kelishuvi imzolanganini eʼlon qildi. 2,5 milliard yevrolik qurol-yarogʻ kelishuviga 18 ta Dassault Rafale samolyoti kiradi[9].

Energiya sohasida hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlatlar energetika sohasida hamkorlik qiladi[10] va Sharqiy Oʻrtayer dengizi gaz forumiga aʼzo boʻlib, uning maqsadi energetika sohasida mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirishdan iborat[11].

Yunon-fransuz ittifoqi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Yunon-fransuz ittifoqi“ shiori 1974-yilda harbiy xuntadan voz kechish va demokratik boshqaruv shakliga oʻtish chogʻida Fransiyaning Gretsiya va Konstantinos Karamanlisga koʻrsatgan siyosiy va diplomatik yordamiga borib taqaladi[12][13]. Bugun koʻpincha ikki davlat oʻrtasidagi chuqur tarixiy, madaniy va siyosiy munosabatlar va yaqin diplomatik hamkorlikni bildirish uchun ishlatiladi[14][15][16][17][18].

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gretsiya — Fransiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Gretsiyaning qoʻshilish sanasi Fransiyaning qoʻshilish sanasi
Jahon Savdo Tashkiloti 1995-yil 1995-yil
Xalqaro taraqqiyot fondi 1962-yil 9-yanvar 1960-yil 30-dekabr
Xalqaro moliya korporatsiyasi 1957-yil 26-sentyabr 1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945-yil 25-oktyabr 1945-yil 24-oktabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1866-yil 1886-yil
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1945-yil 25-dekabr 1945-yil 27-dekabr
Yevropa kosmik agentligi 2005-yil 9-mart 1980-yil 30-oktyabr
Avstraliya guruhi 1985-yil 1985-yil
Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi 1969-yil 21-may 1967-yil 20-sentyabr
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1993-yil 30-avgust 1989-yil 28-dekabr
Raketa texnologiyasini boshqarish tizimi 1992-yil 1987-yil
YUNESKO 1946-yil 4-noyabr 1946-yil 4-noyabr
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti 1961-yil 30-sentyabr 1961-yil 7-avgust
Yevropa Ittifoqi 1981 1957-yil 25-mart
Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti 1973-yil 25-iyun 1973-yil 25-iyun
NATO 1952-yil 18-fevral 1949-yil 4-aprel
Yevropa Kengashi 1949-yil 9-avgust 1949-yil 5-may
Aeronavigatsiya xavfsizligi boʻyicha Yevropa tashkiloti 1988-yil 1960-yil
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1923-yil 1923-yil
Xalqaro energiya agentligi 1976-yil 1992-yil
Kimyoviy qurolni taqiqlash tashkiloti 1993-yil 13-yanvar 1993-yil 13-yanvar
Umumjahon pochta ittifoqi 1875-yil 1-iyul 1876-yil 1-yanvar

Diplomatik missiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Fransiyaning Afinadagi elchixonasi
    Fransiyaning Afinadagi elchixonasi
  • Gretsiyaning Parijdagi elchixonasi
    Gretsiyaning Parijdagi elchixonasi
  • Gretsiyaning Parijdagi Bosh konsulligi
    Gretsiyaning Parijdagi Bosh konsulligi

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „france 24 - Greece hails ʻspecial relationship’ with France on Hollande visit - France 24“. France 24. 8-iyul 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  2. ↑ 世界銀行　Population, total — Greece
  3. ↑ ギリシャ共和国（Hellenic Republic）基礎データ　外務省
  4. ↑ The Constitution of Greece: Section II Relations of Church and State: Article 3,Hellenic Resources network.
  5. ↑ "World Economic Outlook Database, October 2020". IMF (2020年10月).
  6. ↑ „Hollande-Tsípras, une relation particulière“. Libération.fr. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  7. ↑ „Egypt, Greece to launch ʻMedusa 2016’ joint military exercises“. EconomyWatch. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-may 2017-yil.
  8. ↑ „Greece announces major arms purchase as tensions with Turkey rise“. The Straits Times (12-sentabr 2020-yil). 9-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2021-yil.
  9. ↑ „Greece to buy French fighter jets in message to Turkey“. France 24 (25-yanvar 2021-yil). 1-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2021-yil.
  10. ↑ „French – Greek Athens Business Forum focusing on energy and innovation“. Greek News Agenda (29-noyabr 2016-yil). 16-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-aprel 2021-yil.
  11. ↑ „EastMed Gas Forum fuels energy diplomacy in troubled region“. Deutsche Welle (8-oktabr 2020-yil). 13-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-aprel 2021-yil.
  12. ↑ The French Ministry of Foreign affairs. „France and Greece“. France Diplomatie :: Ministry of Foreign Affairs and International Development. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  13. ↑ „Greek News Agenda“. www.greeknewsagenda.gr. 27-iyun 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2021-yil.
  14. ↑ Victor. „GRÈCE FRANCE ALLIANCE“. 13-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  15. ↑ „"Grèce-France-Alliance" ! Aux privatisations…, par Foivos Marias“. initiative des étudiant-e-s et travailleurs-euses grec-que-s à paris. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  16. ↑ „President Sarkozy Calls for ʻNew France-Greece’ Alliance“. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  17. ↑ „Greece and France in bilateral cultural alliance - Life - ekathimerini.com“. 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  18. ↑ Λακόπουλος Γιώργος, Τα Νέα Οnline. „50 χρόνια Ελλάς - Γαλλία συμμαχία“. Τα Νέα Οnline (16-fevral 2013-yil). 4-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-aprel 2016-yil.
  19. ↑ „Embassy of Greece in France (in French and Greek)“. 25-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2021-yil.
  20. ↑ „Ambassade de France en Grèce - Πρεσβεία της Γαλλίας στην Ελλάδα - La France en Grèce“. gr.ambafrance.org. 9-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-iyun 2021-yil.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gretsiya_—_Fransiya_munosabatlari&oldid=5231425" dan olindi