Gerard Kuiper

Jerard Peter Koyper
Tavalludi	7-dekabr 1905-yil; Shimoliy Gollandiya, Tuitjenhorn qishlogʻi
Vafoti	23-dekabr 1973-yil ; (68 yoshda) ; Meksika yaqinida
Fuqaroligi	Niderlandlar va AQSh
Sohasi	Siyosat, astronomiya, matematika
Mashhur ishlari	Koyper Belbogʻi

Jerard Koyper (gollandcha Gerrit Pieter Kuiper; 7-dekabr 1905 — 23-dekabr 1973) — golland astronomi, siyosatshunos va professor. Astronomiyaga doir bir qancha ilmiy kashfiyotlar qilgan. Koʻpchilik Jerard Koyperni zamonaviy sayyorashunoslik fanining otasi deb biladi.^[2]

Hayoti va faoliyati

Jerard Koyper 1905-yil 7-dekabr sanasida Shimoliy Gollandiyaning Tuitjenhorn qishlogʻida tikuvchi oilasida tugʻilgan. Kichikligidan astronomiyaga juda qiziqqan.

1924-yilda Leyden Universitetida tahsil olgan. Oʻsha davrda u yerda koʻplab astronom olimlar toʻplangan edi. U kursdoshlari Bart Bok va Pieter Oosterhoff bilan doʻstlashdi va Ejnar Hertzsprung, Antonie Pannekoek, Willem de Sitter, Jan Woltjer, Jan Oort va fizik Paul Ehrenfestdan dars oldi.

NASA tomonidan olingan surat — Koyper belbogʻi

U 1927-yilda astronomiyadan nomzodlik darajasini oldi va aspiranturada oʻqishini davom ettirdi. Koyper 1933-yilda Hertzsprung bilan qoʻshaloq yulduzlar boʻyicha doktorlik dissertatsiyasini tugatdi. Shundan soʻng u Lick rasadxonasida Robert Grant Aitken boshchiligida tahsil olish uchun Kaliforniyaga yoʻl oldi.

Koyper 1935-yilda Garvard kolleji rasadxonasiga ishlash uchun bordi va u yerda boʻlajak turmush oʻrtogʻi Sara Parker Fullerni uchratdi. Ular 1936-yil 20-iyunda turmush qurdilar. Chikago universitetini tamomlab va 1937-yilda Amerika fuqaroligini oldi.

1947-yildan 1949-yilgacha Koyper Texas gʻarbidagi McDonald rasadxonasi direktori boʻlib ishlagan.^[3] 1949-yildan Kuiper Yerkes-McDonald asteroidini tadqiq qilishni boshladi (1950—1952).

Chikago universiteti professori boʻlgan davrda u Karl Saganning dissertatsiya maslahatchisi boʻlgan. 1958-yilda ikkalasi A119 maxfiy harbiy loyihasi ustida ishladilar.

Kashfiyotlari

Koyper nomining fandagi o'rni

Astronomlar Neptun ortidagi kichik sayyoralar hududini " Koyper belbog'i " deb atashadi, chunki Koyper u yerda shunday kichik sayyoralar yoki kometalar paydo bo'lgan bo'lishi mumkinligini taxmin qilgan edi. Uning sharafiga nomlangan Koyper mukofoti Amerika Astronomiya Jamiyatining Sayyorashnos fanlari bo'limi, professional sayyorashnos olimlarining xalqaro jamiyati tomonidan beriladigan eng nufuzli mukofotdir.

Koyper quyosh tizimidagi ikkita sayyoraning tabiiy yoʻldoshini kashf qilgan. Yaʼni Uran sunʼiy yoʻldoshi Miranda va Neptun sunʼiy yoʻldoshi Nereidni kashf etdi. Shuningdek u Mars atmosferasida karbonat angidridni va 1944-yilda Saturn sunʼiy yoʻldoshi Titan ustida Metan bilan qoplangan atmosfera borligini aniqladi.

Koyper oʻz faoliyatining katta qismini Chikago universtitetida oʻtkazgan. 1960-yilda Arizona shtatining Tukson shahriga koʻchib oʻtdi va Arizona universitetida „Oy va sayyoralar“ laboratoriyasini tashkil qildi. Koyper umrinig oxirigacha shu labaratoriyada direktor boʻlib ishladi. 1960-yillarda Koyper Apollon dasturi uchun Oyga qoʻnish joylarini aniqlashga yordam berdi. Koyperning Oydagi oldingi ishi A119 loyihasini oʻz ichiga olgan, Harbiy havo kuchlarining Oyda yadroviy kallakni portlatish boʻyicha maxfiy rejasi boʻlgan.^[4]

Oʻlimi

Koyper 1973-yil 23-dekabrda Meksika shahrida rafiqasi bilan taʼtilda yurganida yurak xurujidan vafot etdi.^[5]

Ilm-fandagi muvaffaqiyatlari

1947-yilda Koyper Société astronomique de France (Fransiya Astronomiya jamiyati) mukofoti Jyul Yansen bilan taqdirlandi.
1959-yilda Koyper Amerika Astronomiya Jamiyatining Genri Norris Rassell maʼruzasida gʻolib chiqdi.
1971-yilda Koyper Amerika fanni rivojlantirish assotsiatsiyasi va Franklin instituti tomonidan Kepler oltin medalini oldi.

Shuningdek Koyper sharafiga asteroid 1776 (Koyper), Oy, Mars va Merkuriydagi kraterlar uning nomi bilan atalgan.

Manbalar

↑ (unspecified title)
↑ „NASA Solar System Exploration“. solarsystem.nasa.gov. National Aeronautics and Space Administration (NASA). 23-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-may 2022-yil.
↑ „Milestones“. McDonald Observatory. Qaraldi: 23-may 2022-yil.
↑ Ulivi, Paolo. Lunar Exploration: Human pioneers and robotic surveyors. Springer Science & Business Media, 2004 — 20-bet. ISBN 978-1-85233-746-9.
↑ Williams, Matt „Who was Gerard Kuiper?“ (inglizcha). Universe Today (11-noyabr 2015-yil). Qaraldi: 23-may 2022-yil.

Havolalar

[[http://www.azarchivesonline.org/xtf/view?docId=ead/uoa/UAMS480.xml_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-1] (unspecified title)

[2] „NASA Solar System Exploration“. solarsystem.nasa.gov. National Aeronautics and Space Administration (NASA). 23-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-may 2022-yil.

[3] „Milestones“. McDonald Observatory. Qaraldi: 23-may 2022-yil.

[Ulivi2004-4] Ulivi, Paolo. Lunar Exploration: Human pioneers and robotic surveyors. Springer Science & Business Media, 2004 — 20-bet. ISBN 978-1-85233-746-9.

[5] Williams, Matt „Who was Gerard Kuiper?“ (inglizcha). Universe Today (11-noyabr 2015-yil). Qaraldi: 23-may 2022-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]