Gender tarixi

Gender tarixi — bu ijtimoiylashuvning eng muhim jihatlaridan biri sifatida erkak va ayol tajribasining oʻzaro taʼsiri, uning ijtimoiy voqelikning shakllanishiga taʼsiri hamda vaqt va zamon oʻzgarishlariga taʼsirini oʻrganadigan ilmiy fan. Gender tarixi oʻzining paydo boʻlishi 1970-yillarda feministik tadqiqotlarning jadal rivojlanishi bilan bogʻliq.

Tarix fanlarida ayollar va gender tadqiqotlari tobora kuchayib bormoqda. Mantiqiy farqlar, bu jarayonlarning oʻzaro bogʻliqligi va umumiy taʼsiri insoniyatning tarixiy taraqqiyoti tasviri hamda ijtimoiylashuv muammosini o‘rganish markaziga qo‘yadi. Taʼlim markazida tarixchi-genderologlar — jinslarning har biri haqidagi gʻoyalarni tahlil qilish turli tarixiy davrlarda, har bir jinsning oʻzini namoyon qilishi, moddiy va maʼnaviy boyliklarning tengsiz taqsimlanishini oʻrganish; jinslar oʻrtasidagi kuch va obroʻ-eʼtibor, shuningdek, ijtimoiy institutlar ushbu taqsimotni boshqaradigan boshqaruv elementlari hisoblanadi. Shu munosabat bilan paydo boʻlgan ijtimoiy ierarxiyalar — ommaviy kabi butun jamiyatning bosh qarorgohi, shuningdek, sinfiy, ijtimoiy, etnik, tabiiy yoki boshqa guruhlarni genderologlar oʻrganadilar. Shuning uchun eng muhimlarini keltirish kerak, chunki buni oʻrganish mavzusi bilan bogʻliq boshqa taʼriflar va boblar mavjud. Terminologiyada maʼlum farqlar va mantiqiy apparat mavjud.

Faylasuflar, sotsiologlar va psixologlar genderni "kashf qilishdi". Gender o'ziga xosligi haqidagi savolni qo’yib,  bu nuqtai nazarni dunyoga odam, ayol va erkak farqlarini qanday yuzaga kelishi, ijtimoiy tajribalari maxsus bilim manbai sifatida namoyon bo’lishini ko’rsatib berdi. Gender tarixchilari  ijtimoiy-tarixiy tahlilga gender yondashuvini qo'llash natijasida o'tgan asrlarda ijtimoiy hodisalar, ayollar tajribasi erkaklar bilan qanday bog'liqligini ko'rsatdi hamda bu o'zaro ta'sir qay darajada madaniy stereotiplar, me'yorlar va gender identefikatorni yuzaga keltirishini o’rganishga imkon beradi. Gender tarix uni o’rganuvchilarga ta'sir qiladi va birgalikda ular haqiqatni o'zgartiradilar. Shuning uchun gender tarixida oldingi bilimlarga nisbatan inqilobiy ilmlarning mantiqiy ma’nosi bo’ladi