Kontent qismiga oʻtish

Elizabeth Báthory

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Elizabeth Báthory

Elizabeth Báthory yoʻqolgan 1585-yildagi asl portretining nusxasi
Tugʻilgandagi ismi Báthori Erzsébet
Laqablari Nadasdy Ferencné Bathori Erzsebet
Tugʻilgan sanasi 7-avgust 1560-yil
Tugʻilgan joyi Nyírbátor, Vengriya Qirolligi
Vafot sanasi 21-avgust 1614-yil(1614-08-21)
(54 yoshda)
Vafot joyi Csejthe, Vengriya Qirolligi (hozirgi Chachtice, Slovakiya)
Qurbonlar soni 650 tagacha deya daʼvo qilingan
Qotilliklar qilingan mamlakat Vengriya Qirolligi
Qotillik yillari 1590—1610


Grafinya Elizabeth Báthory de Ecsed (veng.: Báthori Erzsébet; 1560-yil 7-avgust – 1614-yil 21-avgust)[1] – Vengriya qirolligida (hozirgi Vengriya, Slovakiya) yerga egalik qilgan Báthory oilasidan boʻlgan vengriyalik zodagon ayol edi.

Báthory va uning toʻrtta xizmatkori 1590-1610 yillar oraligʻida yuzlab qiz va ayollarni qiynoqqa solib oʻldirishda ayblangan edi [2] Uning xizmatkorlari sudga tortildi va hukm qilindi, Báthory esa oʻz uyida edi[3]. U Sejte qal’asida qamoqqa olingan.[4]

Batoriyga qoʻyilgan ayblovlar bir qancha tarixchilar tomonidan jodugar ovi sifatida tasvirlangan[5][6][7]. 1989-yilda Maykl Farin kabi boshqa yozuvchilar Batoriyga qarshi ayblovlar 300 dan ortiq shaxsning koʻrsatmalari bilan tasdiqlanganligini, ulardan baʼzilari uning hibsga olinishi paytida topilgan jismoniy dalillar va oʻlik oʻlik, oʻlgan va qamoqqa olingan qizlarning borligini tasvirlagan[8]. Przegląd Nauk Historycznych (Tarix ilmi sharhi) uchun 2018 yildagi maqolasida Aleksandra Bartosievichning taʼkidlashicha, Batoriy taʼqib qilinganida, bu ayblovlar uning oilasining mintaqadagi taʼsirini yoʻq qilish uchun tomosha boʻlgan, bu uning qoʻshnilarining siyosiy manfaatlariga tahdid deb hisoblangan[9].

Báthory haqidagi hikoyalar tezda milliy folklorning bir qismiga aylandi[10]. Uning yoshligini saqlab qolish uchun bokira qizlarning qoni bilan choʻmilgani haqidagi ertak kabi vampirlik tendentsiyalarini tasvirlaydigan afsonalar, odatda, uning oʻlimidan keyin yillar oʻtib yozilgan va ishonchsiz deb hisoblanadi[3]. Baʼzilar u Bram Stokerning Drakulasini (1897) ilhomlantirganini taʼkidlamoqda[11], garchi Stokerning roman haqidagi eslatmalarida bu farazni tasdiqlovchi toʻgʻridan-toʻgʻri dalil keltirilmagan[12]. Unga atalgan taxalluslar va adabiy epithetslar orasida qonli grafinya va grafinya Drakula bor.

Erta hayot va taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Báthory 1560-yilda Qirollik Vengriyasining Nyírbátor shahridagi oilaviy mulkda tugʻilgan. U bolaligini Eksed qal’asida oʻtkazdi. Uning otasi Eksed oilasining baron Jorj VI Batori edi , Transilvaniya voivodasi boʻlgan Endryu Bonaventura Batorining ukasi. Uning onasi Baronessa Anna Batori (1539—1570), Somlyolik Stiven Batorining qizi, Transilvaniya voivodasi ham Somlyo filialidan edi. Onasi orqali Yelizaveta vengriyalik zodagon Stiven Batorining (1533—1586) jiyani, Polsha qiroli, Polsha-Litva Hamdoʻstligining Litva buyuk gertsogi va Transilvaniya shahzodasi boʻlgan. Uning bir nechta ukalari bor edi[9]. Uning akasi Stiven Batori (1555—1605) Vengriya qirolligining sudyasi boʻlib xizmat qilgan.

Bolaligida Báthory epilepsiya sabab boʻlishi mumkin boʻlgan bir nechta tutqanoq tutgan[13]. Oʻsha paytda epilepsiya bilan bogʻliq alomatlar yiqilish kasalligi deb tashxis qoʻyilgan va davolanish epilepsiya bilan ogʻrigan odamning qonini tutqanoqning lablariga surtish yoki epilepsiya tugashi bilan epilepsiyaga kasal boʻlmagan odamning qoni va bosh suyagi boʻlagi aralashmasini berishni oʻz ichiga olgan[14].

Ayrim manbalar tomonidan berilgan taklif Batorining keyingi hayotidagi shafqatsizligini tushuntirish uchun u oilasi tomonidan shafqatsiz boʻlishga oʻrgatilgan[15]. Hikoyalar orasida yosh Báthory oʻz oilasi zobitlari tomonidan qatl etilgan shafqatsiz jazolarning guvohi boʻlgan va shaytonizm va jodugarlik bilan shugʻullangan oila aʼzolari tomonidan oʻrgatilgan[15]. Shunga qaramay, bu daʼvolar uchun hech qanday qattiq dalil yoʻq va shuning uchun ular asossiz boʻlib qolmoqda.

Báthory Kalvinist protestant sifatida oʻsgan[4]. Yoshligida u lotin, nemis, venger va yunon tillarini oʻrgangan[2][13][16]. Imtiyozli zodagonlar oilasida tugʻilgan Báthory boylik, maʼlumot va taniqli ijtimoiy mavqega ega edi[17].

13 yoshida, birinchi turmush qurishdan oldin, Bathory bola tugʻdi[15]. Otasi dehqon bolasi boʻlgan bola goʻyoki Batoriy oilasi ishongan mahalliy ayolga berilgan[15]. Ayolga oʻz qilmishlari uchun pul toʻlangan, bola esa Valaxiyaga olib ketilgan[15]. Bu homiladorlikning dalillari Elizabetning oʻlimidan ancha keyin, dehqonlar tomonidan tarqalgan mish-mishlar orqali paydo boʻldi; shuning uchun mish-mishning toʻgʻriligi koʻpincha muhokama qilinadi.

Biografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ecsed, koʻl va eski qal’a

1573-yilda[9] Bathori Nadasdi oilasining aʼzosi boʻlgan graf Ferens Nadasdi bilan unashtirilgan. Bu aristokratiya doiralaridagi siyosiy kelishuv edi. Nadasdi baron Tamas Nadasdi de Nadasd et Fogarasföld va Orsolya Kanizsayning oʻgʻli edi.

1575-yil 8-mayda Báthory va Nadasdy Vranov nad Topľou (vengriyada Varanno) saroyida turmush qurishdi[9]. Nikoh Transilvaniyada ham, Vengriya Qirolligida ham yerga egalik qilishiga olib keldi[9].

Nadasdining Batoriyga toʻy sovgʻasi uning uy xoʻjaligi boʻlgan Seyte qal’asi edi[9] Kichik Karpatlarda Vag-Ujeli va Trencsen (hozirgi Nové Mesto nad Vahom va Trenchin, Slovakiya) yaqinida joylashgan. Qal’ani onasi 1569-yilda sotib bergan, u esa uni nikoh toʻyi paytida Elizabethga, Csejte qishloq uyi va oʻn yettita qoʻshni qishloq bilan birga bergan.

Toʻydan keyin er-xotin Sarvardagi Nadasdi qasrida yashashdi[9].

1578-yilda, nikohdan uch yil oʻtgach, Nadasdi Vengriya qoʻshinlarining bosh qoʻmondoni boʻlib, ularni Usmonlilarga qarshi urushga olib keldi. Urush paytida Báthory biznes ishlarini va oilaning koʻplab mulklarini boshqargan. Bu rol odatda Vengriya va Slovak xalqlari uchun mas’uliyatni oʻz ichiga oladi, uzoq urush (1593—1606) davrida tibbiy yordam koʻrsatishni oʻz ichiga oladi va Báthory erining Vena yoʻlida joylashgan mulklarini himoya qilish bilan shugʻullanadi.[16] Hujum tahdidi muhim edi, chunki Cheyte qishlogʻi ilgari Usmonlilar tomonidan talon-toroj qilingan edi, Sarvar esa Qirollik Vengriya va Usmonlilar tomonidan bosib olingan Vengriyani ajratib turuvchi chegara yaqinida joylashgan boʻlsa, bundan ham katta xavf ostida edi. Báthory qashshoq ayollar, shu jumladan eri Usmonlilar tomonidan asirga olingan ayol va qizi zoʻrlangan va homilador boʻlgan ayol nomidan aralashgan bir necha holatlar mavjud edi.

Chachtice muzeyidan Nadasdi va Bathori portretlari

Batorining qizi Anna Nadasdi 1585 yilda tugʻilgan va keyinchalik Nikola VI Zrinskiyning xotini boʻlishi kerak edi. Batorining boshqa taniqli farzandlari orasida Orsolya (Orsika) Nadasdi (1590 – nomaʼlum), keyinchalik Istvan II Benyoning xotini boʻladi; Katalin (Kata yoki Katerina) Nadasdi (1594— nomaʼlum); Andras Nadasdi (1596—1603); va Muqaddas Rim imperatori Leopold I ga qarshi magnat fitnasining yetakchilaridan biri boʻlgan Frants III Nadasdining otasi Pal (Pol) Nadasdi (1598—1650). Baʼzi yilnomalarda, shuningdek, er-xotinning Miklos Nadasdi ismli boshqa oʻgʻli boʻlganligi ham koʻrsatilgan, ammo buni tasdiqlab boʻlmaydi va u oddiygina amakivachcha boʻlgan yoki yosh vafot etgan boʻlishi mumkin, chunki 1610-yildagi Batorining vasiyatnomasida uning ismi koʻrsatilmagan. Dyordji Nadasdi, shuningdek, oʻlgan Nadasdi chaqaloqlaridan birining ismidir, ammo buni tasdiqlab boʻlmaydi. Elizabetning barcha bolalari, xuddi Batorining oʻzi boʻlgani kabi, gubernatorlar tomonidan gʻamxoʻrlik qilishgan.

Ferents Nadasdi 1604-yil 4-yanvarda 48 yoshida vafot etdi. Uning oʻlimiga sabab boʻlgan kasallikning aniq tabiati nomaʼlum boʻlsa-da, 1601-yilda boshlangan va dastlab oyoqlarida zaiflashtiruvchi ogʻriqlarga sabab boʻlgan koʻrinadi. Oʻsha paytdan boshlab u hech qachon toʻliq tuzalmadi va 1603 yilda abadiy nogiron boʻlib qoldi. U Báthory bilan turmush qurganiga 29 yil boʻlgan. Oʻlimidan oldin Nadasdi oʻzining merosxoʻrlari va beva xotinini Dyordji Turzoga ishonib topshirdi, u oxir-oqibat Batorining jinoyatlarini tergov qilishga rahbarlik qiladi.

Ayblovlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zay rassomidan Elizabeth Báthory. Ehtimol, Budapeshtdagi Vengriya milliy muzeyida joylashgan boshqa rasmning nusxasi (shuningdek, Zay tomonidan qilingan). Magyar Várak kitobida eslatib oʻtilgan, 34-bet.

Tekshiruv

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1602—1604-yillarda Batorining vahshiyligi haqidagi mish-mishlar butun qirollik boʻylab tarqalgach, Lyuteran vaziri Istvan Magyari unga qarshi ochiq va Vena sudida shikoyat qildi[18]. 1610-yilda Mattias II Vengriya Palatini Dyordji Turzoga tergov qilishni topshirdi. Turzo 1610-yilning mart oyida ikki notarius András Keresztury va Mozes Czirakyga[19] dalil toʻplashni buyurdi[20]. 1610-yil oktyabriga kelib ular 52 ta guvohning soʻzlarini toʻplashdi;[19] 1611-yilga kelib bu raqam 300 dan oshdi.

Aytishlaricha, Batori ota-onalari tomonidan ginekologiyaga odob-axloq qoidalarini oʻrganish uchun yuborilgan kichik zodagonlarning qizlarini oʻldirishni boshlagan[3]. Sudda hamkasblar igna ishlatish haqida ham aytib oʻtishgan. Báthory tomonidan amalga oshirilgan qiynoqlarning koʻplab shubhali shakllari mavjud edi.

Baʼzi guvohlar ginekologiyada vafot etgan qarindoshlarining ismlarini aytishdi. Boshqalar baʼzilari qabristonlarda, boshqalari esa belgilanmagan joylarda koʻmilgan jasadlarda qiynoq izlarini koʻrganliklarini aytishdi.

Hibsga olish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1610-yil 12-dekabrda Nikola VI Zrinski Turzo bilan Batorni qamoqqa olish va mulkni taqsimlash haqidagi kelishuvni tasdiqladi[21]. 30-dekabr kuni Turzo Sejte qasriga borib, Batorini toʻrtta xizmatkori bilan birga hibsga oldi, ular uning sheriklari boʻlishda ayblangan: Dorotya Semtes, Ilona Jo, Katarina Benika va Yanos Ujvari („Ibis“ yoki Fiko). Turzoning xotiniga yozgan maktubiga koʻra, uning eʼlon qilinmagan tashrifi natijasida qal’ada bir oʻlik qiz va yana bir tirik „oʻlja“ qiz topilgan[21], ammo ular undan unga nima boʻlganini soʻrashganiga hech qanday dalil yoʻq. Garchi Batori qiynoq paytida qoʻlga olingan, deb ishonilgan boʻlsa-da, u kechki ovqatlanayotgan edi. Dastlab Turzo Batorining mehmonlari va qishloq aholisiga uni jinoyat ustida ushlaganini aytdi. Biroq, u qurbonlar topilishi yoki taqdim etilishidan oldin hibsga olingan va hibsga olingan. Koʻrinib turibdiki, Turzoning qonga boʻyalgan Batorini kashf etishi haqidagi daʼvo uydirma hisoblarni bezash boʻlgan[22].

Turzo Batorining oʻgʻli Pol va uning ikki kuyovi Nikola VI Zrinski va Dyorgy Druget bilan keyingi sud ishlarini muhokama qildi[23]. Uning Transilvaniyani boshqargan oilasi, ommaviy janjaldan keyin toj tomonidan tortib olinishi xavfi ostida boʻlgan Batorining mulkini yoʻqotishdan qochishga harakat qildi. Turzo, Pol va uning ikki kuyovi bilan dastlab Batorini rohibaxonaga yuborishni rejalashtirgan edi, ammo uning xatti-harakatlari haqida xabarlar tarqalgach, ular uni qattiq uy qamog'ida saqlashga qaror qilishdi[24].

Guvohlarning aksariyati ayblovlarni boshqalardan eshitganliklarini, lekin oʻzlari buni koʻrmaganliklarini aytishdi. Xizmatchilar qiynoqlar ostida iqror boʻlishdi, bu esa zamonaviy sud jarayonlarida ishonchli emas. Ular shohning guvohlari edi, lekin qatl qilindi[25]. Ilona Jo va Dorottya Szentesning barmoqlarini bir juft qisqich bilan yirtib tashlashgan va keyin tiriklayin yoqib yuborishgan. Yoshligi va uning aybi kamroq ekanligiga ishonganligi sababli, Yanos Ujvari kamroq ogʻriqli usul bilan qatl qilindi: boshini kesish. Shundan soʻng, uning jasadi Jo va Szentes bilan bir xil olovda yoqib yuborilgan. Yana bir xizmatkor Erzsi Majorova dastlab qoʻlga tushishdan qochib qutulgan, biroq qoʻlga olingandan keyin tiriklayin yoqib yuborilgan. Katarina Benika boshqa ayollar tomonidan zoʻravonlikka uchraganini isbotlaganidan keyin umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi.

Qotillik ayblovlari mish-mishlarga asoslangan edi. Hududda kimdir grafinya ustidan shikoyat qilganini tasdiqlovchi hujjat yoʻq. Shu vaqt ichida kimgadir zarar yetsa yoki hatto tovuq oʻgʻirlab ketsa, shikoyat xati yoziladi[4][6][26]. Batorining hibsga olinishi ortidan ikkita sud jarayoni boʻlib oʻtdi: birinchisi 1611-yil 2-yanvarda, ikkinchisi esa 1611-yil 7-yanvarda boʻlib oʻtdi[27].

Batorining sheriklari ustidan sud jarayonida keltirilgan qurbonlarning eng koʻp soni 650 kishini tashkil etdi, ammo bu raqam Syuzanna ismli xizmatkor qizning Batorining sud xodimi Yakab Szilvassi bu raqamni Batorining shaxsiy kitoblaridan birida koʻrganligi haqidagi daʼvosidan kelib chiqadi. Kitob hech qachon oshkor etilmagan va Szilvassi oʻz guvohligida bu haqda hech qachon eslatmagan[28].

Qamoqqa olish va oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Csejte qal’asining havodan koʻrinishi
Sejte qal’asidagi asosiy minora

1611-yil 25-yanvarda Turzo qirol Matiasga maktub yoʻllab, ular Batoriyni qoʻlga olib, uning qasriga qamab qoʻyganliklarini tasvirlab berdi. Palatin, shuningdek, tergov bosqichlarini Transilvaniya shahzodasi bilan siyosiy kurash bilan muvofiqlashtirdi. U umrining oxirigacha Sejte qasrida hibsga olingan va u yerda 54 yoshida vafot etgan. Dyordji Turzo yozganidek, Elizabeth Báthory gʻishtli xonada qamalgan, ammo boshqa manbalarga koʻra (ruhoniylarning tashrifidan olingan yozma hujjatlar, 1614-yil iyul) u qasrda erkin va toʻsiqsiz harakatlana olgan, bu uy qamog'iga oʻxshaydi[29][29].

U 1610-yil sentyabr oyida vasiyatnoma yozdi, unda u barcha hozirgi va kelajakdagi merosni farzandlariga qoldirdi[30]. 1614-yilning oxirgi oyida u oʻz kelishuvini imzoladi, unda u oʻz farzandlari oʻrtasida mulk, er va mulkni taqsimladi[7][31]. 1614-yil 20-avgust oqshomida Batori oʻzining qoʻriqchisiga qoʻllari sovuq boʻlganidan shikoyat qildi va u javob berdi: „Hech narsa emas, bekasi. Shunchaki borib yoting“. U uyquga ketdi va ertasi kuni ertalab oʻlik holda topildi[32]. U 1614-yil 25-noyabrda Seyte cherkovida dafn etilgan[32], biroq baʼzi manbalarga koʻra, qishloq aholisining grafinyani oʻz qabristoniga dafn etishi haqidagi gʻalayonlari tufayli uning jasadi Ekseddagi tugʻilgan uyiga koʻchirilgan. Báthory oilasi qabriga dafn etilgan[33]. Uning jasadi bugungi kunda nomaʼlum, ammo qasrning cherkov hududida chuqur koʻmilgan deb ishoniladi. Ksejte cherkovi va Seyte qal’asida uning qabri boʻlishi mumkin boʻlgan belgilar yoʻq.

Obroʻ- eʼtibor

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Laslo Nagy va doktor Irma Szádeczki-Kardoss kabi bir qancha mualliflar Elizabet Báthory fitna qurboni boʻlganligini taʼkidladilar[4][34]. Nagyning taʼkidlashicha, Báthoryga qarshi sud jarayoni asosan siyosiy sabablarga koʻra, ehtimol uning katta boyligi va Vengriyadagi katta erlarga egalik qilishi, eri vafotidan keyin kuchaygan. Bu nazariya oʻsha paytdagi Vengriya tarixiga mos keladi, unda diniy va siyosiy mojarolar, ayniqsa Usmonli imperiyasi bilan urushlar, protestantizmning tarqalishi va Vengriya ustidan Habsburg hokimiyatining kengayishi bilan bogʻliq[35]. Bundan tashqari, Mattiasning Báthorydan katta qarzi bor edi, u hibsga olinganidan keyin bekor qilindi[1].

Bu nazariyaga qarshi qarama-qarshi dalillar mavjud. Batorining jinoyatlarini tergov qilish lyuteran vazir Ishtvan Magyarining shikoyatlari bilan boshlangan[18]. Bu protestant Batoriyaga qarshi katolik/Gabsburg fitnasi tushunchasiga hissa qoʻshmaydi, garchi diniy taranglik hali ham mojaroning mumkin boʻlgan manbai boʻlib qolmoqda, chunki Batoriy lyuteran emas, balki kalvinist boʻlgan[17]. Batorining aybsizligini qoʻllab-quvvatlash uchun 300 ga yaqin guvohlarning koʻrsatmalari va tergovchilar tomonidan toʻplangan ashyoviy dalillar koʻrib chiqilishi yoki bahslashilishi kerak. Bu dalillarga Turzo tomonidan qasrga kirganida topilgan koʻplab jasadlar va oʻlik va oʻlayotgan qizlar kiradi[8]. Shadeczki-Kardossning taʼkidlashicha, ashyoviy dalillar boʻrttirilgan va Turzo oʻlgan va yaralangan bemorlarni Batorining qurbonlari sifatida notoʻgʻri koʻrsatgan, chunki uni sharmanda qilish uning siyosiy davlat ambitsiyalariga katta foyda keltiradi[4].

Folklor va ommaviy madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Elizabeth Báthory ishi 18 va 19-asrlarda koʻplab hikoyalarni ilhomlantirdi. Ushbu asarlarning eng keng tarqalgan motivi goʻzallik yoki yoshlikni saqlab qolish uchun grafinya oʻzining bokira qurbonlarining qonida choʻmilish edi. Bu afsona birinchi marta bosma nashrlarda 1729-yilda yezuit olimi Laszlo Turócsining „Tragica Historia“ asarida, Bathory ishi haqidagi birinchi yozma hisobda paydo boʻldi[36]. Hikoya 1817-yilda (1765-yilda paydo boʻlgan) guvohlarning hikoyalari birinchi marta nashr etilganda savol tugʻildi. Ular qon vannalariga havolalarni oʻz ichiga olmagan[37]. Jon Paget oʻzining 1850 yilda nashr etilgan „Vengriya va Transilvaniya“ kitobida Batorining qon toʻkishining taxminiy kelib chiqishini tasvirlaydi, garchi uning ertaki bu hududdagi ogʻzaki tarixning oʻylab topilgan qiroatiga oʻxshaydi[38]. Uning voqealar haqidagi maʼlumotlari qanchalik toʻgʻri ekanligini bilish qiyin. Sadist zavqlanish Batorining jinoyatlari uchun ancha ishonchli sabab hisoblanadi[39].

Báthory Ginnesning rekordlar kitobiga eng sermahsul ayol qotil sifatida kiritilgan, ammo uning qurbonlari soni muhokama qilinmoqda[40].

Ajdod

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Báthory Varshavalik Barbara Aleksandrovna va Boleslav IV va Qari Mikalyus Radvilaning nevarasi edi; Boleslav Yanushovichning 3-chevarasi; Vladimir Olgerdovichning 4-chevarasi; va Algirdasning 5-chi nevarasi.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. Andrew Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Stephen Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Dorothea Várdai
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. George Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10. Konrad III Rudy
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Sophia of Masovia
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. Anna Radziwiłł
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Elizabeth Báthory of Ecsed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12. Nicholas Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. Stephen Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
13. Sophia Bánffy of Losonc
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Anne Báthory of Somlyó
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14. Stephen Telegdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Catherine Telegdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
15. Margaret Bebek of Pelsőcz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Qoʻshimcha oʻqish uchun

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Pallardy. „Elizabeth Bathory | Biography & Facts“. Encyclopedia Britannica. 2015-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ramsland. „Lady of Blood: Countess Bathory“. Crime Library. Turner Entertainment Networks Inc.. 2014-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 13-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Gordon, Dee. Bad Girls from History: Wicked Or Misunderstood?. South Yorkshire, England: Pen & Sword Books, 2017. ISBN 9781473862845. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Irma Szádeczky-Kardoss: „The Bloody Countess? An Examination of the Life and Trial of Erzsébet Báthory“, translated by Lujza Nehrebeczky, Hungarian original published in Élet és Tudomány , September 2005
  5. ↑ Levack, Brian P.. The Oxford Handbook of Witchcraft in Early Modern Europe and Colonial America (en). OUP Oxford, 2013-03-28 — 348-bet. ISBN 978-0-19-164883-0. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Lengyel, Tünde. Báthory Erzsébet, egy asszony élete. Budapest: General Press, 2011 — 285–291-bet. ISBN 9789636431686. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Lengyel Tünde, Várkonyi Gábor: Báthory Erzsébet – egy asszony élete / Life of a woman
  8. ↑ 8,0 8,1 Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 293-bet. OCLC 654683776. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Bartosiewicz, Aleksandra (December 2018). „Elisabeth Báthory – a true story“. Przegląd Nauk Historycznych. 17-jild, № 3. Lodz University Press, Poland. 103–122-bet. doi:10.18778/1644-857X.17.03.04.
  10. ↑ „The Plain Story“. Elizabethbathory.net. 2013-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 18-noyabr.
  11. ↑ Joshi, S. T.. Encyclopedia of the Vampire: The Living Dead in Myth, Legend, and Popular Culture. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2011 — 6-bet. ISBN 9780313378331. Qaraldi: 2018-yil 29-sentyabr. 
  12. ↑ Stoker, Bram. Bram Stoker's Notes for Dracula: A Facsimile Edition. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, 2008 — 131-bet. ISBN 9780786477302. Qaraldi: 2018-yil 29-sentyabr. 
  13. ↑ 13,0 13,1 The most notorious serial killers : ruthless, twisted murderers whose crimes chilled the nation.. United Kingdom: TI Incorporated Books, 2017. ISBN 9781683300274. OCLC 982117998. 
  14. ↑ Holmes, Gregory L. (January 1995). „The falling sickness. A history of epilepsy from the Greeks to the beginnings of modern neurology“. Journal of Epilepsy. 8-jild, № 1. Amsterdam, Netherlands: Elsevier. 214–215-bet. doi:10.1016/s0896-6974(95)90017-9. ISSN 0896-6974. PMC 1081463.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Leslie, Carroll. Royal Pains: A Rogues' Gallery of Brats, Brutes, and Bad Seeds. New York City: New American Library, 2014 — 160–161-bet. ISBN 9781101478776. OCLC 883306686. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Bathory-Kitsz. „Báthory Erzsébet – Báthory Erzsébet: Short FAQ“. Bathory.org (2009-yil 4-iyun). Qaraldi: 2012-yil 15-sentyabr.Andoza:Self-published source
  17. ↑ 17,0 17,1 Thorne, Tony. Countess Dracula: The Life and Times of Elisabeth Bathory, the Blood Countess. Bloomsbury Publishing, 2012. ISBN 9781408833650. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 234–237-bet. OCLC 654683776. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  20. ↑ Letters from Thurzó to both men on 5 March 1610, printed in Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 265–266, 276–278-bet. OCLC 654683776. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  22. ↑ Thorne, Tony. Countess Dracula. London: Bloomsbury, 1997 — 18–19-bet. ISBN 9780747536413. 
  23. ↑ Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  24. ↑ A letter from 12 December 1610 by Elizabeth’s son-in-law Zrínyi to Thurzó refers to an agreement made earlier. See Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 291-bet. OCLC 654683776. 
  25. ↑ „The Life of Erzsébet Báthory“ (en-us). the-golden-dawn.livejournal.com. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.
  26. ↑ „Báthory Erzsébet“. nadasdymuzeum.hu.
  27. ↑ „No Blood in the Water: The Legal and GenderConspiracies Against Countess Elizabeth Bathory in Historical Context“.
  28. ↑ Thorne, Tony. Countess Dracula. London, England: Bloomsbury, 1997 — 53-bet. ISBN 978-1408833650. 
  29. ↑ 29,0 29,1 (Thesis). {{cite thesis}}: Missing or empty |title= (yordam)
  30. ↑ Kord, Susanne. Murderesses in German Writing, 1720-1860: Heroines of Horror. Cambridge University Press, 2009 — 56–57-bet. ISBN 978-0-521-51977-9. 
  31. ↑ Szádeczky-Kardoss Irma – Báthory Erzsébet igazsága / The truth of Elizabeth Báthory (10 years of research using contemporary correspondence)
  32. ↑ 32,0 32,1 Infamous Lady the true story of Countess Erzsebet Bathory Kimberly L. Craft 2009 p.298
  33. ↑ Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 246-bet. OCLC 654683776. 
  34. ↑ Nagy, László. A rossz hirü Báthoryak. Budapest: Kossuth Könyvkiadó 1984Andoza:Page needed
  35. ↑ Szakály, Ferenc „The Early Ottoman Period, Including Royal Hungary, 1526–1606“, . A History of Hungary Sugar: , 1994 — 83–99-bet. ISBN 978-0-253-20867-5. 
  36. ↑ in Ungaria suis *** regibus compendia data, Typis Academicis Soc. Jesu per Fridericum Gall. Anno MCCCXXIX. Mense Sepembri Die 8. p 188–193, quoted by Farin
  37. ↑ Hesperus, Prague, June 1817, Vol. 1, No. 31, pp. 241–248 and July 1817, Vol. 2, No. 34, pp. 270–272
  38. ↑ Paget, John. Hungary and Transylvania; with remarks on their condition, Social, Political and Economical. Philadelphia: Lea & Blanchard, 1850 — 50–51-bet. 
  39. ↑ Alois Freyherr von Mednyansky: Elisabeth Báthory, in Hesperus, Prague, October 1812, vol. 2, No. 59, pp. 470–472, quoted by Farin, Michael. Heroine des Grauens: Wirken und Leben der Elisabeth Báthory: in Briefen, Zeugenaussagen und Phantasiespielen (de), 1989 — 61–65-bet. OCLC 654683776. 
  40. ↑ „Most prolific female murderer“. Guinness World Records. Guinness World Records Limited. — „The most prolific female murderer and the most prolific murderer of the western world, was Elizabeth Báthory, who practised vampirism on girls and young women. Described as the most vicious female serial killer of all time, the facts and fiction on the events that occurred behind the deaths of these young girls are blurred. Throughout the 15th century, she is alleged to have killed more than 600 virgins.“. Qaraldi: 2018-yil 3-may.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Báthory&oldid=5362981" dan olindi