Delphi (dasturlash tili)

Fayl:Delphi 2007.jpg

Delphi 2007

Delphi's-like logo

Delphi (talaff. délfi) — dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Delphi dasturlash tili ishlatiladi va avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʻllanilayotgan shu nomga ega boʻlgan. Object Pascal — Pascal tilidan bir qancha kengaytirishlar va toʻldirishlar orqali kelib chiqqan boʻlib, u ob’yektga yoʻnaltirilgan dasturlash tili hisoblanadi.

Maqsad platformasi

Avvaldan ushbu dasturlash muhiti faqatgina Microsoft Windows Operatsiyon tizimi uchun dasturlar yaratishga mo'ljallangan, keyinchalik esa GNU/Linux hamda Kylix tizimlari uchun moslashtirildi, lekin 2002-yilgi Kylix 3 versiyasidan so'ng ishlab chiqarish to'xtatildi, ko'p o'tmay esa Microsoft.NET tizimini qo'llab quvvatlashi to'g'risida e'lon qilindi.

Lazarus proekti amaliyotidagi (Free Pascal) dasturlash tili Delphi dasturlash muhitida GNU/Linux, Mac OS X va Windows CE platformalari uchun dasturlar yaratishga imkon beradi.

Dasturlash tili tarixi

Delphi — Paskal dasturlash tilining rivojlangan davomchisi boʻlmish Turbo Paskal tilining rivojlanishi natijasi hisoblanadi. Paskal tilida butunlay Proceduralar yordamida dasturlar tuzilgan. Turbo Paskal 5.5-sonidan boshlab obyektga moʻljallangan xususiyatlarni qoʻshdi, delphi — obyektga moʻljallangan dasturlash tili esa Introspekiyani, yaʼni metodli klasslari xususiyatlari hamda ulardan tashkil topuvchilarining kompilyatsiya kodi tarkibiga qoʻshdi.

ITUz.BlogSpot.Com saytida Delphi dasturlash tili bo'yicha darsliklar bor

Misol

 {  MainForm formasi yaratilayotganda bajariladigan hodisa.}
 procedure TMainForm.FormCreate(Sender: TObject);
 var
   {TStrings Qator turidagi o'zgaruvchilar naborining e'lon qilish(matnlar).}
   Strings: TStrings;
 begin
   {Yaratish(xotira ajratish va xokazo.) TStringList turida obyekt.
    Abstrakt medotlarni amalga oshiruvchi TStringList - TStrings turining avlodi.}
   Strings := TStringList.Create; 
   try
     {Qator kiritish.}
     Strings.Add('Kiritiladigan qator.');
     {Qatorlarni faylga saqlash.}
     Strings.SaveToFile('C:\Strings.txt');
   finally
     {Obyektni o'chirish.}
     Strings.Free;
   end;
 end;

Taniqli dasturiy mahsulotlar

Delphida bajarilgan taniqli dasturlar ichidan quyidagilarni sanash mumkin:

• Borland mahsulotlari: Borland Delphi, Borland C++ Builder, Borland JBuilder 1 va 2-sonlari
• Administratorlik/ma'lumotlar bazasi yaratish: MySQL Tools (Administrator, Query Browser), TOAD
• Muhandislik dasturiy mahsulotlari: Altium Designer/Protel (Elektronika pyektlash)
• Grafik munitlari: FastStone Image Viewer, FuturixImager, Photofiltre
• Internetda ma'lumotlar uzatish: Skype (VoIP va IM), QIP va QIP Infium, The Bat! (elektron pochta mijoz dasturi), PopTray (elektron pochtani tekshirish), FeedDemon (RSS/Atom yangiliklar lentasini ko'rish), XanaNews (Yangiliklar guruhini o'qish), Xnews (Yangiliklar guruhini o'qish)
• Musiqa yaratish: FL Studio (avval FruityLoops)
• Dasturlash muhitlari yaratish: Dev-C++ (IDE), DUnit, Game Maker (o'yinlar yaratish) Help & Manual, Inno Setup (Dastur o'rnatuvchi dastur)
• Veb-dasturlash: Macromedia HomeSite (HTML-taxrirlagich), TopStyle Pro (CSS-taxrirlagich), Macromedia Captivate
• Veb-brauzerlar (MSIE uchun asos): Avant Browser, Netcaptor
• Yordamchi dasturlar(utilitalar): Spybot — Search & Destroy, Ad-Aware, jv16 PowerTools, Total Commander, Copernic Desktop Search, PowerArchiver, MCubix, Download Master [ko'chirishlar ustasi]

Yana qarang

• Borland Delphi — avvaldan Delphi dasturlash tili qo'llanilgan integratsiyalangan dasturlash muhiti.

Havolalar

• CodeGear Delphi (Wayback Machine saytida 2008-09-24 sanasida arxivlangan)
• Королевство Delphi (Virtual dasturchilar klubi)
• Izohli va misolli Delphi (Wayback Machine saytida 2008-10-26 sanasida arxivlangan)
• Delphi bo'yicha maqolalar
• Delphi bo'yicha maqolalar (Wayback Machine saytida 2008-08-04 sanasida arxivlangan)

Adabiyot

• Нил Дж. Рубенкинг "Язык программирования Delphi для "чайников:Введение в Borland Delphi" ("Delphi for Dummies"). 2007.
• Хавьер Пашеку "Программирование в Borland Delphi 2006 для профессионалов" ("Delphi for .NET Developer’s Guide"). 2006.
• А.Н. Вальвачев, К.А. Сурков, Д.А. Сурков, Ю.М. Четырько "Программирование на языке Delphi. Учебное пособие". 2005-y.