Kontent qismiga oʻtish

Dashalti qishlog'i (Ozarbayjon)

Koordinatalari: 39°44′30″N 46°44′57″E / 39.74167°N 46.74917°E / 39.74167; 46.74917
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Dashalti

Daşaltı
Ozarbayjon qishlog'i
Skyline of Dashalti
Dashalti
Gerb
39°44′30″N 46°44′57″E / 39.74167°N 46.74917°E / 39.74167; 46.74917
Mamlakat Ozarbayjon
Hukumat
Dashalti xaritada
Dashalti
Dashalti

Dashalti (ozarbayjoncha: Daşaltı)[1] / Karin so (armancha: Քարին տակ)[2] — Ozarbayjonning Shusha viloyatiga qarashli qishloq.

1992-yildan 2020-yilgacha u tan olinmagan va Tog‘li Qorabog‘ Respublikasi tomonidan nazorat qilingan. 2020-yil 9-noyabr kuni Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev Ikkinchi Qorabogʻ urushi davrida Ozarbayjon armiyasi nazorati ostidagi qishloq qaytarilganini eʼlon qildi[3].

Toponimikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon tilidan tarjima qilingan Dashalti „tosh yoki tosh ostida“ degan maʼnoni anglatadi. Qishloq joylashgan hudud tufayli shunday nomlangan[4].

Armancha Karin-tak nomi bir xil maʼnoga ega, „tosh yoki tosh ostida“. Arman tadqiqotchilarining fikriga koʻra, Shusha qoyasidagi arman qal’asi-(XVIII asr boshlarida mavjud boʻlgan sobiq shahzoda Avan -yuzboshi qal’asi) Kar (armancha: քար — „tosh“) yoki Karin-kar (armancha: Քարին գլուխ — „tosh“) nomi bilan tilga olina boshlagan. Arman tadqiqotchilari qal’aning janubida joylashgan qishloq oʻz nomida istehkomning eski nomining izlarini saqlab qolganligini taʼkidlashadi[5].

Geografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
G‘arbiy tepalikdan Dashalti qishlog‘ining ko‘rinishi (o‘ngda).

Qishloq Zarisli daryosi (Qarqarchoyning irmogʻi) qirgʻogʻida, Shusha shahridan janubda, Qorabogʻ tizmasi etagida joylashgan.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qishloq XVIII-asrda tashkil etilgan.

Qorabog‘ urushi yillarida qishloq shiddatli janglar maydoniga aylangan. 1992-yil 26-yanvarda Ozarbayjon Qurolli Kuchlari qishloqni bosib olish uchun hujum operatsiyasini boshladi[6].

Harbiy operatsiyaga Ozarbayjon mudofaa vaziri general-mayor Tojiddin Mehdiyev boshchilik qildi. Mudofaa vazirligining yangi tashkil etilgan 1-bataloni va Shushi mudofaa batalyonining 120 ga yaqin jangchisi, shuningdek, Mudofaa vazirligi razvedka boshqarmasi boshlig‘i o‘rinbosari, podpolkovnik Riad Ahmedov qo‘mondonligidagi 11 kishidan iborat diversion guruhi operatsiyada ishtirok etdi. Keyinroq Lochin polki va militsiya yordamga keldi[7].

Ozarbayjon otryadi pistirmaga uchradi. Darhol 70 ga yaqin askarini yoʻqotdi, qolganlari qochish paytida halok boʻldi. Qishloq uchun jang ikki kun davom etdi va operatsiyada ishtirok etayotgan Ozarbayjon kuchlarining tor-mor etilishiga olib keldi. Operatsiyadan so‘ng Tojiddin Mehdiyev mudofaa vaziri lavozimidan chetlatildi[6].

Ozarbayjonning rasmiy maʼlumotlariga koʻra, Ozarbayjon qurolli kuchlari 90 dan ortiq kishini yoʻqotgan, oʻnlab odamlar hamon bedarak yoʻqolganlar roʻyxatidadir. Armanlar 80 ga yaqin odam va bir necha texnikani yo‘qotdi. Jang paytida Riad Ahmedov guruhi pistirmaga uchragan va u hanuz bedarak yo‘qolgan[7] deb hisoblanadi. Amaliyot ishtirokchilaridan biri, polk komandiri Fuzuli Rzaguliyev Ozarbayjon tomoni tomonidan 80 dan ortiq arman jangarilari yo‘q qilinganini taʼkidlab, mag‘lubiyatni qobiliyatsizlik va yagona qo‘mondonlikning yo‘qligi bilan izohladi. Unga ko‘ra, zaruriy mashg‘ulotlar o‘tkazilmagan, mahalliy sharoit o‘rganilmagan, qurollar eskirgan[8]. Boshqa maʼlumotlarga koʻra, Ozarbayjon tomoni 123 askardan iborat butun batalonni yoʻqotgan[9]. Armaniston maʼlumotlariga koʻra, Ozarbayjon tomoni 136 kishini, arman tomoni esa 22 kishini, shu jumladan 12 kishini qishloq aholisidan yoʻqotgan[10]. Urush tugaganidan keyin qishloq tan olinmagan Tog‘li Qorabog‘ Respublikasi nazorati ostida qoldi.

Ikkinchi Qorabogʻ urushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil 27-sentabrda Ozarbayjon qurolli kuchlari bilan Armaniston va Tog‘li Qorabog‘ Respublikasi qurolli tuzilmalari oʻrtasida boshlangan jangovar harakatlar chogʻida Ozarbayjon armiyasi Ozarbayjon-Eron chegarasining butun uzunligini nazoratga olib, shimolga hujum boshladi. Lochin koridorini kesib, Shushani egallashga intildi. 4-noyabrga kelib Armaniston tomoni Ozarbayjon qo‘shinlari Shushaga yaqinlashib qolgani haqida xabar berdi[11].

Qishloqni egallash bo‘yicha operatsiya ishtirokchilaridan biri, o‘sha paytda harbiy qismlardan birining shtab boshlig‘i lavozimini egallab turgan podpolkovnik Firuz Badalovning aytishicha, 3-noyabr kuni Ozarbayjon kuchlari bu hududga to‘plangan edi. Dashalti operatsiyasiga uchta guruh tayyorlandi. 3-noyabrdan 4-noyabrgacha ertalab soat 3 larda oʻrmon yoʻllari boʻylab hujum boshlandi. Ozarbayjon boʻlinmalari birinchi marta ertalab soat 6 yarimda qishloqqa kiraverishda dushman kuchlari bilan uchrashdi. Tumanli ob-havo va kunning hali ham qorongʻi vaqti, Badalovning soʻzlariga koʻra, hujum uchun maʼlum qiyinchiliklar tugʻdirdi, lekin shu bilan birga koʻrinmaslikka yordam berdi. Dashalti hududidagi to‘qnashuv vaqtida tomonlar o‘rtasidagi masofa 100 metrga yaqin bo‘lgan. 100 kishilik ozarbayjon guruhi Qarqarchoyning oʻng qirgʻogʻida, arman qoʻshinlari esa narigi tomonida joylashgan edi. Shiddatli jang natijasida arman otryadlari chekinishga majbur boʻldi[12]. 5-noyabr kuni Dashaltini toʻliq Ozarbayjon qoʻshinlari nazorati ostiga oldi. Operatsiyada qatnashgan maxsus bo‘linma askari Vugar Safarovning aytishicha, Dashalta qo‘lga kiritilgandan so‘ng yaqin atrofda Shushaga hujumning oldini oladigan dushman qo‘shinlari yo‘q edi[13].

2020-yil 9-noyabr kuni Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev qishloqning Ozarbayjon armiyasi nazoratiga qaytarilishini eʼlon qildi[3].

Urushdan keyingi davr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil 7-noyabrda Dashaltida masjid poydevori qo‘yildi[14]. Dashalti va Shusha shahrini ichimlik suvi bilan taʼminlash uchun suv omborlari tarmog‘ini yaratish rejalashtirilgan[15].

Diqqatga sazovor joylari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dashalti darasida, olis bir joyda, rivoyatlarga ko‘ra, Panahxon va uning o‘g‘li Ibrohimning xazinalari saqlangan g‘orlar bor. Xuddi shu joylarda sho‘rolar davriga ko‘ra xon oilasining boshpanasi xarobalari joylashgan[16].

Aholisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kavkaz taqvimiga koʻra, 1911-yilga kelib qishloq aholisi 95 kishiga yetdi va asosan armanlar edi.

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Nazvanie soglasno administrativno-territorialnomu deleniyu Azerbaydjana
  2. ↑ Soglasno administrativno-territorialnomu deleniyu Nagorno-Karabaxskoy Respubliki
  3. ↑ 3,0 3,1 „Ильхам Алиев объявил об освобождении сел между Шушой и Ханкенди“. 2020-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-noyabr.
  4. ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. Б.: Şərq-Qərb, 2007 — 151-bet. ISBN 978-9952-34-155-3. 
  5. ↑ Армяно-русские отношения в первой трети XVIII века. Ер.: Изд-во АН АрмССР, 1964 — XLI—XLII-bet. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Том де Ваал. „Глава 11. Август 1991 - май 1992 гг. Начало войны“ (ru). Русская служба Би-би-си (2005-yil 3-iyul). 2020-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 29-avgust.
  7. ↑ 7,0 7,1 {{{заглавие}}}.
  8. ↑ {{{заглавие}}}.
  9. ↑ Arif Yunusov. „Azerbaijan: The burden of history - waiting for change“. 2006-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ ИА REGNUM. „Министр обороны Нагорного Карабаха: "Героический бой за Каринтак привел к дальнейшим военным победам"“. 2014-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-oktyabr.
  11. ↑ „Участок дороги Шуши-Бердзор закрыт для гражданских“. Sputnik Армения (2020-yil 4-noyabr). 2021-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 25-dekabr.
  12. ↑ „Daşaltı cəngavərləri danışır: “Düşmənin bizim gəlişimizdən xəbəri olmadı”“ (2022-yil 25-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
  13. ↑ „29 il sonra Daşaltıda! "Daşaltı əməliyyatı"na Şuşa zəfərindən baxış“ (2022-yil 25-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 13-iyul.
  14. ↑ „В Шуше заложен фундамент мечети Дашалты“ (ru). azertag.az. 2022-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-yanvar.
  15. ↑ „Обсуждены вопросы по созданию водохранилищ в селе Дашалты“ (ru). azertag.az. 2022-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-yanvar.
  16. ↑ Азербайджан: (исторические и достопримечательные места). Б.: Академия наук Азербайджанской ССР, 1960 — 94-bet.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dashalti_qishlog%27i_(Ozarbayjon)&oldid=5181475" dan olindi