Birinchi Isonzo jangi
| Birinchi Isonzo jangi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Birinchi jahon urushining bir qismi | |||||||
 Isonzoning o'n bitta jangi. 1915-yil iyun. 1917-yil sentabr | |||||||
| |||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
 Luigi Cadorna Pietro Frugoni Emanuele Filiberto
|
 Archduke Friedrich Franz Conrad von Hötzendorf Archduke Eugen Svetozar BoroevichGéza Lukachich von SomorjaGuido Novak von Arienti
| ||||||
| Kuchlar | |||||||
| 225, 000: 18 diviziya 252 batalyon 111 otliq qoʻshin 700 miltiq |
115, 000: 8 diviziya 84 batalyon 13 otliq 356 miltiq | ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| 15, 000 | 10, 000 | ||||||
Birinchi Isonzo jangi 1915-yil 23-iyundan 7-iyulgacha boʻlgan Birinchi jahon urushida Italiya va Avstriya-Vengriya qoʻshinlari oʻrtasida shimoli-sharqiy Italiya frontida boʻlib oʻtdi.
Italiya armiyasining maqsadi avstriyaliklarni Isonzo va Socha daryolari va yaqin atrofdagi togʻlardagi mudofaa pozitsiyalaridan haydab chiqarish va Trieste portini egallash edi[1].
Italiyaliklar katta ustunlikka ega boʻlishsa-da, ularning hujumi muvaffaqiyatsiz tugadi, chunki italyan qoʻmondoni Luidji Kadorna jangda artilleriya zarbalaridan keyin frontal hujumlarni qoʻllagan. Avstriya-Vengriyalar tikanli simlar bilan toʻsilgan tepalikdagi pozitsiyalardan turib, Italiya hujumiga osongina qarshilik koʻrsatishga qodir edi.
Italiyaliklar dastlabki muvaffaqiyatlarga erishdilar. Ular qisman Monte Neronni egallab olishdi, keyin Monte Kolovratni ham egallashdi va Plezzo atrofidagi balandliklarni egallab olishdi. Biroq, ular Avstriya-Vengriya qoʻshinlarini Tolmino va Isonzo oʻrtasidagi balandlikdan siqib chiqara olmadilar, bu keyinchalik Kaporetto hujumi uchun qulaylik yaratib berdi. Eng ogʻir janglar Gorizia atrofida sodir boʻldi. Daryo va togʻlarning tabiiy himoyasiga qoʻshimcha ravishda, Oslaviya va Podgorada bastionlar yaratilgan edi. Goriziadagi janglar koʻchama-koʻcha shahar janglaridan iborat boʻlib, artilleriya oʻqlari bilan kesishgan. Italiyaning Re va Casale brigadalari kabi italyan qoʻshinlari shahar atrofigacha oldinga siljishga muvaffaq boʻlishdi, ammo uzoqqa borolmadilar va orqaga qaytishga majbur boʻlishdi. Ular Goriziyaning janubidagi Karst platosida Sagrado va Redipugliyada kichik tayanchlar qildilar, ammo boshqa koʻp ish qila olmadilar.
Avstriya-Vengriya qoʻshinida ikkita qoʻmondon ajralib turdi: 5-togʻli brigada qoʻmondoni general-mayor Geza Lukachich fon Somorya va Redipugliyani qaytarib olgan general-mayor Novak fon Arienti oʻzining 1-togʻli brigadasi bilan 383-togʻni (Plavga qaragan) ham qaytarib olishga erishdi.
Iyul oyi boshida Avstriya-Vengriya beshinchi armiyasi qoʻmondoni general Svetozar Boroevich ikkita armiya boʻlinmasini qabul qildi, bu Italiyaning Avstriya-Vengriya chizigʻini yorib oʻtish harakatlariga chek qoʻydi[2].
Italiyaning yakuniy yutuqlari minimal edi: shimoliy sektorda ular Bovech (Kanin togʻi) ustidagi balandliklarni zabt etishdi; janubiy sektorda esa ular Fogliano Redipuglia va Monfalkone yaqinidagi Kras platosining eng gʻarbiy tizmalarini bosib oldilar.
Bogʻlangan birliklar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Avstriya-Vengriya | ||||
| 5-chi armiya | ||||
| VII korpus | XVI korpus | XV korpus | ||
| 1-piyoda diviziyasi | 57-piyoda diviziyasi | 61-piyoda diviziyasi | 20-piyoda diviziyasi | 58-piyoda diviziyasi |
| 17-piyoda diviziyasi | 18-piyoda diviziyasi | 50-piyoda diviziyasi | ||
| 187-piyodalar brigadasi | 6-togʻli brigada | 16-togʻli brigada | 14-togʻli brigada | 81-Honvéd piyodalar brigadasi |
| 39-Honved piyodalar brigadasi | 2-togʻli brigada | 12-togʻli brigada | 5-togʻli brigada | 4-togʻli brigada |
| 10-togʻli brigada | 1-togʻli brigada | 13-togʻli brigada | 7-togʻli brigada | 15-togʻli brigada |
| 8-togʻli brigada | 3-togʻli brigada | |||
| Zaxira | ||||
| 93-piyoda diviziyasi | ||||
| Bosh qarorgoh | ||||
| Kostanyevitsadagi VII korpus | Dornbergdagi XVI korpus | Knezadagi XV korpus |
| Italiya | ||||
| 2-chi armiya | 3-armiya | |||
| VII korpus | X korpusi | XI korpus | VI Korpus | II korpus |
| IV Korpus | ||||
| 13-piyoda diviziyasi | 14-piyoda diviziyasi | 20-piyoda diviziyasi | 19-piyoda diviziyasi | 21-piyoda diviziyasi |
| 12-piyoda diviziyasi | 11-piyoda diviziyasi | 4-piyoda diviziyasi | 3-piyoda diviziyasi | 32-piyoda diviziyasi |
| 7-piyoda diviziyasi | 8-piyoda diviziyasi | Bersaglieri divizioni | Alpini A va B guruhi | 29-piyoda diviziyasining yarmi |
| Zaxira | ||||
| XIV korpus | ||||
| 29-piyoda diviziyasining yarmi | 22-piyoda diviziyasi | 28-piyoda diviziyasi | 30-piyoda diviziyasi | 23-piyoda diviziyasi |
| 27-piyoda diviziyasi | 33-piyoda diviziyasi | 1-otliqlar diviziyasi | 2-otliqlar diviziyasi | 3-otliqlar diviziyasi |
| Komandirlar | ||||
| Pietro Frugoni | Emanuele Filiberto | |||
| Bosh qarorgoh | ||||
| Udinedagi 2-armiya | Cerviganodagi 3-armiya |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ http://www.tuttostoria.net/storia-contemporanea.aspx?code=966
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2014-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Österreichisches Staatsarchiv/Kriegsarchiv Wien
- L’esercito italiano nella grande guerra (1915-1918) I — IV jild / Rim: Nazirio della Guerra — Ufficio Storico, 1929-1974
- Vazir della Guerra Stato Maggiore centrale — Ufficio Storico. Guerra Italo-Austriaca 1915-18. Medaglie d’Oro . Ikkinchi jild — 1916 yil. Rim: 1923 yil
- Österreich-Ungarns letzter Krieg 1914-1918 Band II Verlag der Militärwissenschftlichen Mitteilungen Wien 1931-1933
- Anton Graf Bossi-Fedrigotti: Kaiserjäger - Ruhm va Ende . Stoker Verlag, Graz, 1977 yil
- http://www.worldwar1.com/itafront/ison1915.htm
Qoʻshimcha oʻqish uchun
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Makdonald, Jon va Željko Cimprič. Kaporetto va Isonzo kampaniyasi: Italiya fronti, 1915-1918 . Barnsley, Janubiy Yorkshir: Harbiy qalam va qilich, 2011 yil.ISBN 9781848846715ISBN 9781848846715OCLC 774957786
- Peyj, Tomas Nelson, (1920) " Italiya va jahon urushi ". Nyu-York, Charlz Skribnerning oʻgʻillari, toʻliq matn onlayn mavjud 0275972046
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Isonzoning birinchi jangi, 1915 yil FirstWorldWar.com saytida
- Jang maydoni xaritalari: Italiya fronti
- Isonzoda 11 ta jang
- Socha mintaqasida tinchlik yurishlari jamgʻarmasi . Jamgʻarma Isonzo fronti hududida Birinchi jahon urushi tarixiy va madaniy merosini oʻrganish, sayyohlik va taʼlim maqsadlarida saqlaydi, tiklaydi va taqdim etadi.
- Kobarid muzeyi (ingliz tilida)
- Društvo Soška Fronta (sloven tilida)
- Pro Hereditate — keng qamrovli sayt (En/It/Sl tilida)