Kontent qismiga oʻtish

Biologlar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Biologlar – bu biologiya sohasida tadqiqot olib boradigan olimlar[1]. Biologlar Yer yuzidagi hayotni, shuningdek, individual hujayra, koʻp hujayrali organizm yoki oʻzaro aloqada boʻlgan populyatsiyalar jamoasini oʻrganishadi. Ular odatda biologiyaning maʼlum bir tarmogʻida (masalan, molekulyar biologiya, zoologiya va evolyutsion biologiya) ixtisoslashadilar va maʼlum bir tadqiqot yoʻnalishiga ega boʻlishadi (masalan, molyariya yoki saratonni oʻrganish).

Biologlarning tadqiqot yoʻnalishlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy tadqiqotlar bilan shugʻullanadigan biologlarning maqsadi tabiiy dunyo haqidagi bilimlarni rivojlantirishdir. Ular tadqiqotlarni ilmiy metod yordamida olib boradilar, bu metod gipotezalarni sinovdan oʻtkazish uchun empirik metod hisoblanadi. Ularning kashfiyotlari biotexnologiya kabi maʼlum bir maqsadga erishish uchun qoʻllanilishi mumkin, bu maqsad odamlar uchun tibbiy foydali mahsulotlar ishlab chiqarishdir.

Biolog boʻlish uchun zoologiya, botanika, mikrobiologiya, anatomiyani oʻz ichiga olgan biologiya boʻyicha bakalavr darajasi talab etiladi[1][2]. Qoʻshimcha talablar fizika, kimyo (umumiy, organik va biokimyo), hisoblash va statistikani oʻz ichiga olishi mumkin. Tadqiqot bilan shugʻullanishni istagan talabalar odatda magistratura yoki doktorantura (masalan, PhD) dasturlarini tanlaydilar va bu dasturlar doirasida ixtisoslashgan trening olishadi.

Asosiy tadqiqot olib boradigan biologlar nazariyalar ishlab chiqadilar va eksperimentlar oʻtkazadilar[3][4][5]. Biologlar odatda laboratoriya tajribalari oʻtkazadilar, bu tajribalar hayvonlar, oʻsimliklar, mikroorganizmlar yoki biomolekulalar bilan amalga oshiriladi. Biroq, biologik tadqiqotlarning kichik bir qismi laboratoriya tashqarisida, tabiiy kuzatuv orqali ham olib borilishi mumkin. Masalan, botanika mutaxassisi maʼlum bir muhitdagi oʻsimlik turlarini oʻrganishi mumkin, ekolog esa oʻrmon hududining yongʻindan soʻng qanday qayta tiklanishini oʻrganishi mumkin.

Ixtisoslashuvlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpgina biologik olimlar maʼlum bir organizm turini yoki faoliyatini oʻrganish bilan ixtisoslashadilar[6].

  • Genetika: Genetika, yaʼni genlar, meros va organizmlar oʻzgarishini oʻrganish.
  • Nevrologiya: Nerv tizimini oʻrganish.
  • Rivojlanish biologiyasi: Organizmning rivojlanish va oʻsish jarayonini oʻrganish.
  • Biokimyo: Hayotning kimyoviy tarkibini va metabolizm, koʻpayish, oʻsish bilan bogʻliq kimyoviy reaksiyalarni tahlil qilish.
  • Molekulyar biologiya: Biomolekulalar orasidagi biologik faoliyatni oʻrganish.
  • Mikrobiologiya: Mikroskopik organizmlar, masalan, bakteriyalar, alglar yoki qoʻziqorinlarni oʻrganish.
  • Fiziologiya: Oʻsimliklar va hayvonlarning hayotiy funksiyalarini oʻrganish.
  • Biofizika: Fizika usullarini biologik savollarga javob berishda qoʻllash.
  • Hisoblash biologiyasi: Kompyuter fanlari, qoʻllaniladigan matematika va statistika texnikalarini biologik muammolarni hal qilishda qoʻllash.
  • Zoologiya va yovvoyi tabiat biologiyasi: Hayvonlar va yovvoyi tabiatni, ularning kelib chiqishi, xulq-atvorini, kasalliklarini va hayot jarayonlarini oʻrganish.
  • Botanika: Oʻsimliklarni va ularning muhitlarini oʻrganish.
  • Akvatik biologiya: Suvda yashaydigan mikroorganizmlar, oʻsimliklar va hayvonlarni oʻrganish.

Biologlar odatda muntazam ish vaqtida ishlaydilar, ammo uzoq vaqt ishlash odatiy hol boʻlishi mumkin. Tadqiqotchilar laboratoriyada yoki boshqa joylarda (ayniqsa, dalada) kechqurun va kech saatlardagi ishlarda ishtirok etishlari mumkin.

Koʻplab biologlar tadqiqotlarini moliyalashtirish uchun grant pullariga bogʻliq. Ular grant yozish talablari bilan qatʼiy rioya qilish va yangi yoki davom etayotgan moliyalashtirish uchun takliflar tayyorlashda vaqt chegaralarini bajarish uchun bosim ostida boʻlishlari mumkin.

Mukofotlar va yutuqlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Biologiya sohasidagi eng katta yutuqlar koʻplab olimlar tomonidan erishilgan, jumladan Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan olimlar ham bor.

  1. 1,0 1,1 Nurse, Paul (2015). "STEM education: To build a scientist". Nature 523 (7560): 371–373. doi:10.1038/nj7560-371a. 
  2. Gould, Julie (2015). "How to build a better PhD". Nature 528 (7580): 22–25. doi:10.1038/528022a. PMID 26632571. 
  3. Campbell, K. H. S.; McWhir, J.; Ritchie, W. A.; Wilmut, I. (1996). "Sheep cloned by nuclear transfer from a cultured cell line". Nature 380 (6569): 64–66. doi:10.1038/380064a0. PMID 8598906. 
  4. Schnieke, A. E.; Kind, A. J.; Ritchie, W. A.; Mycock, K.; Scott, A. R.; Ritchie, M.; Wilmut, I.; Colman, A. et al. (1997). "Human Factor IX Transgenic Sheep Produced by Transfer of Nuclei from Transfected Fetal Fibroblasts". Science 278 (5346): 2130–2133. doi:10.1126/science.278.5346.2130. PMID 9405350. 
  5. „The Third Culture: Ian Wilmut“. Edge.org. 2009-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 16-aprel.
  6. Mehmet and Turgut. Hydatidosis of the Central Nervous System: Diagnosis and Treatment. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2014 — 334-bet. ISBN 978-3-642-54359-3.