Barri Klifford
| Barri Klifford | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
30-may 1945-yil Keyp-Kod, Massachusets, AQSH |
| Fuqaroligi | Amerika Qoʻshma Shtatlari |
| Taʼlimi | Gʻarbiy Kolorado universiteti (bakalavr), Bridyuoter shtat kolleji (aspirantura) |
| Kasbi | Suv osti arxeologi, tadqiqotchi |
| Mashhur ishlari | “Qaroqchi shahzoda”, “Yo‘qolgan flot”, “Treasure oroliga qaytish” |
| Mukofotlari | Louell Tomas mukofoti, Boston dengiz jamiyatining faxriy a'zosi |
Barri Klifford (1945-yil 30-mayda tugʻilgan) – amerikalik suv osti arxeologi va tadqiqotchisi. U Samuel Bellami boshchilik qilgan „Whydah Gally“ qaroqchilar kemasining qoldiqlarini topgani bilan mashhurdir. Bu kashfiyot qaroqchilik tarixi haqida yangi bilimlar ochilishiga sabab boʻlgan.
Ilk hayoti va taʼlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Barri Klifford 1945-yilda Massachusets shtatining Cape Cod shahrida tugʻilgan. Yoshligidan suzish va suv osti sarguzashtlariga qiziqqan Klifford keyinchalik bu qiziqishini professional faoliyatiga aylantirdi. U Pittsfilddagi Meyn Institutida oʻqigan va suv osti arxeologiyasi haqida asosiy bilimlarga ega boʻlgan. Keyinchalik, Gʻarbiy Kolorado universitetida tarix va sotsiologiya boʻyicha bakalavr darajasini oldi va Bridgewater kollejida aspiranturada oʻqiydi[1].
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]1984-yilda Barri Klifford Massachusetts qirgʻoqlari yaqinida „Whydah Gally“ qaroqchi kemasining qoldiqlarini topdi. Bu kema Samuel Bellami boshchiligida qaroqchilik faoliyati olib borgan va 1717-yilda halokatga uchragan edi[2]. „Whydah Gally“ topilmasi suv osti arxeologiyasi sohasida katta ahamiyat kasb etdi, chunki bu Oltin asr qaroqchiligi davriga oid yagona toʻliq tasdiqlangan kema qoldigʻi edi.
1988-yilda Massachusets Oliy sudi Kliffordga kema qoldiqlarini saqlab qolish huquqini berdi. Bu qaror unga topilgan 200 000 dan ortiq artefaktlarni toʻliq nazorat qilish imkoniyatini berdi. Ushbu topilmalar orasida oʻn minglab tangalar, 60 dan ortiq toʻplar, va qaroqchilar tomonidan kundalik foydalanilgan narsalar mavjud edi[3].
Klifford oʻzining xususiy muassasasida artefaktlarni saqlash va tadqiq qilish uchun sharoit yaratdi. Shuningdek, u Gʻarbiy Yarmut shahridagi Whydah Qaroqchilar Muzeyini tashkil etdi, bu yerda keng jamoatchilik uchun artefaktlar namoyish etiladi[4].
Kliffordning topilmalari nafaqat suv osti arxeologiyasiga, balki tarixiy qaroqchilik madaniyatiga ham katta hissa qoʻshdi. Bu topilmalar qaroqchilar hayotining kundalik jihatlarini oʻrganishga imkon berdi, shu jumladan, ularning siyosiy va ijtimoiy aloqalari haqida yangi maʼlumotlar kashf etildi[5].
Ekspeditsiyalar va kashfiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]1999-2000-yillarda Klifford va uning jamoasi Discovery Channel bilan hamkorlikda Madagaskar qirgʻoqlarida ekspeditsiyalar oʻtkazdi. Ushbu ekspeditsiyalar davomida ular „Adventure Galley“ va „Fiery Dragon“ kabi qaroqchi kemalarining qoldiqlarini aniqladilar[6]. Ushbu kemalar qaroqchilar Uilyam Kidd va Kristofer Kondent boshchiligida boʻlgan[7].
Kliffordning eng diqqatga sazovor kashfiyotlaridan biri Xristofor Kolumbning flagman kemasi „Santa Mariya“ning qoldiqlarini topishga urinishidir. 2014-yilda u Gaiti qirgʻoqlarida bu kema qoldiqlarini topganini daʼvo qildi[8]. Ammo bu topilmaning haqiqiyligi YUNESKO tomonidan shubha ostiga olindi. YUNESKOning ekspertlari kemaning Kolumbning flagmani boʻlishi mumkin emasligini taʼkidlashdi, chunki topilgan mahkamlagichlar va mis qoplama 17 yoki 18-asrga tegishli deb baholangan[9]. Klifford esa bu qarorga eʼtiroz bildirib, topilmaning siyosiy sabablar bilan rad etilganini taʼkidladi[10].
Kliffordning boshqa muhim topilmalari orasida 2015-yilda Madagaskar qirgʻoqlarida topilgan 50 kilogrammlik kumush ingot ham bor. U bu ingot kapitan Kiddning xazinasining bir qismi ekanligini daʼvo qilgan edi, ammo keyinchalik bu ingot asosan qoʻrgʻoshindan iborat ekanligi va uning kapitan Kidd bilan bogʻliqligi rad etildi[11].
Nashrlari va yutuqlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Barri Klifford oʻz kashfiyotlari va tadqiqotlari boʻyicha bir necha kitoblar va maqolalar muallifi. U yozgan kitoblar orasida „Qaroqchi shahzoda“, „Ekspeditsiya Whydah“, „Yoʻqolgan floti“ va „Real Qaroqchilar: Hozirgacha Aytib Berilmagan Hikoya“ kabi asarlar mavjud[12]. Bu kitoblar qaroqchilik tarixini chuqurroq oʻrganishga hissa qoʻshgan va keng kitobxonlar orasida mashhur boʻlgan[13].
Kliffordning kashfiyotlari turli telekoʻrsatuvlar va hujjatli filmlarning asosiy mavzusi boʻlgan. Shuningdek, u bir nechta hujjatli filmlar va badiiy filmlar yaratishga hissa qoʻshgan, jumladan, „Kapitan Kidd izidan“, „Kolumbning qidiruvi“, „Qaroqchi shahzodasi“ kabilarni misol qilish mumkin[14]. Barri Klifford Explorers Club aʼzosi boʻlib, 2005-yilda suv osti arxeologiyasi sohasidagi yutuqlari uchun Lowell Tomas mukofotiga sazovor boʻlgan[15]. 2006-yilda Nyu-Yorkdagi Amerika Tabiat Tarixi Muzeyi tomonidan „Ilmiy tadqiqotchi“ sifatida eʼtirof etilgan[16].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Universities“. ESN Politecnico Milano (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Sunken Pirate Ship "Whydah" Discovered by Barry Clifford“. National Geographic (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford: Pirate Explorer“. Pirate King (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The Whydah Pirate Museum“. Whydah Pirate Museum (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford's Discovery of the Whydah Gally“. History (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford and the Madagascar Pirate Ship Expedition“. BBC News (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford Discovers Pirate Ship Off Madagascar Coast“. The Independent (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Santa Maria: Wreck of Columbus' Flagship Discovered?“. The Guardian (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „UNESCO Casts Doubts On Santa Maria Discovery“. NPR (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Debate Over Columbus' Santa Maria Shipwreck“. Smithsonian Magazine (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The "Pirate Ship" Debate in Madagascar“. Scientific American (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Books by Barry Clifford“. Penguin Random House (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford: A New Look at Pirate History“. The New York Times (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford - Filmography“. IMDb (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „History of The Explorers Club“. Explorers Club (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Barry Clifford Honored by AMNH“. American Museum of Natural History (2024-yil 9-avgust).