Kontent qismiga oʻtish

Avstraliyada ayollar va hukumat

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 

Avstraliyada hukumat umumiy saylov huquqi bilan saylanadi va avstraliyalik ayollar mamlakat hukumatining barcha darajalarida qatnashadilar. 1902-yilda yangi tashkil etilgan Avstraliya Hamdoʻstligi yer yuzida teng saylov huquqini joriy etgan birinchi davlat boʻlib, ayollarga erkaklar bilan birga ovoz berish va saylanish imkoniyatini bergan[1]. Ayollar 1921-yildan beri Avstraliya shtat parlamentlarida va Federal parlamentda vakillik qilmoqdalar. Avstraliya shtati yoki hududining birinchi ayol rahbari 1989-yilda saylangan, birinchi ayol Bosh vazir esa 2010-yilda lavozimga kirishgan. 2019-yilda birinchi marta Avstraliya Senati aʼzolarining aksariyati ayollar iborat bo‘ldi[2]. 1901-yilda tashkil etilgan paytda va yana 1952-yildan beri Avstraliyada tantanali davlat boshligʻi sifatida ayol monarx bor, Avstraliya shtatining birinchi ayol gubernatori 1991-yilda tayinlangan va Avstraliyaning birinchi ayol general-gubernatori bu lavozimni egallagan.

1901-yildagi Avstraliya federatsiyasiga qadar Avstraliyaning oʻzini oʻzi boshqaradigan Britaniya koloniyalarining bir qismi allaqachon ayollarning ovoz berish yoki saylovlarda qatnashish huquqini qabul qilgan edi. Janubiy avstraliyalik ayollar 1894-yilgi Konstitutsiyaviy tuzatish (kattalar uchun saylov huquqi) toʻgʻrisidagi qonundan soʻng 1895-yilda saylovda qatnashish huquqiga erishganlar, bu dunyodagi ayollarga siyosiy lavozimga saylanishga ruxsat beruvchi birinchi qonun bo'ldi. 1897-yilda Ketrin Xelen Spens siyosiy lavozimga davogar bo'lgan birinchi ayol siyosiy nomzod boʻlib, Avstraliya Federatsiyasi boʻyicha Federal Konvensiyaning delegati sifatida muvaffaqiyatsizlikka uchragan[3]. 1900-yilda Gʻarbiy Avstraliyada ayollar irqiga qarab baʼzi cheklovlar bilan ovoz berishda gʻalaba qozonishdi[4]. Mahalliy avstraliyalik ayollar boshidanoq baʼzi yurisdiksiyalar va sharoitlarda ovoz berishlari mumkin edi, ammo 1962-yilgacha barcha shtatlar va hududlarda noaniqliklar tufayli saylov huquqiga erisha olmadilar. 1901-yilda Federatsiya tuzilganidan soʻng, Avstraliyaning yangi tashkil etilgan parlamenti 1902-yilgi Hamdoʻstlik saylovi toʻgʻrisidagi qonunni qabul qildi, bu koʻpchilik ayollarga 1903-yilgi federal saylovlarda ham ovoz berish va qatnashish imkonini berardi. Yangi Janubiy Uels, Tasmaniya, Kvinslend va Viktoriya shtatlari Federatsiyadan soʻng koʻp oʻtmay ayollarga shtat va mahalliy darajada hukumatda ishtirok etish imkonini beruvchi qonun qabul qildi. Har qanday Avstraliya parlamentiga saylangan birinchi ayol sifatida 1921-yilda Edith Cowan (WA) qayd etilgan, lekin 1943-yilgi saylovgacha Enid Lyons va senator Doroti Tangni Federal parlamentga saylangan birinchi ayollar boʻlishdi.

Shtat yoki hudud hukumatini boshqargan birinchi ayol 1989-yilda va yana 1991-1995-yillarda ACT bosh vaziri lavozimida ishlagan Rozmari Follett edi. Birinchi ayol bosh vazir Karmen Lourens boʻlib, 1993-yilgacha uch yil davomida Gʻarbiy Avstraliyani boshqargan. Joan Kirner 1990-yildan 1992-yilgacha xizmat qilgan Viktoriyaning birinchi ayol bosh vaziri edi. Shimoliy hududda Kler Martin 2001-yilda muxolifatdan gʻalaba qozongan birinchi ayol bosh vazir boʻldi va 2005-yilda koʻpchilik ovoz bilan qayta saylandi. 2007-yilda Anna Blig Kvinslendda Piter Bitti nafaqaga chiqqanidan soʻng birinchi ayol bosh vazir boʻldi va 2009-yilda Bligh xalq tomonidan saylangan birinchi ayol bosh vazir nomiga ham ega bo'ldi. NSWda Kristina Keneli 2009-yilda shtatning birinchi ayol bosh vaziri boʻldi, lekin 2011-yilgi shtat saylovlarida magʻlub boʻldi. Lara Giddings 2011-yilning yanvaridan 2014-yilning martigacha boʻlgan davrda Tasmaniya shtatining birinchi ayol bosh vaziri boʻlgan. Kvinslendda 2015-yilda Annastacia Palaszczuk muxolifatdan bosh vazir etib saylangan birinchi ayol boʻldi va 2017-yilgi Kvinslend tarixida shtat saylovlarida gʻalaba qozonganidan keyin ikkinchi muddatga yana saylangan birinchi ayol bosh vazir boʻldi. 1895-yildan beri ovoz berish huquqini bergan va ayollarga parlamentda turishga ruxsat bergan eng birinchi shtat boʻlishiga qaramay, Janubiy Avstraliyada hech qachon ayol bosh vazir boʻlmagan. Julia Gillard 2010-yil 24-iyundan 2013-yil 27-iyungacha Avstraliya bosh vaziri bo‘lgan. Julia bu lavozimni egallagan birinchi va yagona ayol.

Hukmdor

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qirolicha Yelizaveta II Avstraliyaning birinchi Bosh vaziri ser Robert Menzis bilan. 1954-yilda

Avstraliya 1901-yildan beri Federativ Konstitutsiyaviy Monarxiya sifatida boshqariladi. Avstraliya Monarxiyasi tarixida ikki ayol davlat rahbari boʻlgan. Qirolicha Viktoriya, 1837-yildan 1901-yilgacha hukmronlik qilgan va Avstraliya Konstitutsiyasi kuchga kirganida, 1901-yil 1-yanvarda qirollik roziligini berganidan keyin hukmron monarx boʻlgan[5][6]. Qirolicha Yelizaveta II 1952-yildan beri hukmronlik qilardi va 1973-yildan beri u Avstraliya monarxiyasining Birlashgan Qirollik institutidan alohida konstitutsiyaviy maqomini taʼkidlash uchun „Avstraliya qirolichasi“ nomini olgan[7]. Qirolicha Yelizaveta 2022-yilda o‘zining 70 yillik yubileyini nishonladi — bu Avstraliya tarixidagi eng uzoq vaqt xizmat qilgan monarx edi.

General-gubernator Kventin Brays (oʻngda) Avstraliya tarixida ushbu tegishli lavozimlarni egallagan birinchi ayollar — Bosh vazir Julia Gillard bilan birga.

Monarx Avstraliyada shtat darajasida gubernatorlar va federal hukumat darajasida general-gubernator tomonidan taqdim etiladi. 1991-yilda Dame Roma Mitchell Janubiy Avstraliyaning 31-gubernatori boʻlganidan beri oʻn besh ayol shtatda gubernatorlikka taqdim etilgan. Dame Kventin Brays 2008-yilda birinchi ayol general-gubernator bo‘ldi va 2014-yilgacha xizmat qildi[8].

Ayollarning saylov huquqi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Janubiy Avstraliyaning sufrajeti Ketrin Xelen Spens (1825-1910). Avstraliyaning birinchi ayol siyosiy nomzodi.
Yangi Janubiy Uelsdagi ayollarning saylov huquqi ligasi, 1902-yil

XIX asrda Buyuk Britaniyaning Avstraliya mustamlakalari erkaklar va ayollarning saylov huquqiga erishishda birinchi oʻrinda edi. Avstraliyada birinchi kengash saylovlari 1840-yilda erkaklarning saylov huquqi bilan oʻtkazildi, parlament saylovlari esa birinchi marta 1843-yilda Yangi Janubiy Uels qonunchilik kengashiga oʻtkazildi, ovoz berish huquqi (faqat erkaklar uchun) mulkka egalik qilish yoki moliyaviy imkoniyatlarga bogʻliq boʻlgan. 1850-yilda qabul qilingan Avstraliya mustamlakalari hukumati qonuni Yangi Janubiy Uels, Viktoriya, Janubiy Avstraliya va Tasmaniyaga vakillik konstitutsiyalarini berdi va koloniyalar demokratik jihatdan progressiv parlamentlarni yaratgan konstitutsiyalarni yozishga ishtiyoq bilan kirishdi — konstitutsiyalar orqali odatda mustamlakachi yuqori hokimiyat rolini saqlab qolgan[9]. 1855-yilda Janubiy Avstraliyada 21 yoshdan oshgan barcha ingliz sub’ektlariga ovoz berish huquqi berilgan. Bu huquq 1857-yilda Viktoriyaga, keyingi yili esa Yangi Janubiy Uelsga berildi. Boshqa koloniyalar 1896-yilda Tasmaniya erkaklarga umumiy saylov huquqini beruvchi soʻnggi koloniya boʻlgunga qadar davom etdi.

Pitkern orollarida yashovchi Bounty qoʻzgʻolonchilarining ayol avlodlari 1838-yildan boshlab ovoz berishlari mumkin boʻlsa va bu huquq Norfolk oroliga (hozirgi Avstraliyaning tashqi hududi) 1856-yilda koʻchirilishi bilan oʻtgan, Avstraliya va Yangi Zelandiyadagi ayollar ana shunday tarixiy yutuqlarga erishishda dunyoda yetakchi oʻrinlarda edi[10]. Erkaklar uchun saylovchilar huquqlari muvaffaqiyatli oʻrnatilgandan soʻng, 1880-yillardan boshlab Avstraliyada ayollarning saylov huquqi guruhlari tashkil etila boshladi. Birinchisi 1884-yilda Genrietta Dugdeyl tomonidan tuzilgan Viktoriya ayollarining saylov huquqi jamiyati edi. Saylov huquqi harakatida ishtirok etgan tashkilotlar koloniyalarda turlicha boʻlgan. 1889-yilda Avstraliya ayollarining saylov huquqi jamiyati tashkil etilgan boʻlib, uning maqsadi ayollar va erkaklarni saylash va parlamentga saylanish huquqi haqida maʼlumot berish edi. Avstraliyalik saylov huquqi harakatining asosiy arboblari orasida janubiy avstraliyalik Meri Li va Ketrin Xelen Spens, gʻarbiy avstraliyalik Edit Kovan, yangi janubiy uelslik Meybank Anderson, Luiza Louson, Dora Montefiore va Rouz Skott, Tasmaniyalik Alisiya OʻShi Petersen va Jessi Ruk Em Miller, Kvins va Viktoriyaliklar Annet Bear-Krouford, Genrietta Dugdale, Vida Goldstein, Elis Genri va Enni Loular bor edi.  

1861-yilda yer egaligiga ega boʻlgan janubiy avstraliyalik ayollar mahalliy saylovlarda ovoz berishdi. 1894-yilda Janubiy Avstraliyada 1894-yilgi Konstitutsiyaga oʻzgartirishlar toʻgʻrisidagi qonun (kattalar uchun saylov huquqi) Yangi Zelandiyadan keyin ayollar saylovchilarga saylov huquqini kengaytirdi — lekin Yangi Zelandiyadan ham uzoqroqqa bordi va ayollarga mustamlaka parlamentida ishlashga ruxsat berdi. Janubiy Avstraliya ayollari birinchi marta 1896-yilda Janubiy Avstraliya saylovlarida ovoz berishdi. 1897-yilda Ketrin Xelen Spens Avstraliya Milliy Konvensiyasiga oʻnta delegatdan biri sifatida saylovda qatnashgan birinchi ayol siyosiy nomzod boʻldi, ammo 33 nomzod orasida 22-oʻrinni egalladi. 1899-yilda gʻarbiy avstraliyalik ayollar mustamlaka saylovlarida ovoz berish huquqiga ega boʻldilar, ammo mustamlaka parlamentiga nomzod boʻlish huquqiga ega emasdilar. Janubiy Avstraliya va Gʻarbiy Avstraliya ayollari 1901-yilgi saylovda ovoz berishgan. 

1902-yil 12-iyunda Hamdoʻstlik saylovlari toʻgʻrisidagi qonun kuchga kirdi, bu koʻpchilik avstraliyalik ayollarga Hamdoʻstlik saylovlarida qatnashish va ovoz berish huquqini berdi. Mahalliy avstraliyaliklarning federal darajadagi saylov huquqi 1962-yilgacha l boʻlmagan va mahalliy avstraliyaliklar tomonidan ovoz berish 1984-yilgacha majburiy emas edi. Ayollar saylash va saylanish huquqidan foydalangan birinchi saylov 1903-yil 16-dekabrda boʻlib oʻtgan saylov boʻldi. 

1903-yilgi saylovga mahalliy boʻlmagan ayollar kiritilganidan soʻng, koʻplab avstraliyalik ayollar va Bosh vazir Alfred Deakin boshchiligidagi Avstraliya hukumati Buyuk Britaniya va boshqa joylarda ayollarning saylov huquqini targʻib qilish uchun oʻz tajribalaridan foydalanganlar. 1911-yil 17-iyun kuni Londonda boʻlib oʻtgan „Ayollar saylov huquqi tizimini oʻrnatish“ marshida Dora Meeson tomonidan chizilgan „Ayollar onasiga ishoning“ banneri Avstraliya va Yangi Zelandiya Ayollar Saylovchilar qoʻmitasi kontingentining boshida koʻtarilgan.

Yangi Janubiy Uels, Tasmaniya, Kvinslend va Viktoriya ayollarga ovoz berish, keyinroq esa saylanish uchun boshqa shtatlardan oldinda borgan. Ayollarga saylov huquqini bergan soʻnggi shtat boʻlgan Viktoriya, 1863-yilgi Saylov qonuni mahalliy munitsipal roʻyxatlarda koʻrsatilgan barcha toʻlovchilarga huquq berganida, ayollarga ovoz berishga qisqa vaqt ruxsat bergan edi. Viktoriyadagi ayollar 1864 -yilgi umumiy saylovda ovoz berishdi. Qonunchilik xatosi 1865-yilda tezda tuzatildi va 1889-yildan boshlab Viktoriya davridagi ayollar 1908-yilda ovozga ega boʻlgunga qadar va 1911-yilda ovoz berish huquqiga ega boʻlgunga qadar 19 ta xususiy aʼzolarning qonun loyihasi bilan tanishdi. Shimoliy hudud va Avstraliya poytaxti hududidagi ayollar, federal sub’ektlar sifatida, oʻzlari tashkil etilgan kundan boshlab federal darajada ovoz berish huquqiga ega edilar. Hududlar mos ravishda 1978- va 1989-yillarda oʻzini-oʻzi boshqarishga erishgan paytga kelib, ayollarning ovoz berish huquqini beruvchi maxsus qonunlar qabul qilishlari shart emas edi.

Mahalliy hokimiyat saylovlarida ovoz berish huquqi koʻpchilik yurisdiksiyalarda shtat va federal darajalarga qaraganda kechroq berilgan. Mahalliy saylovlarda ovoz berish huquqi ham avtomatik emas edi, chunki mulkka egalik malakalari mahalliy saylovlarda ovoz berish va nomzodlik qilish huquqini cheklab qoʻydi.

2010-yildan 2011-yilgacha Sidney shahri butunlay ayollar boshqaruvi ostida ishladi: shahar meri va Sidney shtati aʼzosi Clover Murdan, shtat bosh vaziri Kristina Kenelligacha, shtat gubernatori Mari Bashirdan, Sidney federal aʼzosi Tanya Plibersekgacha ayollar bo'lgan. Shuningdek, Avstraliya vaziri Julia Gillard, Avstraliya general-gubernatori Kventin Brays va albatta, Avstraliya Davlat rahbari, qirolicha Yelizaveta II edi.

Avstraliya parlamentlariga saylangan birinchi ayollar, odatda, noleyborist (yaʼni, konservativ) partiyalar aʼzosi boʻlgan. Bu mustaqil Margaret Makintayr parlamentga saylangan birinchi ayol boʻlgan. Tasmaniyadan tashqari barcha shtatlarda shunday edi. Leyboristlar partiyasi birinchi marta 1950-yillarda parlamentga, odatda, faqat yuqori palatalarga muntazam ravishda ayol nomzodlarni koʻrsatishni boshladi.

2015-yildan beri 12 nafar mahalliy ayollar shtat, hudud yoki Hamdoʻstlik parlamentlariga saylangan, ulardan 5 nafari 2007-yilda Marion Skrimgurdan boshlangan hukumatda vazir boʻlgan.

Avstraliyada ayollarning siyosiy huquqlarining joriy etilishi
Parlament Ovoz berish huquqi (a) Egallab turish
Hamdoʻstlik 1902 (b) 1902-yil
Davlat
Janubiy Avstraliya 1894-yil 1894-yil
Gʻarbiy Avstraliya 1899-yil 1920
Yangi Janubiy Uels 1902-yil 1918-yil
Tasmaniya 1903-yil 1921-yil
Kvinslend 1905-yil 1915-yil
Viktoriya 1908-yil 1923-yil
(a) Davlat darajasida ovoz berish huquqining sanalari ayollar va erkaklar uchun teng huquqlarni nazarda tutadi, lekin universal huquqlar shart emas;



</br> (b) SA va WA ayollari 1901 yilgi federal saylovda ovoz berishlari mumkin edi.

Siyosatdagi ayollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ayollarning siyosiy hayotdagi ishtiroki
Parlament Egallab turish Dastlab quyi palataga saylangan Avval yuqori palataga saylangan
Hamdoʻstlik 1902-yil 1943-yil, Enid Lyons (UAP) 1943-yil, Doroti Tanni (ALP)
Davlat
Janubiy Avstraliya 1894-yil 1959-yil, Joys Stil (LCL) 1959-yil, Jessi Kuper (LCL)
Gʻarbiy Avstraliya 1920 1921-yil, Edith Cowan (millatchi) 1954-yil, Ruby Xatchison (ALP)
Yangi Janubiy Uels 1918-yil 1925-yil, Millisent Preston-Stenli (millatchi) 1952-yil, Gertrud Melvil (ALP)
Tasmaniya 1921-yil 1955-yil, Mabel Miller va Amelia Best (ikkalasi ham liberal) 1948-yil, Margaret Makintayr (mustaqil)
Kvinslend 1915-yil 1929-yil, Irene Longman (CPNP)
Viktoriya 1923-yil 1933-yil, Millie Peacock (UAP) 1979-yil, Gracia Baylor (liberal) va Joan Koksedj (ALP)
Ikki ayol, Ketrin Grin va Ellen Vebster 1931 yilda NSW qonunchilik kengashiga tayinlangan.

Hamdoʻstlik hukumati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dame Enid Lyons 1946-yilda yangi tashkil etilgan Avstraliya Liberal partiyasining boshqa yuqori martabali vakillari bilan. Lion keyinchalik Menzies hukumatida Avstraliyaning birinchi ayol kabinet aʼzosi boʻlib xizmat qiladi.
Parlament deputatligiga nomzodlar

1902-yilda Avstraliya 1902 -yilgi Hamdoʻstlik saylovlari toʻgʻrisidagi qonunning kuchga kirishi bilan teng federal saylov huquqini joriy etgan dunyodagi birinchi davlat boʻldi, bu ayollarga ham ovoz berish va federal saylovlarda qatnashish imkonini berdi[1]. Biroq, ayol nomzodlar Avstraliya Federal parlamentiga saylanishigacha qirq yil oʻtdi. Shunga qaramay, 1903-yilgi federal saylovda toʻrt nafar ayol saylovda qatnashgan[11]. Ular yangi Janubiy Uelsdan Meri Mur-Bentli va Nelli Martel va Viktoriyadan Vida Goldshteyn edi, ularning barchasi Senatga saylanish uchun kurashgan. Sidney Vakillar palatasining Dalley oʻrindigʻiga daʼvogarlik qilgan Selina Anderson asosiy davogar edi. Ularning barchasi asosiy partiya maʼqullashiga erishmadi va hammasi muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Goldshteyn 1910-, 1913-, 1914- va 1917-yillarda yana Senat aʼzosi boʻldi. Eva Sieri 1916-yilda Senatga Leyboristlar partiyasidan saylovda qatnashdi, ammo muvaffaqiyatsizlikka uchradi. U va Genrietta Grevil 1917-yilgi federal saylovda leyboristlar nomzodi sifatida maʼqullangan. Muvaffaqiyatsiz boʻlsa-da, ular Avstraliya parlamentiga asosiy partiya maʼqullagan birinchi ayollar boʻldi.

Birinchi aʼzolar, senatorlar va vazirlar

1943-yilgi federal saylovda parlamentga ikki ayol — Dame Enid Lyons va Doroti Tangni saylandi. Avstraliya Mehnat partiyasi maʼqullashi bilan Tangney Gʻarbiy Avstraliya vakili boʻlgan Senatga saylandi, u 1968-yilgacha bu lavozimda ishlagan. Birlashgan Avstraliya partiyasining qoʻllab-quvvatlashi bilan Lion Tasmaniyada joylashgan Darvin boʻlimining aʼzosi sifatida Vakillar palatasiga saylandi. 1949-yilda u Vazirlar Mahkamasining birinchi ayol aʼzosi boʻlgan, liberal Bosh vazir Robert Menzis uni Ijroiya Kengashi vitse-prezidenti faxriy lavozimiga tayinlash imkonini berish uchun vazir etib tayinladi, u 1951-yilda parlamentdan nafaqaga chiqqunga qadar bu lavozimda ishlagan.

Dame Annabelle Rankin 1946-yilgi saylovda Kvinslend vakili boʻlgan Liberal partiya uchun saylovda gʻalaba qozondi va Avstraliyaning ikkinchi ayol senatori boʻldi. U 1951-yildan 1966-yilgacha Menzies hukumatida ishlagan va 1966-yilda Xolt hukumatida uy-joy vaziri etib tayinlangan, hukumat boʻlimini boshqargan birinchi ayol[12]. 1975-yilda liberal senator Dam Margaret Guilfoyl Freyzer hukumatida Taʼlim vaziri etib tayinlangan va birinchi ayol vazirlar mahkamasi vaziri boʻldi[13]. Agnes Robertson 1949-yilda toʻrtinchi ayol senator etib saylangan va 1955-yilgi saylovda liberallarni qoʻllab-quvvatlashni yoʻqotib, sodiqlikni oʻzgartirgandan soʻng birinchi mamlakat partiyasi (hozirgi Milliy partiya) senatori etib saylangan. U 1956-ilda Xalqaro ishlar boʻyicha qoʻshma qoʻmitaning birinchi ayol aʼzosi etib tayinlandi[14].

Keyingi bosqichlar

1983-yilda Leyboristlar partiyasi deputati Ros Kelli deputat boʻlib tugʻilgan birinchi ayol boʻldi. Florens Bjelke-Petersen 1985-yilda Senatdagi Milliy partiya rahbari oʻrinbosari boʻldi va 1990-yilgacha bu rolda qoldi[15]. 1986-yilda ikkita birinchi boʻldi, Joan Child Vakillar palatasining birinchi ayol spikeri boʻldi va Jeyn Xayns Avstraliya Demokratlari rahbari boʻlganida parlament partiyasini boshqargan birinchi ayol boʻldi. Margaret Rid 1996-yilda Senatning birinchi ayol prezidenti bo‘ldi. Nova Peris va Jakki Lambi 2014-yilda federal siyosatga kirgan birinchi ikki mahalliy ayol edi.

Keti Sallivan Senatda ham, Vakillar palatasida ham xizmat qilgan birinchi ayol edi.

Birinchi ayol Bosh vazir
Avstraliya Mehnat partiyasidan Julia Gillard hozirda Avstraliya Bosh vaziri lavozimini egallagan yagona ayol hisoblanadi.

2010-yil 24-iyunda Julia Gillard Avstraliya Mehnat partiyasi rahbari sifatida federal darajadagi yirik siyosiy partiyalardan birini boshqargan birinchi ayol, shuningdek, Avstraliyaning birinchi ayol Bosh vaziri boʻldi. Biroq, uning hukumati ogʻir magʻlubiyatga uchragach, u 2013-yil iyun oyida oʻz partiyasi tomonidan xuddi shunday toʻntarishda oʻrnini egallagan sobiq Bosh vazir Kevin Rudd foydasiga hokimiyatdan agʻdarildi.

Davom etayotgan ishlanmalar

Juli Bishop 2007-yilda Liberal partiya rahbarining birinchi ayol oʻrinbosari boʻldi va 2013-yilda Abbott hukumati saylanishi bilan Avstraliyaning birinchi ayol tashqi ishlar vaziri boʻldi[16]. Milliy partiya, shuningdek, 2008-yildan 2017-yilgacha boʻlgan lavozimni egallagan Fiona Nash davrida oʻzining birinchi ayol yetakchi oʻrinbosariga ega edi[17].

2014-yil dekabrida liberal deputat Bronvin Bishop Keti Sallivanning 27 yillik rekordini ortda qoldirib, Avstraliya Federal parlamentida eng uzoq vaqt xizmat qilgan ayol deputatga aylandi. U Bosh vazir Toni Ebbot tomonidan Vakillar palatasi spikeri etib tayinlangan va 2013-yildan 2015-yilgacha bu lavozimda ishlagan[18].

2016-yilgi Avstraliya federal saylovlaridan keyin Avstraliya parlamentining ikkala palatasida 73 nafar ayol aʼzolar bor edi. Bu Senat va Vakillar palatasida barcha oʻrinlarning 32 foizini tashkil qiladi[19].

2019-yilgi federal saylovda Vakillar palatasidagi Leyboristlar partiyasining 68 aʼzosidan 28 nafari ayollar (41,2 %) boʻlgan. Liberal partiyadagi 61 aʼzodan 13 nafari ayollar (21,3 %). Milliylar uchun uning 16 aʼzosi (12,5 %) orasida 2 ayol bor edi. Independentlardan 6 nafari (50,0 %) orasida 3 nafari ayol. Umuman olganda, 151 aʼzoda 45 nafar ayol (29,8 %) bor edi. 

Liberal-Milliy Hukumatning Ikkinchi Morrison vazirligi Vazirlar Mahkamasidagi yetti nafar ayol bilan tarixiy eng yuqori darajaga yetdi, jumladan tashqi ishlar vaziri Marise Peyn, ilgari Avstraliyaning birinchi ayol Mudofaa vaziri boʻlib ishlagan va Avstraliya tarixidagi eng uzoq muddat xizmat qilgan ayol senatorga aylandi. 2022-yilda federal parlamentning eng uzoq vaqt xizmat qilayotgan ayol aʼzosi[20][21]. 2022-yilgi Avstraliya federal saylovlaridan soʻng Alban hukumati Vazirlar Mahkamasiga oʻn nafar ayol parlamentariyni tayinlash bilan Morrison hukumati tomonidan oʻrnatilgan rekordni ortda qoldirdi[22]. Bu saylovda parlamentga saylangan bir qancha „ teal independent“ ayollar ham bor edi[23].

Edit Cowan 1921 yilda, u parlamentga saylangan yili
Greys Benni Avstraliyada mahalliy hokimiyat organiga saylangan birinchi ayol.

1980-yillarda ayollar birinchi marta poytaxt shaharlarida lord-mer lavozimini egallashni boshladilar, jumladan:

  • Adelaida — Vendi Chapman (1983-85)
  • Brisben — Sallyanne Atkinson (1985-91)
  • Xobart — Dun Kennedi (1986-96) va Syu Xikki (2014-18)
  • Melburn — Lekki Ord (1987-88), Uinsome Makkogi (1988-89) va Salli Kapp (2018-89)
  • Sidney — Lyusi Ternbull (2003-04) va Clover Mur (2004-)
  • Pert — Liza Skaffidi (2007-2018)
Avstraliyada mahalliy boshqaruvda ayollarning ishtiroki
Ovoz berish huquqi (a) Turish huquqi Birinchi saylangan
Davlat
Janubiy Avstraliya 1861-yil 1914-yil 1919-yil, Greys Benni
Gʻarbiy Avstraliya 1876-yil 1919-yil 1920-yil, Elizabeth Clapham
Viktoriya 1903-yil 1914-yil 1920-yil, Meri Rojers
Kvinslend 1879-yil 1920 1923-yil, Ellen Kent-Xyuz
Brisben shahri 1924-yil 1924-yil 1949-yil, Petronel White
Tasmaniya
Qishloq 1893-yil 1911-yil 1957-yil, Florens Vivien Pendrigh
Xobart shahar kengashi 1893-yil 1902-yil 1952 yil, Mabel Miller
Lonston shahar kengashi 1894-yil 1945-yil 1950-yil, Doroti Edvards
Yangi Janubiy Uels
Sidney shahar kengashi 1900 1918-yil 1965-yil, Joan Mersia Pilone
Munitsipalitetlar va Shirs 1906-yil 1918-yil 1928-yil, Lilian Fauler
(a) Mahalliy saylovlarda ovoz berish huquqi universal boʻlishi shart emas, chunki koʻpgina mahalliy yurisdiksiyalarda ovoz berish huquqida mulkka egalik cheklovlari mavjud edi. [24]

Boshqa muhim bosqichlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilda Avstraliyaning eng yirik shahri Sidneyda har bir yirik siyosiy lavozimda ayol rahbarlar ishlagan, Klover Mur lord meri, Kristina Kenelli Yangi Janubiy Uels bosh vaziri, Mari Bashir Yangi Janubiy Uels gubernatori, Julia Gillard Bosh vazir, Kventin Brays Avstraliya general-gubernatori, Yelizaveta II Avstraliya qirolichasi sifatida ishlagan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 First women in parliament; Australian National Museum; online 30 June 2022
  2. ↑ Trends in the gender composition of the Australian parliament; aph.gov.au
  3. ↑ „AEC.gov.au“. AEC.gov.au (2007-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 27-iyun.
  4. ↑ Museum of Australian Democracy, Old Parliament House. „Constitution Acts Amendment Act 1899 (WA)“. Documenting a Democracy. Qaraldi: 2021-yil 26-avgust.
  5. ↑ „Commonwealth Of Australia Constitution Bill – Hansard – UK Parliament“. UK Parliament. Qaraldi: 2022-yil 8-may.
  6. ↑ „Commonwealth of Australia Constitution Act 1900“. legislation.gov.uk. British Government (1900-yil 9-iyul). Qaraldi: 2022-yil 9-mart.
  7. ↑ „Royal Style and Titles Act 1973 (Cth)“; Museum of Australian Democracy.
  8. ↑ Australia swears in first female governor general; theguardian.com.au
  9. ↑ „The Right to Vote in Australia – Australian Electoral Commission“. Aec.gov.au (2007-yil 26-noyabr). 2013-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-aprel.
  10. ↑ EC. „Votes for Women | Elections New Zealand“. Elections.org.nz (2005-yil 13-aprel). 2012-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-aprel.
  11. ↑ „Electoral Milestones for Women – Australian Electoral Commission“. Aec.gov.au (2008-yil 17-dekabr). Qaraldi: 2011-yil 19-aprel.
  12. ↑ RANKIN, DAME ANNABELLE JANE MARY (1908-1986); Biographical Dictionary of the Australian Parliament
  13. ↑ GUILFOYLE, DAME MARGARET GEORGINA CONSTANCE (1926-2020); Biographical Dictionary of the Australian Parliament
  14. ↑ ROBERTSON, AGNES ROBERTSON (1882-1968); Biographical Dictionary of the Australian Parliament
  15. ↑ Monument Australia: Lady Flo Bjelke-Petersen; monumentaustralia.org.au
  16. ↑ The Hon Julie Bishop; Australian National University
  17. ↑ Parliament of Australia: Fiona Nash
  18. ↑ Bishop, Bronwyn Kathleen (1942-); Australian Dictionary of Biography
  19. ↑ „The gender composition of the 45th parliament“.
  20. ↑ Scott Morrison says his Cabinet maintains a record representation of women. Is he correct?; abc.net.au; 5 June 2019
  21. ↑ Longest-serving female senator recognised; 7news.com.au; 18 February 2022
  22. ↑ Anthony Albanese boasts of appointing ‘largest number of women ever in an Australian cabinetʼ; theguardian.com; 31 May 2022
  23. ↑ Wright, Clare. „History tells us women can turn elections: the Liberals should have listened“ (en). the Guardian (2022-yil 22-may). Qaraldi: 2022-yil 23-may.
  24. ↑ Modified from Sawer, 2001

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliyada_ayollar_va_hukumat&oldid=5001226" dan olindi