Asqar Toqmagʻambetov

Asqar Toqmagʻambetov
Asl ismi	qozoqcha: Асқар Тоқмағамбетов
Tavalludi	1905-yil 19-sentyabr sobiq XVIII partiya qurultoyi okrugi, Sirdaryo tumani, Qiziloʻrda viloyati
Vafoti	1983-yil 21-avgust Qiziloʻrda viloyati, Qozogʻiston Sovet Sotsialistik Respublikasi
Ijod qilgan tillari	Qozoqcha
Fuqaroligi	SSSR
Yoʻnalish	Lirika
Faoliyat turi	Yozuvchi
Janr	hikoya, roman, she'r
Mukofotlari	Oktabr Inqilobi ordeni

Asqar Toqmagʻambetov (1905-yil 19-sentyabr, Qiziloʻrda viloyati, Terengoʻzek tumani (hozirgi Sirdaryo tumani), partiyaning 18-syezdi nomidagi sobiq qurultoy — 1983-yil 21-avgust, Qiziloʻrda shahri) qozoq shoiri va yozuvchisi.

Hayoti

1932-yili Moskva poligrafiya institutini bitirgan. „Leninchi yosh“ (hozirgi „Yosh Alash“) (1927—1930), „Lenin yoʻli“ (Qiziloʻrda, 1933—1934), „Qozoq adabiyoti“ (1934—1935), „Sotsialistik Qozogʻiston“ (hozirgi „Egemen Qozogʻiston“) (1937—1944) gazetalarda, „Ara“ jurnalida ishlagan. Qozogʻiston Yozuvchilar uyushmasining Chimkent (1935—1937), Qiziloʻrda (1944—52, 1957—1962) viloyatlararo boʻlimlarida masʼul kotib boʻlgan.

1925-yili „Lenin suretine“ nomli sheʼri birinchi marta „Enbekshi qazaq“ (hozirgi „Egemen Qazaqstan“) gazetasida bosildi. Birinchi sheʼriy toʻplami 1928-yili „Mehnat qoʻshigʻi“ nomi bilan nashr etilgan.

Tanlangan asarlarining toʻplamlari bir necha marta (1932, 1933, 1945, 1953, 1957, 1962, 1965, 1975) nashr qilingan. Toqtagʻambetov shoirlik yoʻliing birinchi davrida (1925-1930) vatanparvarlik mavzusiga uchun asarlar yozdi. Ikkinchi jahon urushi yillarida askarlarning frontdagi jasoratlarin, xalqlar hamjihatligini, urushdan keyingi yillarda tinch hayot nafasini ilhomlantirgan. Toxtagʻambetov qozoq adabiyotiga katta hissa qoʻshgan. Uning sheʼrlarini mavzu va turga koʻra toʻrt guruhga boʻlish mumkin: keng, qishloq hayoti; mamlakatga hissa qoʻshgan tarixiy shaxslarga bagʻishlangan asarlar; Vatan himoyasi, qahramonlik; xalqlar oʻrtasidagi doʻstlik mavzulari.

1-darajali Vatan urushi, 3 marta Mehnat Qizil Bayroq ordeni va bir nechta medallar bilan taqdirlangan.

Ijodkorligi

Shoir lirikasining bir tarmogʻi 1930-40-yillari yozilgan „Bizding saule“, „Qosh aman bol“, „Botimaning xati“, „Kut meni“, „Suygen jargʻa“ va boshqa qoʻshiqlar uchun sheʼrlar.

Toqmagʻambetov nasriy janrida ham samarali mehnat qildi. I.Jaqayev hayotini aks ettiruvchi „Qiran tugʻirdan ushadi“, Oktabr inqilobi arafasidagi qishloq hayotin aks ettiruvchi „Aqmonshaq“ (O. Bodiqov bilan birga) qissalarin yozdi. Qoratov va Sir viloyatlari qozoqlari hayoti haqida yozilgan „Ake men bala“ romani keyinchalik toʻldirilib, „Karbalasta“ nomi bilan nashr etilgan (1975). Toʻqtagambetov 19-asrda yashagan qozoq shoirlari haqidagi „Yer gumbazi“ (1975) tarixiy romani muallifi. „Kulki-sikak“ 1929-yilda nashr etilgan. Toʻqtagambetov „Aziret Sulton“, „Ochiq semafor“, „Ikki qonun“ dramatik asarlari, „Hammamiz shundaymiz“ ssenariysini ham yozgan. S. Ayniyning „Qullar“ romanini qozoq tiliga tarjima qilgan (1953).

Shoirning birinchi satirlik sheʼrlari toʻplamki „Kulki-siqaq“ nomli 1929-yillari nashr etilgan. Qoʻshiq aytishga yaroqli sheʼrlar koʻp. U qozoq sheʼriyatida sheʼr janrining rivojlanishiga katta hissa qoʻshgan. Uning „Jir kumbezi“ tarixiy romani Bazar Jirau, Kete Jusip, Shoʻrayaqting Umari kabi shoirlar hayotiga bagʻishlangan.

Havolalar

• Magʻjonga taʼzim. Yosh Alash #67. Magʻzjonning hikoyalaridan nimani eslaysiz? Aftidan, Jumabay Shayaxmetov Stalinning oʻng qoʻli, Sobit Mukanov Goloshchekinning chap qoʻli, Asqar Toʻqmagambetov esa Maykevskiy (Mayakovskiy ST degani) boʻladi. Sobit Muqonovning yuzini koʻrsam, aytaman. Nima uchun bunday deyishayotganini tushundik. (Wayback Machine saytida 5-mart 2016-yil sanasida arxivlangan) 2016-yil 5-mart
• Asqar Toqmagambetov — iKitap.kz (Wayback Machine saytida 24-may 2015-yil sanasida arxivlangan) 2015-yil 24-may