Asa
Oso (Ibroniycha: אָסָא; Ασα; Asa) Yahudo shohligining uchinchi shohi va Dovudlar sulolasining beshinchi shohi edi. U Sulaymon oʻgʻli Raxabomning nabirasi, Abiyomning oʻgʻli edi. Tanaxga koʻra, u 41 yil hukmronlik qilgan[1]. Uning hukmronligi miloddan avvalgi 913-910-yillardan miloddan avvalgi 873-869-yillargacha davom etgan. Uning oʻrniga oʻgʻli Yohushafat oʻrinbosar boʻldi[2]. Tielening xronologiyasiga koʻra Oso kasal boʻlib, shohligini oʻgʻli Yohushafat bilan boʻlishdi[3]. Birgalikda hukmronlikning ikkinchi yilida Oso vafot etdi.
Xudoga bagʻishlangan Asa putatapan marosimlari fohishalarni haydab chiqardi; U ota-bobolari yasagan barcha butlarni yoʻq qildi.[4] Uning hukmronligining dastlabki oʻttiz besh yili tinchlikda oʻtdi. Oʻttiz oltinchi yili Isroil shohi Baasha Yahudoga qarshi hujumga tayyorgarlik koʻra boshladi.[1] Oso Oram va Damashq shohi Ben-Hadad I bilan ittifoq tuzdi va undan Isroil bilan savdo-sotiqni toʻxtatishni va ularga hujum qilishni talab qildi.[5] Tanaxda oyogʻi kasal boʻlib qolgan Oso „kasalligida Egamizga murojaat qilish oʻrniga tabiblar bilan maslahatlashgani“ aytiladi.[1] Oʻz xalqi tomonidan sevilgan va solih shoh boʻlgan Oso shohligi Ben-Hadad I bilan ittifoq boʻlganligi sababli borligi taxmin qilinadi.
Butlarni olib tashlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oso Ozariyo paygʻambarning milliy sohada qatʼiy yahudiylikka rioya qilish haqidagi maslahatiga quloq soldi.[6] U yahudiy boʻlmaganlarga sigʻinishni va butlarni bekor qildi va odamlar Xudoga boʻlgan sadoqatlarini koʻrsatdilar.[7] Qirolicha Mixay ham qoʻshni xalqlarning xudolariga sigʻingani uchun oʻz imtiyozlaridan mahrum boʻldi. U fohishalikni ham man qilgan va bu jinoyatni sodir etganlarni jazolagan. Butparastlikdan yahudiylikka oʻtish oʻn besh yil davom etdi. Jarayonning oxiri Quddusdagi Sulaymon ibodatxonasida qurbonliklar keltirish bilan belgilandi.[8] Oʻsha paytda koʻplab shimolliklar, ayniqsa Efrayim va Menash qabilalari, Yeribom I vafotidan keyin Isroilda taxt uchun kurashlar tufayli va Yahudoning oltin davri tufayli Oso yurtiga koʻchib keldi.
Urushlar va mudofaa loyihalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oso oʻttiz besh yillik tinchlik imkoniyatidan foydalanib, bobosi Raxabom tomonidan qurilgan qal'alarni mustahkamladi. Misr qoʻllab-quvvatlagan Efiopiyadagi Zerah minglab askarlari va uch yuz jang aravalari bilan Mareshaga keldi; ikki qoʻshin Maresha yaqinidagi Sefata vodiysida jangga kirishdi; Oso 580 000 askari bilan unga qarshi chiqish uchun yoʻlga chiqdi; Oso oʻz qoʻshinlari bilan ularni Gerargacha quvib, urushda gʻalaba qozondi[9]. Tanaxda Zerahning fir'avn yoki qoʻshin sarkardasi boʻlganligi aniqlanmagan. Urushda yahudiylarning gʻalabasi bilan Misrliklar bir necha asr oʻtgach, Yoʻshiyo hukmronligigacha yana Yahudoga hujum qilishmadi.
Oso hukmronligining oʻttiz oltinchi yilida Isroil shohi Baasha Yahudoga qarshi urush e’lon qildi[1]. Seder Olam va undan keyingi sharhlovchilar bu oʻttiz oltinchi yil Oso hukmronligidan koʻra Birinchi Isroil shohligining boʻlinishining oʻttiz oltinchi yili boʻlganini taʼkidlaydilar[10]. Baasha Quddusdan oʻn besh kilometr uzoqlikda joylashgan Rama shahrida qal'a qurdirdi. Yahudo armiyasi beqaror edi va uning poytaxti bosim ostida edi. Oso maʼbaddagi oltin va kumushlarni Oram va Damashq shohi Ben-Hadad Iga himoya qilish uchun yubordi. Bunga javoban Ben-Hadad Ion, Dan va Naftali qabilasining muhim shaharlariga hujum qildi va Baasha chekinishga majbur boʻldi. Oso va yahudiylar Baasho Rama shahrini qurish uchun ishlatgan tosh va yogʻochlarni olib ketishdi. Ular bilan Oso Geva va Mispax shaharlarini ta’mirladi[11].
Oʻtgan yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Koʻruvchi Xanoniy Oso Xudo oʻrniga Oram shohiga ishonganini aytganida, Oso gʻazablanib, Xaninini qamoqqa tashladi[12]. Hukmronligining oʻttiz toʻqqizinchi yilida oyogʻi kasal boʻlib qolganida, u „xudo oʻrniga shifokorlarning yordami boʻlgandek“[1]. Tielening xronologiyasiga koʻra, ular Oso oʻgʻli Yohushafatni taxtga oʻtirdilar, u kasal boʻlib, birga shoh boʻldi. Ikki shohlikning ikkinchi yilida vafot etgan Oso Quddusdagi ota-bobolari yoniga qurgan qabrga dafn qilindi[1].
Asa Dovud xonadoni
Yahuda qabilasi Dönemin Isroil qirolligi: sakova I, Nadab, Baasha, Elah, Zimri, Omri, Ahab | ||
| Humkdorlik unvoni | ||
|---|---|---|
| Oldingisi | Yahuda qirolligi Miloddan avvalgi 912 - 871 |
Keyingisi |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „2 Tarihler 16:13“. 20 eylül 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 17:1“. 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ Edwin Thiele, The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings, (1st ed.; New York: Macmillan, 1951; 2d ed.; Grand Rapids: Eerdmans, 1965; 3rd ed.; Grand Rapids: Zondervan/Kregel, 1983). ISBN 0-8254-3825-X, 9780825438257
- ↑ „1 Krallar 15:8-14“. 9 mayıs 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 16:2-6“. 20 eylül 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 15:1-7“. 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 15:12-15“. 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 15:10-11“. 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 14:9-15“. 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ Thiele, Mysterious Numbers 84
- ↑ „2 Tarihler 16:6“. 20 eylül 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.
- ↑ „2 Tarihler 16:7-10“. 20 eylül 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27 ocak 2010.