As-Sariy ibn al-Hakam
| As-Sariy ibn al-Hakam ibn Yusuf az-Zuttiy | |
|---|---|
السري بن الحكم الزطی | |
| Misr noibi | |
|
Mansab davri 815 – 820 | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | nomaʼlum |
| Vafoti |
820-yil noyabr Misr |
| Bolalari |
Abu Nasr ibn as-Sariy Ubaydulloh ibn as-Sariy |
As-Sariy ibn al-Hakam ibn Yusuf az-Zutti (arabcha: السري بن الحكم الزطی) (820-yil noyabrda vafot etgan; As-Sariy ibn al-Hakam al-Balxiy nomi bilan ham tanilgan) – Abbosiylar xalifaligining Misrnoibi sifatida ikki bor xizmat qilgan shaxs.
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]As-Sariy ibn al-Hakam zutt xalqidan boʻlgan[1][2]. Al-Kindiyning soʻzlariga koʻra, u dastlab Abbosiylar rejimining tayanchi boʻlgan Xurosoniy qoʻshinlarning abnaʼ al-davla deb atalmish muhim boʻlmagan aʼzosi boʻlgan. 799-yilda al-Lays ibn al-Fadl hamrohligida Misrga kelib, tez orada mahalliy abna' ichida nufuzli mavqega erishdi[3]. 9-asrning dastlabki yillari Misr notinch davrni boshdan kechirdi. Bu paytda Fustatning asl arab koʻchmanchilaridan iborat eski elitasi oʻz hokimiyatini abnaʼ va ularning raqiblari boʻlmish – Abdulaziz ibn al-Vazir al-Jaraviy atrofida birlashgan Shimoliy Misrdagi yaman qabilalarga boy bera boshladi. Al-Amin va al-Maʼmun oʻrtasidagi fuqarolar urushi tufayli Abbosiylar markaziy hokimiyati qulashi natijasida, Abdulaziz va as-Sariy oʻz guruhlari bilan viloyatni nazorat qilish uchun shafqatsiz kurash olib bordilar. Bu kurash 813-yilga kelib Misrni ular oʻrtasida boʻlib tashladi: yamanliklar shimolni, as-Sariy esa Fustat va janubni egallab oldi[3].
Uning Misr noibi sifatidagi birinchi muddati qisqa boʻlib, 816-yil apreldan sentyabrgacha davom etdi. Biroq, 817-yil mart oyida bu lavozimga qayta tayinlandi va 820-yil noyabr oyidagi vafotigacha shu vazifada qoldi. Undan keyin oʻgʻillari viloyatning rasmiy noiblari boʻlishdi. Shimoliy qism Abdulazizning oʻgʻli Ali ibn Abdulaziz al-Jaraviy qoʻl ostida qoldi (Abdulaziz ham 820-yilda vafot etgan). Abbosiylarning 822-yilda Xolid ibn Yazid al-Shayboniyni yuborib, viloyat ustidan nazoratni qayta oʻrnatishga boʻlgan birinchi urinishi muvaffaqiyatsiz yakunlandi. As-Sariyning oʻgʻli Ubaydulloh 826-yil oʻrtalarigacha noib boʻlib turdi. Shundan soʻng Abdulloh ibn Tohir Misr noibi etib tayinlandi va u Abbosiylar hokimiyatini qayta tikladi[3].
Arabshunos Thierry Bianquisning soʻzlariga koʻra, as-Sariyning oʻgʻillari vorislik qilishi Misrda mustaqil sulola barpo etishga boʻlgan ilk urinishdan dalolat beradi. Bu esa keyinchalik yanada muvaffaqiyatli boʻlgan Tuluniylar va Ixshidiylar sulolalari paydo boʻlishidan darak beradi[4].
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Bianquis, Thierry „Autonomous Egypt from Ibn Ṭūlūn to Kāfūr, 868–969“, . Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press, 1998 — 86–119-bet. ISBN 978-0-521-47137-4.
- Grohmann, A. (1997). "al-Sarī". in Bosworth, C. E.. Encyclopaedia of Islam. Volume IX: San–Sze (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. 55 b. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_6641. ISBN 978-90-04-10422-8. https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=al-Sar%C4%AB&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search.
- Walker, J.. Nūrī. DOI:10.1163/1573-3912_islam_SIM_5994.
- Kennedy, Hugh „Egypt as a province in the Islamic caliphate, 641–868“, . Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press, 1998 — 62–85-bet. ISBN 978-0-521-47137-4.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Walker (1995).
- ↑ Beg, Muhammad Abdul Jabbar. Social Mobility in Islamic Civilization: The Classical Period (en). University of Malaya Press, 1981 — 71-bet. ISBN 978-96-79-99006-5. „However, the people of Zuṭṭ origin were not totally obscure in the social life. Some of them climbed in the social scale during the 'Abbāsid period in 'Iraq. For instance, "al-Sari b. al-Hakam b. Yusuf al-Zutti" was a governor of Egypt in 200–205 H./815–820 A.D.“
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Kennedy (1998).
- ↑ Bianquis (1998).