Kontent qismiga oʻtish

Arva binti Mansur al-Himyariy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Arva binti Mansur al-Himyariy
أروى بنت منصور الحميرى
Abbosiy xalifaning xotini
Mansab davri 754-yil 10-iyun — 764
Tugʻilishi tax. 735
Qayravon, Agʻlabiylar imperiyasi, Abbosiy xalifaligi (hozirgi Tunis hududida)
Vafoti tax. 764
(29 yoshda)
Bagʻdod, Abbosiy xalifaligi
Dafn etilgan joy
Turmush oʻrtogʻi Mansur
Farzandlari
Toʻliq nomi
Ummu Musa Arva binti Mansur al-Himyariy
Xonadon Banu Himyar (tugʻilganda)
Abbosiy (turmush qurganda)
Otasi Masur al-Himyariy
Dini Islom

Arva bint Mansur al-Himyoriy (arabcha: أروى بنت منصور الحميرى), shuningdek, Ummu Muso (arabcha: ام موسى) Abbosiy xalifasi Mansurning (h. 754–775) mashhur bosh rafiqasi va uchinchi Abbosiy xalifa al-Mahdiyning onasi.

Arva islomgacha boʻlgan davrda (miloddan avvalgi 110 — milodiy 525) ota-bobolari Yamanda hukmronlik qilgan Banu Himyar qabilasidan boʻlgan Mansur al-Himyariyning qizi edi. U Mansurning birinchi xotini edi. Arva Ummu Muso nomi bilan ham mashhur boʻlib, nasl-nasabi Himyoriy podshohlariga borib taqaladi[1].

Arva Mansur nomi bilan Abbosiylar xalifasi boʻlgan Abu Jaʼfar Abdulloh ibn Muhammadga turmushga chiqqan. Ularning nikohidan Ja’far va al-Mahdiy nomi bilan xalifa boʻlgan Muhammad[1] ismli ikki o‘g‘il tugʻilgan. Nikohdan oldingi kelishuvga koʻra, Arva tirikligida Mansur boshqa xotin yoki kanizak olishga haqqi yoʻq edi. Mansur bu kelishuvni bir necha bor bekor qilishga uringan boʻlsa-da, Arva har doim qozilarni bunday qilmaslikka koʻndira olgan. Arvaning ikki o‘g‘li Muhammad va Ja’far xalifaning vorislari hisoblangan.

Birinchi oʻgʻli Jaʼfar 742/43-yilda tugʻilgan. Ikkinchi oʻgʻli Muhammad esa 744 yoki 745-yilda Humayma qishlogʻida (hozirgi Iordaniya hududida) tugʻilgan.

Besh yillik hukmronlikdan so‘ng qaynog‘asi as-Saffoh vafot etgach, eri Mansur xalifa bo‘lib, 754-yildan 775-yilgacha qariyb 22 yil hokimiyatni boshqardi[2][3]. Mansur 753-yil (hijriy 136) Makkaga ketayotganda xalifa deb e’lon qilingan va keyingi yil qasamyod qilgan[4]. Arva erini faqat ikki oʻgʻlini merosxoʻr qilishga koʻndirgan.

Faqatgina Muhammad xalifa boʻlgan. Katta o‘g‘li esa Mansur xalifaligi davrida vafot etgan. Arva 764-yil, 29 yoshida vafot etgan[5][1]. Uning vafotidan keyingina Mansur boshqa xotinlar olgan[izoh 1].

Arvaning Yazid ismli akasi boʻlgan[6]. Uning toʻliq ismi Yazid ibn Mansur al-Himyariy.

Arvaning jiyani Mansur ibn Yazid ibn Mansur al-Himyariy xalifalikda muhim lavozimlarni egallagan. 779-yilda ikki oy Misr noibi lavozimida ishlagan[7]. 781/2—783-yillarda Yaman noibi[8], 796-yilda esa qisqa muddat Xuroson noibi boʻlib ishlagan[9].

  1. Mansur Arvaning vafotidan keyin ikki arab ayoliga uylangan. Ular Fotima va Hammada. Shuningdek, toʻrtta kanizaklari Ummu Jaʼfar al-Kurdiyya, Qali al-Farrashah, Ummu Qosim va Aliya al-Ummayyalar boʻlgan.
  1. 1,0 1,1 1,2 Abbott, Nabia. Two Queens of Baghdad: Mother and Wife of Hārūn Al Rashīd. University of Chicago Press, 1946 — 15–16-bet. ISBN 978-0-86356-031-6. 
  2. Sanders, P. (1990). The Meadows of Gold: The Abbasids by MAS‘UDI. Translated and edited by Lunde Paul and Stone Caroline, Kegan Paul International, London and New York, 1989 ISBN 0 7103 0246 0. Middle East Studies Association Bulletin, 24(1), 50–51. doi:10.1017/S0026318400022549
  3. Axworthy, Michael (2008); A History of Iran; Basic, USA; ISBN 978-0-465-00888-9. p. 81.
  4. Aikin, John. General biography: or, Lives, critical and historical, of the most eminent persons of all ages, countries, conditions, and professions, arranged according to alphabetical order. London: G. G. and J. Robinson, 1747 — 201-bet. ISBN 1333072457. 
  5. "Arwa bint Mansur al-Himyari". Fathers and Sons: The Rise and Fall of Political Dynasty in the Middle East. M. McMillan. 2013. ISBN 9781137297891. https://books.google.com/books?id=IIBy1keUfeUC&dq=Arwa+bint+Mansur&pg=PT143. 
  6. ; Hugh KennedyThe History of al-Tabari Vol. 29: Al-Mansur and al-Mahdi A.D. 763-786/A.H. 146-169, SUNY series in Near Eastern Studies. State University of New York Press, 1990 — 148–49-bet. 
  7. Al-Kindi 1912, ss. 121–22; Ibn Taghribirdi 1930, ss. 41–42.
  8. Yarshater 1985–2007, v. 29: pp. 218, 219, 235; Gordon et al. 2018, s. 1141; Ibn Abd al-Majid 1985, s. 25.
  9. Bosworth 2011, s. 38; Yarshater 1985–2007, v. 30: pp. 152, 305; Hamzah al-Isfahani 1844, s. 174 (calling him Mansur ibn Yazid ibn Khalid); Gordon et al. 2018, s. 1177; Khalifah ibn Khayyat 1985, s. 462.