Armanistonda boks
Armanistonda boks (armancha: բռնցքամարտ břntsk'amart, soʻzma-soʻz „mushtlashish“) - mashhur sport turi[1], Armaniston togʻli hududida qadimgi davrlardan beri mavjud boʻlgan[2]. Mamlakatdagi havaskor boks maktablari 1900-yillarning boshlarida paydo boʻlgan, 1950-yillarning oʻrtalariga kelib boks Armanistonning anʼanaviy sport turlaridan biriga aylangan. 1956-yilda Vladimir Yengibaryan Sovet jamoasi uchun Olimpiadada oltin medalni qoʻlga kiritgan. XXI asr boshlarida Armanistonda professional va havaskor boks yana bir choʻqqiga chiqdi. Artur Avram va Vik Darchinyan bir necha bor professional jahon chempioni unvonlarini qoʻlga kiritishdi. Oʻnlab havaskor bokschilar oʻz vazn toifalarida dunyoning va Yevropaning kuchli 3 taligiga kiritilgan. Vladimir Yengibarian Armanistonda boks maktablarini ochgan birinchi odam boʻlgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qadimgi tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Boks bilan odamlar qadim zamonlardan beri Armaniston togʻli hududida shugʻullanganlar. Mintaqada ikki erkak oʻrtasidagi boksga oʻxshash janjal tasvirlangan petrogliflar topilgan[2].
Armaniston qiroli Varazdat (Varasdates) koʻpincha Qadimgi Olimpiya oʻyinlarining soʻnggi ishtirokchilaridan biri sifatida qaraladi. Varazdatning gʻayritabiiy gʻalabasi Muse Chorenening „Armaniston tarixi“ asarida qayd etilgan. U 374-78-yillarda hukmronlik qilgan va uning gʻalabasi 360-yillar[3], baʼzan 369-yilda qoʻlga kiritilgan deb taxmin qilinadi[4]. Qirolning gʻalabasi Olimpiya muzeyida (Yunoniston) Olimpiya shahrida yodgorlik plitasida mavjud boʻlgan[5].
Zamonaviy tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Armanistonda zamonaviy boks tarixi XX asrning boshlaridan boshlanadi.
Sovet davri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Armanistonda Sovet rejimi 1920-yilda oʻrnatildi. Toʻrt yil oʻtgach, 1924-yilda Gevorg Alixaniyan va Mxitar Aybabiyanlar Leninakan shahrida birinchi boks maktabini ochdilar va bir yildan soʻng Alixaniy Yerevanda oʻspirin bolalarni tayyorlashni boshladi. 1931-yilda 30 ta bokschi oʻrtasida birinchi Armaniston boks chempionati boʻlib oʻtdi. Sport asosan yirik shaharlarda rivojlangan.
Armaniston boksidagi birinchi yirik muvaffaqiyat 1956-yilda sodir boʻlgan. Yerevanlik Vladimir Yengibaryan Melburn Olimpiadasida Sovet Ittifoqi nomidan oltin medalga sazovor boʻldi. Sovet Armaniston boksi oʻzining eng yuqori choʻqqisiga 1970-yillardan 1990-yillarning boshlariga qadar erishdi. Davrning koʻzga koʻringan shaxslari orasida Mexak Gazariyan va Israyel Xakobkoxyan bor, keyinchalik Israyel Xakobkoxyan 1989-yilda havaskorlar oʻrtasida Jahon chempioni boʻlgan.
1957-yilda Yengibaryan boksdagi yutuqlari uchun ham SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi, ham „Qizil mehnat bayrogʻi“ ordeni bilan taqdirlangan. Faoliyatini tugatgandan soʻng u SSSRda birinchi boʻlib Yerevandagi boks bolalar va 1smirlar sport maktabini tashkil etgan.
Mustaqillik davri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Armaniston 1991-yilda mustaqil davlatga aylandi. Armanistonda sportning boshqaruv organi boʻlgan Armaniston boks federatsiyasi oʻsha yili tashkil etilgan. Ikki yil ichida u Yevropa havaskor boks assotsiatsiyasi va Xalqaro boks assotsiatsiyasiga toʻlaqonli aʼzo sifatida qabul qilindi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Hoehner, Jane. Junior Worldmark encyclopedia of world cultures.. Detroit, Mich.: UXL, 1999 — 72-bet. ISBN 9780787617578.
- ↑ 2,0 2,1 „Armenian Boxing Federation“. European Boxing Confederation. 26-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2012-yil.
- ↑ Young, David C.. A Brief History of the Olympic Games. Wiley-Blackwell, 2004 — 135-bet. ISBN 1-4051-1130-5.
- ↑ Wallechinsky, David. The complete book of the summer Olympics: Athens 2004 edition, Athens 2004, Wilmington, Delaware: Sport Classic Books, 2004 — 4-bet. ISBN 9781894963329.
- ↑ Arman Sanentz.. „Armenian Olympians: Ancient Olympiads to London 2012“. The Armenian Weekly (13-avgust 2012-yil). Qaraldi: 17-noyabr 2012-yil.