Amir Sulton

Muhammad Shamsiddin bin Ali Al-Buxoriy
Amir Sulton maqbarasi, turmush o‘rtog‘i, o‘g‘li va ikki qizi Bursada, Turkiya
Umumiy maʼlumotlar
Toʻliq ismi	Sayyid Shamsiddin Muhammad bin Ali Al-Husayniy Al-Buxoriy
Taxallusi	Muhammad Al-Buxoriy
Laqabi	Amir Sulton
Turmush oʻrtogʻi	Hundi Fotima Xotun (turm. 1390)
Bolalari	Amir Ali Uch o‘g‘il Ikki qiz
Dini	Islom

Amir Sulton yoki Emir Sultan (1368-yil Buxoro - 1429-yil Bursa) - Usmoniylar imperiyasining dastlabki davrida Bursa shahrida yashagan Islom dunyosi va tasavvuf taʼlimotidagi mashhur mutafakkir. U Amir Kulolning nabirasi boʻlgan.

Biografiyasi

Amir Sultonning ismi Muhammad bin Ali va uning laqabi Shamsiddin. U Buxoroda tugʻilgan va 1390-yilda Usmoniylar imperiyasi sultoni Boyazid Yildirim tomonidan Onadoʻliga koʻchib oʻtishga taklif qilinganidan soʻng Bursaga koʻchib oʻtadi. Boyazid Yildirimning Amir Sultonga turmushga chiqqan Hundi Fotima Xotun ismli qizi bor edi. Ularning Amir Ali bilan birga hisoblaganda toʻrtta oʻgʻli va ikkita qizi bor edi. Amir Sultonning nasli Islom paygʻambari Muhammadning nabirasi Husaynga borib taqaladi. U Buxoroda tugʻilganligi uchun „Muhammad Buxoriy“, Sayyid boʻlganligi uchun „Amir Buxoriy“ va qalblar sultoni boʻlgani sababli, „Amir Sulton“ deb ataladi. Keyinchalik Sulton Boyazid I ning kuyovi boʻladi.

Boyazid I va Amir Temur

XIV asr oxirida Amir Temur va Boyazid Yildirim Osiyo va Yevropadagi ikki buyuk kuch sifatida paydo boʻlib, ularning oʻrtasida qarama-qarshilik paydo boʻldi. Amir Temur yetakchilikni qoʻliga olib, Usmoniylarning Sivas shahrini zabt etib, mahalliy aholini oʻzining savdo belgisi uslubida tarqatdi. Bu vaqtda Ahmad Jalayir (Jaloyiriylar) va Kara Yosuf (Qora Yusuf) ismli ikkita shahzoda Boyazid I saroyidan himoya soʻradilar. Ularning hududlari Temur tomonidan bosib olingan edi. Temur ikki taslim boʻlishini talab qilib, ikki elchisini yuboradi, ammo Boyazid I uni rad etdi. Boyazid Temur hududiga hujum qilishga tayyorlanib bir qadam tashlaydi. Bu paytda uning kuyovi Amir Sulton uning moyilligini, Temur va uning askarlarining jang maydonidagi mahoratini yaxshi bilgan holda yurishni toʻxtatishni maslahat beradi. Ammo, uning muloyim kengashi quloqlarini kar qilgan holda bu fikrni eshitishmaydi. Ikkita shahzodaning gijgijlashi bilan Boyazid Temur hukmronligi ostida boʻlgan Erzurumni bosib oladi. Temur uchun bu urushning eʼlon qilinishi edi va u oʻz ramziy uslubida Usmoniylar qoʻl ostidagi shaharlarini boʻron tezligida birma-bir egallay boshladi. Boyazid I Temurni toʻxtatish uchun oʻz qoʻshini bilan chiqdi, ikki qudratli shaxs 20-iyul 1402-yilda (804-hijriy yil) kuni Anqaradagi jangda toʻplanishdi. Boyazid I Yevropada ajoyib general va shafqatsiz jangchi sifatida oʻzining obroʻsini qoʻlga kiritgan boʻlsa-da, ammo u jang maydoniga oʻtgan yillari Boyazidning yoshidan ancha oshgan Temurga teng emas edi. Bir soʻz bilan aytganda, Temurning hujumlari shafqatsiz va berahm edi. Temur Usmoniylar armiyasini „yoʻq qildi“, Boyazid I, uning bolalari va shahzodalarni asirlikka oldi.Amir Sulton urushda ishtirok etmaslikka qaror qildi. Bu Barlos urugʻi bilan oilaviy aloqada boʻlgani sababli, u ikki hukmronlik oʻrtasida davom etayotgan urushga aloqador boʻlmaslikka qaror qildi. Bu qaror uning oilasi Temuriylar sulolasi tomonidan ustozlar sifatida koʻrilayotganligi sababli, u qaynota va qaynonasi bilan bir xil taqdirga ega emasligini anglatadi. Urushdan keyin Amir Sulton ona yurti Vobkentga qaytdi. Uning bolalari Xitoy Turkistoniga ketishdi. Bobur Boburiylar davlatini tashkil etganidan soʻng, uning avlodlari Hindistonga koʻchib oʻtishdi. Ularning orasida Shah Jamal, Shah Laʼal, Abbos I va Shah Altaf taniqli shaxslar.

Amir Sulton masjidi

Amir Sulton 1429-yilda Bursa shahrida vafot etadi. Uning qabri Bursa shahridagi Amir Sulton masjidida joylashgan.