Aleksandr Yevseyevich Braunshteyn
| Aleksandr Yevseyevich Braunshteyn | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1902-yil 13(26)-may |
| Vafoti | 1986-yil 1-iyul (84 yoshda) |
| Fuqaroligi |
 Sovet Ittifoqi |
| Kasbi | Biokimyo |
Aleksandr Yevseyevich Braunshteyn (1902-1986) - sovet biokimyogari. U Mariya Kritzman bilan birgalikda fermentativ transaminatsiyani va uning B6 vitaminiga bogʻliqligini kashf etgani bilan mashhur. Braunshteyn va amerikalik olim Esmond Emerson Snell "B6 vitaminining otalari" sifatida tilga olinadi.[1]
Yoshligi va ta'lim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Braunshteyn 1902-yilda Ukrainaning Xarkiv shahrida (oʻsha paytda Xarkov) tugʻilgan. Uning otasi oftalmolog edi. Dastlabki ta'limda u tillarni oʻrganishga ishtiyoq koʻrsatdi, kimyoni oʻrganishga qiziqdi. Oxir-oqibat 1920-yilda Xarkov davlat tibbiyot institutida tibbiyot boʻyicha oʻqishni boshladi. Keyin u Moskvaga koʻchib oʻtdi va 1928-yilda Vladimir Engelgardt rahbarligida fan nomzodi ilmiy darajasini oldi.[2]
Akademik martaba
[tahrir | manbasini tahrirlash]Braunshteyn oʻzining dastlabki ilmiy faoliyatini Sogʻliqni saqlash xalq komissarligida boshladi. 1936-yilda u A.M.Gorkiy nomidagi Eksperimental tibbiyot institutiga ishga oʻtdi. 1945-yilda, Ikkinchi jahon urushi tugagandan soʻng, u oʻsha paytdagi yangi SSSR Tibbiyot fanlari akademiyasi qoshidagi Biologik va tibbiy kimyo institutida laboratoriyaga rahbarlik qildi. 1959-yilda uning sobiq fan nomzodi darajasi uchun maslahatchisi Engelxardt yangi radiatsiya va fizik-kimyoviy biologiya institutini (keyinchalik molekulyar biologiya instituti) tashkil etdi. Braunshteyn u yerda laboratoriyani boshqargan.[2]
Ilmiy tadqiqotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Braunshteynning eng mashhur ishi fermentativ transaminatsiyaga va B6 vitaminining (ayniqsa, uning piridoksal fosfat shaklida) bu reaksiyalarda kofaktor sifatidagi roliga qaratilgan. Braunshteyn Mariya Kritsman bilan birgalikda 1937-yildan boshlangan bir qator ilmiy maqolalarida transaminatsiya hodisasini kashf etdi va uning biologik ahamiyatini bayon qildi.[3] Keyinchalik Braunshteyn va Esmond Emerson Snell tadqiqot guruhlari piridoksal fosfat (PLP) sifatida tanilgan B6 vitaminining biologik faol shakliga bogʻliq boʻlgan fermentlarning umumiy katalitik mexanizmini mustaqil ravishda tavsiflab berdilar.[4] O'zining keyingi faoliyatida Braunshteyn rentgen kristallografiyasiga e'tibor qaratdi va transaminaza fermentlarining tuzilishini yechishga harakat qildi.[2]
O'limidan soʻng Braunshteyn hamkasblari tomonidan ilmiy rahbarligi uchun tan olingan. Uning tillar boʻyicha mahorati butun faoliyati davomida, ingliz tili ilmiy til sifatida unchalik mustahkamlanmagan bir paytda xalqaro uchrashuvlarni osonlashtirgani sifatida eslab qolindi. Braunshteyn rus va ingliz tilidagi ilmiy jurnallarda nashr etish bilan bir qatorda ilmiy asarlarni ham tarjima qilgan.[5]
Mukofotlar va unvonlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Fan va texnologiya sohasidagi Stalin mukofoti (1941)[2]
- SSSR Tibbiyot fanlari akademiyasining aʼzosi (1945)[2]
- Germaniya Milliy Fanlar Akademiyasi aʼzosi (1958)[6]
- Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining xorijiy faxriy aʼzosi (1961)
- Sovet Ittifoqi Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi (1964)[2]
- Sotsialistik Mehnat Qahramoni (1972)
- Lenin ordeni (1972)
- Milliy Fanlar Akademiyasi xorijiy aʼzosi (1974)[7]
- Lenin mukofoti (1980)
- Uch Mehnat Qizil Bayroq ordeni
Uning B6 vitamini biokimyosini oʻrganishga qoʻshgan hissasini e'tirof etgan holda, 1987-yilda piridoksal kataliz boʻyicha muntazam xalqaro simpoziumlar seriyasidagi uchrashuvlar Braunshteyn xotirasiga bagʻishlangan.[1][5]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Hackert, Martin L.; Miles, Edith W.; Reed, Lester J. (2009). „Esmond Emerson Snell: 1914-2003“ (PDF). National Academy of Sciences Biographical Memoirs.Hackert, Martin L.; Miles, Edith W.; Reed, Lester J. (2009). "Esmond Emerson Snell: 1914-2003" (PDF). National Academy of Sciences Biographical Memoirs.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Demidkina, T.V. (13-may 2002-yil). „Alexander Evseevich Braunstein“. Biokhimiya. 67-jild, № 10. PMID 12484355.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()Demidkina, T.V. (13 May 2002). "Alexander Evseevich Braunstein". Biokhimiya. 67 (10). PMID 12484355. - ↑ Cooper, AJ; Meister, A (April 1989). „An appreciation of Professor Alexander E. Braunstein. The discovery and scope of enzymatic transamination“. Biochimie. 71-jild, № 4. 387–404-bet. doi:10.1016/0300-9084(89)90169-7. PMID 2503044.
- ↑ Schneider, Gunter; Käck, Helena; Lindqvist, Ylva (January 2000). „The manifold of vitamin B6 dependent enzymes“. Structure. 8-jild, № 1. R1–R6-bet. doi:10.1016/S0969-2126(00)00085-X. PMID 10673430.
- ↑ 5,0 5,1 Meister, Alton „Proceedings of the 7th International Congress on Chemical and Biological Aspects of Vitamin B6 Catalysis“, . Professor Alexander E. Braunstein; Some Reminiscences. Birkhäuser Congress Reports, 1987 — 11–13-bet. ISBN 978-3-0348-9308-4. Meister, Alton (1987). "Proceedings of the 7th International Congress on Chemical and Biological Aspects of Vitamin B6 Catalysis". Professor Alexander E. Braunstein; Some Reminiscences. Birkhäuser Congress Reports. pp. 11–13. ISBN 978-3-0348-9308-4.
- ↑ „Mitgliederverzeichnis“. Academy of Sciences Leopoldina. 2016-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-noyabr 2016-yil.
- ↑ „Aleksandr E. Braunstein“. National Academy of Sciences Member Directory. Qaraldi: 3-noyabr 2016-yil.