Abxaziya Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi
Abxaziya Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi | |
|---|---|
 Bayroq
.svg) [[{{{davlat_nomi}}} gerbi|Gerb]]
| |
 | |
| Poytaxt | Suxumi |
| Rasmiy til(lar) | Abxaz tili, Rus tili, Gruzin tili |
| Asos solinishi | 1931-yil |
| Maydon | |
• Butun |
8600 km2 |
| Aholi | |
• 1989-yilgi roʻyxat |
532 000 kishi |
Abxaziya Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi (abxazcha: Аҧснытәи Автономтә Советтә Социалисттә Республика, gruzincha: აფხაზეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა) — Gruziya SSR tarkibida 1931-yildan 1992-yilgacha boʻlgan avtonom respublika. 1921-yili Gruziya SSR tarkibiga (va u orqali ZSFSR) kirgan va 1931-yilda mustaqilligini yoʻqotgan (Gruziya SSR tarkibida avtonom boʻlgan) Abxaziya Sovet Sotsialistik Respublikasining vorisi, sovetlashtirilgandan keyin Gruziyadan ajralib chiqdi. SSSR tarkibidagi mustaqil respublika.
1990-yili 25-avgustda Abxaziya suveren Abxaziya Sovet Sotsialistik Respublikasi[1] deb eʼlon qilindi, bu SSSR Konstitutsiyasiga toʻgʻri kelmaydi. 1991-yilning bahorida Gruziya oʻzining mustaqilligini tiklaganini eʼlon qilganida, Abxaziya SSSR tarkibida qolish istagini bildirdi (Abxaz ozchiligi SSSRni saqlab qolish toʻgʻrisida referendumda qatnashdi, Abxaziya avtonom respublika aholisining koʻpchiligi birgalikda yagona Gruziyaning mustaqilligini tiklash boʻyicha referendumda ishtirok etdi) va yana soʻngisida Favqulodda vaziyatlar boʻyicha davlat qoʻmitasining nutqi yakunida parchalangan yangi ittifoq — Suveren Davlatlar Ittifoqiga (SDI) qoʻshilishini bashorat qildi. MDH tashkil etilganidan keyin yana Gruziyaning unga qoʻshilishdan bosh tortgani sababli (1993-yilgacha) oʻzini oʻzi eʼlon qilgan Abxaziya rahbariyati xalqning koʻpchiligi fikriga qaramay, mustaqil ravishda MDHga qoʻshilish niyatini eʼlon qildi.
1992-yilning yozida Abxaziyadagi mintaqaviy hokimiyat bilan Tbilisidagi markaziy rahbariyati oʻrtasidagi kelishmovchiliklar asosan konstitutsiyaviy masala boʻyicha kuchaydi: Abxaz avtonomiyasining boʻlishini xohlamagan Gruziya Harbiy kengashining 1921-yilgi Gruziya demokratiya Respublikasining konstitutsiyasiga qaytish toʻgʻrisidagi qaroriga javoban sifatida Abxaziya Oliy Kengashi 1992-yil 23-iyulda Abxaziya ASSRning 1978-yilgi Konstitutsiyasidan bosh tortdi va oʻz navbatida Abxaziya SSRning 1925-yilgi Konstitutsiyasi (Asosiy qonuni) qayta tiklanganligini eʼlon qildi, bu Abxaziyaga Gruziya bilan konfederatsiyadagi shartnoma respublikasi maqomini berdi, Abxaziya va Gruziya oʻrtasidagi shartnomaviy munosabatlar boʻyicha koʻrsatmalar[2]. Bu kelishmovchiliklar qurolli toʻqnashuvga olib keldi (qarang Gruziya-Abxaziya mojarosi) 17 000 kishining hayotiga zomin boʻldi. Tinchlik kelishuviga faqat 1994-yil aprel oyida BMT vositachiligida erishildi.
Abxaziya ASSR „Sovet Abxaziyasi“ (rus tilida, 1921-yildan boshlab), „Aҧsni ҟaҧsh“ (abxaz tilida, 1921-yildan boshlab), „Sabchota Abxazeti“ (gruzin tilida, 1937-yildan boshlab), „Kokinos kapnas“ (yunon tilida, 1932 −1938)., „Mchita Murusxi“ respublika gazetalari laz tilida nashr etilgan (1929-1938).
SSSR OAK 1935-yilgi 15-martdagi qarori bilan Abxaziya SSRni Lenin ordeni bilan taqdirladi .
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Абхаз Кеңестік Социалистік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы мағлұмдама“. 2017-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 20-may.
- ↑ „Абхазия Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Грузия Республикасының Мемлекеттік Кеңесіне 1992 жылғы 12 тамыздағы ЖОЛДАУЫ“. 2018-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-aprel.