A.E.I.O.U.

A.E.I.O.U (baʼzan A.E.I.O.V. shaklida ham uchraydi) — ramziy birlashma Frederick III (1415-1493) tomonidan yaratilgan va tarixan Gabsburglar tomonidan shior sifatida ishlatilgan. Bu dunyoga mashhur va, ehtimol, barcha shiorlar ichida eng mashhurlaridan biri hisoblanadi. Frederick III ning daftaridagi bir eslatma (1666-yilda topilgan), garchi bir qoʻli boʻlmasa ham, uni nemis va lotin tillarida „Butun dunyo Avstriyaga boʻysunadi“ deb tushuntiradi (Alles Erdreich ist Österreich untertan yoki Austriae est imperare orbi universo)^[1]. Frederik odatda Burg Wiener Neustadt kabi binolar loyihasini imzolagan yoki Graz sobori, shuningdek, grafemli boshqa ob’ektlar qurilish loyihalarini tasdiqlagan^[2]. 2017-yildan boshlab, A.E.I.O.U. 1751-yilda tashkil etilgan Teresian Harbiy Akademiyasining shiori sifatida qoʻllanilib kelinmoqda. Bu shior Federal kantslerdagi kansler idorasi devoriga ham yozilgan.

Izoh

Merano shahridagi (hozirgi Italiya) quyosh soati A.E.I.O.U. yozuvi bilan

Frederick III besh harfli monogrammani birinchi marta 1437-yilda Styria gertsogi boʻlganida qoʻllagan. Uning daftaridagi bir eslatma (1666-yilda topilgan), garchi bir qoʻlda boʻlsa ham, uni nemis va lotin tillarida „Butun dunyo Avstriyaga boʻysunadi“ deb tushuntiradi(Alles Erdreich ist Österreich untertan yoki Austriae est imperare orbi universo)^[1].

Keyinroq o‘sha daftardagi boshqa bir parchada bir juft sheʼrning birinchi misrasidagi so‘zlarning bosh harflari sifatida harflar ketma-ket qo‘llanilgan, maʼnosi: „Meni tanlaganlar sevadi, nohaqlar uchun qasos oluvchilarni tayinlaganman.“ (lotin tilida: amor electis, iniustis ordinor ultor koʻrinishida)^[1].

Boshqa talqinlar, jumladan, zamonaviy geraldistlar tomonidan ham berilgan. Bir nechta tushuntirishlar lotincha iboralardan siyosiy shior sifatida olingan degan taxminga asoslanadi:

Austria est imperio optime unita („Avstriyani eng yaxshi imperiyada birlashtirilgan“)^[3].
Austria erit in orbe ultima („Avstriya dunyoga ustun boʻladi“, baʼzan notoʻgʻri talqinda berilgan „Avstriya dunyodagi oxirgi (omon qolgan) davlat boʻladi“)^[3].
Austriae est imperare orbi universo („Butun dunyoni boshqarish Avstriyaning taqdiridir“)^[3].

Frederick III bu qisqartmani u hali Avstriya Archgertsogligining hukmdori boʻlmaganida yozganl va oʻsha paytda Styria Avstriyadan butunlay ajralib chiqqan edi. Keyingi asrgacha Styria uning bir qismi hisoblanmaganligi sababli, bu jumlada „Avstriya“ atamasi — Avstriyani hudud yoki millat sifatida anglatmaydi, balki „Avstriya uyi“, yaʼni Gabsburglar sulolasi degan maʼnoni beradi.

Mazkur monogramma asrlar davomida lotin va nemis tillarida 300 dan ortiq variantda talqin qilishga urinilgan; Ushbu versiyalarning aksariyati hozirgi Avstriya yoki keng qamrovli Gabsburg monarxiyasining shioriga ishora qiladi.

Gallereya

Wr Neustadtdagi Teresian harbiy akademiyasi
Avstriyaning de Donau shahridagi bino
Neustadtdagi Teresian harbiy akademiyasi logotipi

Yana qarang

Fiat iustitia, et pereat mundus — the motto of Ferdinand I.
FERT — Another motto of a European dynasty (the House of Savoy) whose meaning and origin is unclear.
Plus ultra — the personal motto of Charles V and I, and through him the modern motto of Spain.

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „AEIOU“. Die Welt der Habsburger. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
↑ The Dictionary of Phrase and Fable, Edwinstowe, England: Avenel Books, 1978 [reprint of 1894 version], 1-bet, ISBN 0-517-25921-4
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 "A", Meyers Konversationslexikon, (various authors), Volume 1, page 1, 1885-1890, web (Commons): MKL-b1-p1: has „A.E.I.O.U.“ on first page of entire 16-volume encyclopedia, as 3 Latin phrases: Austriae est imperare orbi universo and Austriae est imperium orbis universi with the German phrase Alles Erdreich ist Oesterreich unterthan noted with Friedrich III., plus a 3rd Latin phrase Austria erit in orbe ultima with Österreich wird bestehen bis ans Ende der Welt (sometimes given in English as „Austria will stand until the end of the world“ but in the Latin closer to „Austria will be supreme in the world“; cf. Cic. Fin. 3, 9, 30, „summum bonum, quod ultimum appello“); note that Oesterreich is Österreich („Oe“) with first letter „O“. „Ö“ is not considered a separate letter in German.

Adabiyotlar

Endryu Uitkroftning „Habsburglar: Imperiyani gavdalantirgani“ (1995),ISBN 0-14-023634-1 .

[Habsburger-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 „AEIOU“. Die Welt der Habsburger. Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.

[brewer-2] The Dictionary of Phrase and Fable, Edwinstowe, England: Avenel Books, 1978 [reprint of 1894 version], 1-bet, ISBN 0-517-25921-4

[MKL-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 "A", Meyers Konversationslexikon, (various authors), Volume 1, page 1, 1885-1890, web (Commons): MKL-b1-p1: has „A.E.I.O.U.“ on first page of entire 16-volume encyclopedia, as 3 Latin phrases: Austriae est imperare orbi universo and Austriae est imperium orbis universi with the German phrase Alles Erdreich ist Oesterreich unterthan noted with Friedrich III., plus a 3rd Latin phrase Austria erit in orbe ultima with Österreich wird bestehen bis ans Ende der Welt (sometimes given in English as „Austria will stand until the end of the world“ but in the Latin closer to „Austria will be supreme in the world“; cf. Cic. Fin. 3, 9, 30, „summum bonum, quod ultimum appello“); note that Oesterreich is Österreich („Oe“) with first letter „O“. „Ö“ is not considered a separate letter in German.

[1]

[2]

[3]