Yves Klein

Yves Klein
Haqiqiy ismi	Yves Klein
Tavalludi	28-aprel 1928-yil Nitsa, Fransiya
Vafoti	6-iyun 1962-yil Parij, Fransiya
Sohasi	rassom

Yves Klein(Oʻzbekcha talaffuzda – Iv Klyayn) – 1928-1962-yillar oraligʻida yashagan, fransuz rassomi va urushdan keyin Fransiyaning eng koʻzga koʻringan sanʼat arboblaridan biri. U 1960-yilda sanʼatshunos Per Restany tomonidan asos solingan fransuz badiiy harakatining yangi réalizmining yetakchi aʼzosi edi. Minimalistik sanʼat va zamonaviy pop-artning eng taniqli namoyondalaridan biri edi.

Biografiyasi

Klein Fransiyaning Nitsa shahrida tugʻilgan. Uning ota-onasi Fred Klein va Mari Raymond ikkalasi ham rassom edi. Bu boʻlajak rassomga oʻz taʼsirini oʻtkazmay qolmagan albatta. Otasi erkin post-impressionistik uslubda rasm chizgan, onasi esa Art informelning yetakchi vakili boʻlgan. Klein sanʼat boʻyicha rasmiy taʼlim olmagan, uslublarni esa ota-onasi tomonidan oʻrgangan. 1942-yildan 1946-yilgacha Klein École Nationale de la Marine Marchande va École Nationale des Langues Orientalesda tahsil oldi. Bu vaqtda u Arman (Armand Fernandes) va Klod Paskal bilan doʻstlashdi va surat chizishni boshladi.

Yves Klein tomonidan patentlangan International Klein Blue

U birinchi navbatda oʻzi yaratgan ultramarinning boy soyasi boʻlgan yagona rangdan foydalangani bilan esga olinadi: International Klein Blue. Baʼzi tanqidchilarga koʻra, u rassomlik haqidagi barqaror tushunchalarni yorituvchi va sanʼatni yangi mediaga ochgan prankster Marsel Dyuhamning avlodi. Boshqalar uni monoxromga qiziqqan Kazimir Malevich va Aleksandr Rodchenko kabi oldingi avangard rassomlarning avlodi deb bilishadi.

Muvaffaqiyatli tajribalar

Boʻshliq

1950-yillarda fransuz sanʼatida hukmronlik qilgan mavhum rangtasvir har doim rassom mavhum shakl kuchi orqali tomoshabin bilan muloqot qilishi mumkin degan tushunchaga asoslanadi. Ammo zamonaviy, mavhum sanʼatga skeptiklar har doim tomoshabinlar, soxta xudoning sodiq fidoyilari kabi, rassomdan koʻra koʻproq ishni bajarishadi, shakllarni rassomning his-tuygʻularini kashf qilishdan koʻra, oʻzlarining his-tuygʻulari bilan investitsiya qilishadi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, Kleinning monoxrom koʻk rasmlari mavhum sanʼatga satira sifatida oʻqilishi mumkin, chunki rasmlarda nafaqat motiv yoʻq, balki Klein bu yerda umuman hech narsa yoʻqligini taʼkidladi, faqat „boʻshliq“.

Qarama-qarshiligi

Kleinning rasmlari ham qarama-qarshi tarzda oʻqilishi mumkin. Uni mistik gʻoyalar, cheksiz, aniqlab boʻlmaydigan, mutlaq tushunchalar hayratda qoldirdi va u koʻk rangning birgina boy va jozibali ohangidan foydalanishi tomoshabinni barcha oʻziga singdirilgan gʻoyalardan ozod qilishga urinish sifatida qaralishi mumkin. Kleinning fikriga koʻra, rasmlardagi chiziqlar „qamoqxona panjarasi“ ning bir shakli edi va faqat rang ozodlik yoʻlini taklif qildi.

Dzyudo

École Nationale des Langues Orientalesda oʻqish vaqtida Yves Klein dzyudo sport turi bilan shugʻullanishni boshladi. 1948—1952-yillarda Klein dzyudo sabab Ispaniya, Italiya, Buyuk Britaniya va Yaponiyaga sayohatlarni amalga oshirgan. U 1953-yilda Yaponiyaga borib, u yerda 25 yoshida Kodokandan yodan (4- dan /darajali qora kamar) unvonini olgan dzyudo ustasiga aylandi va bu darajaga koʻtarilgan birinchi yevropalik boʻldi. Oʻsha yilning oxirida u Ispaniya dzyudo jamoasining texnik direktori boʻldi. 1954-yilda Klein oʻzining Les fondements du judo nomli asarini yozadi.

Musiqasi

1947—1948-yillar oraligʻida Klein oʻzini musiqada ham sinab koʻrdi. Xususan u tomonidan 1949-yilda yaratilgan Monotone Silence Symphony nomli musiqasi eʼtirof etilarli darajada yaxshi chiqdi.

Sanʼat asarlari

Moviy monoxrom

Yves Kleinning eng mashhur asarlaridan biri – Moviy monoxrom

1957-yilda chizilgan, International Klein Blueni oʻz ichiga olgan Kleinning monoxrom uslubdagi ilk asarlaridan biri. Uning xabar berishicha, oʻn toʻqqiz yoshida u osmonga qaradi va koinotni oʻrab turgan cheksiz, nomoddiy makonni angladi. Oʻzining koʻrish qobiliyatini tasvirlash uchun u faqat bitta rangdan, ultramarinning jonli soyasidan foydalanishni tanladi, keyinchalik u kimyogarlar yordamida foydalanish uchun mukammal qildi. Rasmda hech qanday chiziq yoki tasvir yoʻq, bu tomoshabinni faqat rangga shoʻngʻishga va uning hayajonlarini his qilishga undaydi. U, ehtimol, osmon va dengizning ramziy maʼnosi boʻlib, Kleinning oʻz dini – katoliklikda nafaqat Muqaddas Ruhning ramzi sifatida, balki Uygʻonish davri rasmlarida Bibi Maryamning liboslarini tasvirlashda anʼanaviy ravishda ishlatiladigan soya sifatida ham aks etgan.

Le Vide

Klein nomoddiylik haqidagi badiiy tasavvurini rivojlantirish uchun Iris Klert galereyasidan boʻsh shkafdan tashqari hamma narsani olib tashlagan holda Le Vide (Boʻshliq) ni yaratdi. Klein, shuningdek, ochilish marosimi uchun dramatik kirish joyi yaratdi, unda tashrif buyuruvchilar boʻsh xonada kutib olindi. Asar haqida Klein shunday dedi: „Mening rasmlarim endi koʻrinmas va men ularni aniq va ijobiy tarzda koʻrsatishni xohlayman …“

Moviy Venera

1960-yilda yaratilgan asar. Bu yerda Klein oʻzining „International Klein Blue“ belgisini mashhur Venera de Milo haykalining gipsiga qoʻllaydi, monoxromni uch oʻlchovli maydonga suradi va cheksiz kosmos va inson shakli oʻrtasidagi munosabatni oʻrnatadi. Suratda mashhur haykalning IKB ga boʻyalgan holatda koʻrishimiz mumkin.

Oʻlimi

Klein 1962-yil 11-mayda Kann kinofestivalida Mondo cane filmini tomosha qilayotganda yurak xurujiga uchradi. Shundan soʻng yana ikkita yurak xurujini boshidan oʻtkazdi va 1962-yil 6-iyunda ikkinchi huruj vaqtida vafot etdi.