Kontent qismiga oʻtish

Xon Shayxundagi kimyoviy hujum

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Xon Shayxun kimyoviy qurol hodisasi 2017-yilning 4-aprelida sodir bo‘lgan. Suriyaning Xon-Shayxun shahri (Idlib viloyati) aholisi kimyoviy jangovar vositalardan zarba olgan.

Natijada esa kamida 89 kishi halok boʻlgan deb eʼlon qilindi[1]. Ushbu hujum taʼsirida 550 dan ortiq kishi jarohatlangan[2].

Xon Shayxundagi voqealar 7-aprel kuni AQSh harbiy-dengiz kuchlarining Ash-Shayrat aviabazasiga raketa hujumiga sabab bo‘lgan.

Hujumning holatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Idlib sogʻliqni saqlash boshqarmasi boshligʻi Munzer Xalilning (inglizcha: Mounzer Khalil) soʻzlariga koʻra havo hujumi 4-aprel kuni ertalab mahalliy vaqt bilan 6:30 da amalga oshirilgan[3]. Guvohlar gʻalati hidni, keyin zaharlanishning koʻrinadigan alomatlarini sezishganini aytishgan.

Xlor zaharlanishidan farqli oʻlaroq, bu hujumda koʻchada boʻlgan koʻplab odamlar halok boʻlishgan. Xlorga xos yashil tutun avvalo koʻrinmagan. Lezyonlarning shakli asab tizimlari va boshqa toksinlarning shikastlanganini koʻrsatgan. Boshqa alomatlar sovuq ekstremal, yurak urish tezligining pasayishi va past qon bosimini oʻz ichiga olgan[4].

5-aprel holatiga ko‘ra, halok bo‘lganlar soni 72 kishini tashkil qilgan[5].

Mas’uliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika tomoni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh Davlat kotibi Reks Tillerson Amerikaning CBS telekanali efirida aholining magʻlubiyati uchun javobgarlik Rossiya zimmasida, degan fikrni bildirdi, chunki Suriyadagi kimyoviy qurolni yoʻq qilish jarayoni uchun mas’uliyatni aynan u oʻz zimmasiga olgan edi[1].

Rossiya sherikmi yoki uning mutaxassislari qobiliyatsiz boʻlib chiqdimi yoki Suriya hukumati ulardan ustun keldimi — [har holda, Rossiya tomoni] xalqaro hamjamiyat oldidagi majburiyatlarini bajarmadi.

20-aprel kuni AQSh harbiy departamenti rahbari Jeyms Mettis Suriyada kimyoviy qurollar saqlanib qolayotgani va xalqaro kelishuvlarni buzayotgani aytilgan[6].

Rossiya tomoni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya tomoni vakillari zaharlanish hukumat qoʻshinlarining harbiy kimyo zavodiga bergan zarbasi natijasi ekanligini maʼlum qilgan[7].

Rossiya tomoniga ko‘ra, Suriya aviatsiyasining havo zarbasi ob’ekti Xon Shayxun shahrining sharqiy chekkasidagi „terrorchilarning qurol-yarog‘ va o‘q-dorilarining yirik ombori“ bo‘lgan[8]. RF Mudofaa vazirligining maʼlumotlariga koʻra, ularning ob’ektiv nazorat maʼlumotlariga koʻra, havo hujumi 2017-yil 3-aprelda mahalliy vaqt bilan soat 11:30-12:30 da amalga oshirilgan[9]. Kuzatuvchilarning taʼkidlashicha, Rossiya Mudofaa vazirligining kimyoviy qurol ishlab chiqarish zavodi portlatilgani haqidagi daʼvosi garchi rus qoʻshinlarida havodan suratga olishga qodir texnik vositalar mavjud boʻlishiga qaramay hech qanday razvedka maʼlumotlari bilan tasdiqlanmaydi[10].

14-oktabr kuni Rossiya Tashqi ishlar vazirligining Qurol-yarog‘ni tarqatmaslik ustidan nazorat departamenti direktori Mixail Ulyanov Xon Shayxun voqeasida jarohatlangan bolalar suratlariga asoslanib, ular „psixotrop moddalar taʼsirida bo‘lgan“ degan xulosaga keldi. Mixail Ulyanov ham Xon Shayxunda havo bombasi qo‘llanganiga shubha qilgan[11].

Keyinroq, AQSh Davlat departamentining Idlib viloyatida „Hayat Tahrir ash-Shom“ guruhi tomonidan kimyoviy qurol qo‘llangani haqidagi bayonotiga asoslanib, Rossiya vakillari Amerika tomoni kimyoviy hujumda guruhning aybini haqiqatda tan olgan, degan xulosaga kelishdi[12].

Tekshiruv

[tahrir | manbasini tahrirlash]

6-aprel kuni Turkiya Sog‘liqni saqlash vazirligi o‘zining ekspertiza natijalariga ko‘ra jabrlanganlarda asabni to‘xtatuvchi zarin bilan zaharlanish aniqlanganini maʼlum qildi[13][14].

6-aprel kuni Kimyoviy qurollarni taqiqlash tashkiloti (KQT) Suriyada kimyoviy qurol qoʻllanishi ehtimoli boʻyicha tekshiruv boshlanganini eʼlon qildi[15]. Xulosa 20-aprel kuni OPCW Bosh direktori tomonidan eʼlon qilindi: Zarin yoki uning asab agenti analogi 4-aprel kuni Suriyaning Idlibidagi havo hujumida ishlatilgan[16]. Bu xulosa toʻrtta laboratoriyada tahlil qilingan hujumning 10 qurbonidan olingan namunalar asosida berilgan[17]. Shu bilan birga, tergov tugallanmagan, chunki oʻz xavfsizligi uchun qoʻrquv tufayli OPCW vakillari Xon Shayxun shahridagi zaharli modda ishlatilgan joyga tashrif buyurishmagan. Bunday tekshiruvlar uchun zarur boʻlgan tuproq namunalari olinmagan. Zaharli moddalar mavjudligi va SAR havo kuchlari tomonidan tashlangan, goʻyo zarin yoki shunga oʻxshash asab tizimi bilan toʻldirilgan oʻq-dorilarning qoldiqlari oʻrganilmagan. Biroq, faqat aniq dalillarga asoslanib, 26-oktabr kuni BMT/OQT qo‘shma missiyasi ekspertlari BMTga 2017-yilning 4-aprelida Xon Shayxunda zarin qo‘llangani uchun Suriya hukumatini ayblashi haqidagi hisobotni eʼlon qilishgan[18][19].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Tillerson: Rossiya ne smogla predotvratit ximataku v Sirii“ // Bi-Bi-Si, 10 aprelya 2017
  2. ↑ „Idlib town reels following major chemical attack: ‘No rebel positions, just people’“ (en). Syria Direct. 2017-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 7-aprel.
  3. ↑ Scores reported killed in gas attack on Syrian rebel area // Reuters, 4 apr 2017
  4. ↑ Barnard, Anne and Gordon, Michael R.. „Worst Chemical Attack in Years in Syria; U.S. Blames Assad“. The New York Times (2017-yil 4-aprel). Qaraldi: 2017-yil 4-aprel.
  5. ↑ Syria chemical attack death toll now at 72; new strikes hit
  6. ↑ Pentagon: „Nesomnenno, Siriya xranit ximicheskoe orujie“
  7. ↑ Angela Dewan, Kareem Khadder and Holly Yan CNN. „Survivors of Syrian attack describe chemical bombs falling from sky“. CNN. Qaraldi: 2017-yil 7-aprel.
  8. ↑ „Syria 'chemical attack': What we know“ (en). BBC News (2017-yil 6-aprel). Qaraldi: 2017-yil 7-aprel.
  9. ↑ „Минобороны России“ (ru). www.facebook.com. Qaraldi: 2017-yil 7-aprel.
  10. ↑ „Ximicheskaya ataka v Sirii: kto otravil lyudey?“ // Bi-Bi-Si, 6 aprelya 2017
  11. ↑ „МИД РФ назвал ложными данные США об отравленных зарином сирийских детях“ (ru). Интерфакс. 2017-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-oktyabr.
  12. ↑ „"Приперли к стенке". Эксперт о признании Госдепа США по химоружию в Сирии“ (ru). РИА «Новости».
  13. ↑ „ОЗХО начала расследование химической атаки в Сирии“ (ru). Интерфакс (2017-yil 6-aprel). Qaraldi: 2017-yil 9-aprel.
  14. ↑ Tursiya: v siriyskom Idlibe primenyalsya zarin // Русская служба Би-би-си, 6 aprelya 2017
  15. ↑ Podtverjdeno primenenie zarina v siriyskom Idlibe // aa.com.tr
  16. ↑ OZXO podtverdila primenenie v Idlibe zarina
  17. ↑ „Эксперты подтвердили использование зарина при авиаударе по Идлибу“. BBC Русская служба (2017-yil 20-aprel). Qaraldi: 2017-yil 21-aprel.
  18. ↑ „Эксперты ООН возложили вину за использование химоружия в Хан-Шейхуне на власти Сирии“ (ru). Interfax.ru (2017-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2017-yil 27-oktyabr.
  19. ↑ „Both ISIL and Syrian Government responsible for use of chemical weapons, UN Security Council told“ (en). Официальный сайт ООН (2017-yil 7-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 18-may. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xon_Shayxundagi_kimyoviy_hujum&oldid=5189576" dan olindi