Kontent qismiga oʻtish

Wanjira Mathai

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Wanjira Mathai

Mathai 2013-yilda Global Scholars Symposium da gapirmoqda.
Tavalludi 1971
Kenya
Fuqaroligi Keniya[1]
Onasi Wangari Maathai

Wanjira Mathai (1971-yil dekabrda tugʻilgan) — keniyalik ekolog va jamiyat faoli. U Keniyaning Nayrobi shahrida joylashgan Jahon Resurslar Institutining Afrika va global hamkorlik boʻyicha boshqaruvchi direktoridir[2]. U bu lavozimda oʻrmonlarni kesish va energiyadan foydalanish kabi global muammolarni hal qilishni oʻz zimmasiga oladi. Wanjira Mathai 2018-yilda New African jurnali tomonidan Jahon Resurslar Institutida katta maslahatchi sifatida faoliyati, shuningdek, Yashil Kamar harakatidagi faoliyati doirasida 30 milliondan ortiq daraxt ekishdagi ishtiroki uchun 100 ta eng nufuzli afrikaliklardan biri sifatida tanlangan[3].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mathai Keniyada tugʻilib oʻsgan[4][5]. Uning onasi Wangari Maathai ijtimoiy, ekologik va siyosiy faol va 2004-yilda Tinchlik uchun Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan birinchi afrikalik ayol edi[6][7].

Mathai Nayrobidagi Davlat uyi qizlar oʻrta maktabida oʻqigan. Oʻrta maktabni tugatgandan soʻng, u Xobart va Uilyam Smit kollejlarida oʻqish uchun Jenevaga, Nyu-Yorkka koʻchib oʻtdi va u yerda biologiya yoʻnalishini tanlab, 1994-yilda tamomlagan[8][9][10]. U Emori universitetida jamoat salomatligi va biznes boshqaruvi boʻyicha magistr darajasini olgan[8][11][12]. Oʻqishni tugatgandan soʻng, Mathai Karter markaziga qoʻshildi va u yerda kasalliklar nazorati boʻyicha ishladi[13]. Bu yerda u Afrika jamoalariga taʼsir koʻrsatadigan drakunkuloz, onxoserkoz va limfatik filariaz kabi kasalliklar haqida oʻrgandi[14].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yashil kamar harakati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mathai Butunjahon kelajak kengashida va 1977-yilda Wanjiraning onasi Wangari tomonidan asos solingan Yashil kamar harakati boshqaruv kengashida faoliyat olib boradi[15]. Dastlab, Mathai 2002-yildan boshlab Yashil kamar harakatining xalqaro aloqalar boʻyicha direktori boʻlib ishlagan, keyinroq esa tashkilotning ijrochi direktori etib tayinlangan[12][16]. Ushbu tashkilotda u mablagʻ toʻplash dasturlarini boshqargan va resurslarni safarbar qilish monitoringini, shuningdek, xalqaro targʻibot ishlarini olib bordi[17]. U Yashil kamar harakati odamlarni daraxt ekishda yordam berishga chaqirganda, ayollar koʻproq javob berishini tushundi[17]. Mathaining aytishicha, uning agrooʻrmonchilik deb ham ataladigan daraxt ekishdagi faoliyati onasining atrof-muhit boʻyicha olib borgan ishlaridan ilhomlangan[18]. Onasi 2004-yilda Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotini qoʻlga kiritganidan soʻng, Mathai unga dunyo boʻylab sayohatga hamrohlik qildi[14]. 2011-yilda onasi vafot etganida, Mathai oʻtish davrida klubni boshqarishga yordam berdi[11].

Boshqa tashkilotlar va fondlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mathai Wangari Maathai instituti direktori sifatida nutq soʻzlamoqda

Mathai Sharqiy Afrikadagi deyarli toʻrt million ayolga qayta tiklanadigan energiya manbalarini yetkazish maqsadida qayta tiklanadigan energiya yetakchiligida ayollarni ragʻbatlantirishga qaratilgan qayta tiklanadigan energiya manbalari boʻyicha tadbirkor ayollar hamjamiyatining katta maslahatchisi sifatida faoliyat yuritadi[19][20][21]. Mathaining fikricha, ayollarning qayta tiklanadigan energiya bilan shugʻullanishi iqtisodiy imkoniyatlardan biri boʻlib, Barqaror rivojlanish maqsadlaridan bir nechtasini amalga oshiradi[21]. Keniyada davom etayotgan modernizatsiyaga qaramay, ayollar hali ham kuniga bir necha soat oʻtin yigʻishtirishadi va besh yoshgacha boʻlgan bolalar oʻlimining yarmi maishiy havoning ifloslanishi tufayli sodir boʻladi[22]. Mathai Clean Cooking Alliance maslahat kengashida ishlaydi, shuningdek, Yer boʻlimi xalqaro kengashi aʼzosi[23][24]. Shuningdek, u Xalqaro oʻrmon xoʻjaligi tadqiqotlari markazi vasiylik kengashida ham ishlaydi[25]. U, shuningdek, bir necha olti daqiqa hissiy salohiyat amaliyotchilaridan biri[11]. Ushbu amaliyotchilar hissiy salohiyatni rivojlantirishga va boshqalarda ijobiylik madaniyatini yaratishga yordam berishga intiladi[26].

2016-yildan beri Mathai Wangari Maathai jamgʻarmasi raisi boʻlib ishlab keladi[8][27][28]. Jamgʻarma yoshlar yetakchi boʻlib xizmat qilishini targʻib qilish orqali Wangari Maathai merosini ilgari surishni maqsad qilgan. Jamgʻarmadagi faoliyati haqida soʻrashganida, Mathai shunday javob berdi: „Men onamning soyasida yashamayapman, men uning nurida suzaman…“[29]. Jamgʻarmaning uchta ustuvor yoʻnalishi bor: Wangari Muta Maathai uyini saqlash, yoshlikda ijodkorlik va jasoratni rivojlantirish uchun yoshlarga yetakchilik koʻnikmalarini singdirish (Wanakesho) va yoshlar hamjihatligini taʼminlash[17]. Yoshlarga taʼlim berish muhimligiga boʻlgan ishonchining namunasi sifatida u Nayrobi Universiteti qoshidagi Wangari Maathai Tinchlik va atrof-muhitni oʻrganish institutining loyiha direktori boʻlgan. Ushbu institut yaxshi axloq va barqaror rivojlanishni targʻib qilishga qaratilgan[24][30]. Yoshlarga taʼlim berish har doim Maathai maqsadlaridan biri boʻlib kelgan va u shunday deydi: „Odamlar buzuq boʻlib tugʻilmaydi. Qaysidir nuqtada bu xatti-harakatlar jamoaviy taraqqiyotdan koʻra individual foyda keltiradigan madaniyat tomonidan rivojlantiriladi“. Uning fikricha, yoshlarga taʼlim berish Keniyada tinchlik oʻrnatish va korrupsiyani kamaytirish imkonini beradi, chunki yoshlar kelajak yetakchilari boʻlib yetishadi[31]. U tez-tez bu mavzularda gapiradi, chunki u yoshlar yetakchiligi, atrof-muhit va iqlim oʻzgarishi mavzularida motivatsion maʼruzachidir[11].

Bundan tashqari, Mathai Keniyadagi Butunjahon agrooʻrmonchilik markazi boshqaruv kengashi aʼzosi[15]. 2018-yilda Mathai New African jurnali tomonidan 100 ta eng nufuzli afrikaliklardan biri sifatida eʼtirof etilgan[32], shuningdek, Afrika yetakchilik universiteti tomonidan eng nufuzli afrikalik ayollar qatoriga kiritilgan[3][33].

2019-yil dekabr oyidan boshlab Mathai Jahon Resurslari Institutida vitse-prezident va Afrika boʻyicha mintaqaviy direktor lavozimlarida ishlagan[2][15]. Bu lavozimda Mathai Keniya Atrof-muhit vaziri Judi Wakhunguni onasining ekologik faolligi merosiga asoslanib, 2030-yilgacha Keniyada 12,6 million akr oʻrmonsiz yerni tiklash majburiyatini olishga ishontirdi[18]. Bu Mathai tomonidan boshqariladigan 2030-yilgacha Afrikada 100 million gektardan ortiq oʻrmonlar kesilgan yerlarni tiklashni maqsad qilgan Afrika oʻrmon landshaftini tiklash tashabbusi (AFR100) ning bir qismi hisoblanadi[34][35].

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2023-yil aprel oyida TIME jurnali Wanjirani 2023-yilning eng nufuzli 100 kishisi qatoriga kiritdi[36]. 2023-yil noyabr oyida u BBCning 100 ayol roʻyxatiga kiritilgan[37].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ (unspecified title)
  2. ↑ 2,0 2,1 „Wanjira Mathai“ (en). World Resources Institute (2017-yil 26-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Our List of Top Influential African Women in 2018“ (en-US). ALU (2019-yil 12-mart). 2021-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  4. ↑ „Women's Activism NYC“. womensactivism.nyc. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  5. ↑ Stanford Event Calendar. „Trees for Africa and Beyond: The Vision Continues“ (en). events.stanford.edu. 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  6. ↑ „The Nobel Peace Prize 2004“ (en-US). NobelPrize.org. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  7. ↑ „My mother, the Nobel Peace Prize pioneer“ (en-GB). BBC News (2016-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 29-dekabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Nwololo. „Being the best is not important, doing the best is what matters“ (en). Daily Nation (2020-yil 5-iyul). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  9. ↑ Chesler, Ellen. Women and Girls Rising: Progress and resistance around the world (en). Routledge, 2015-06-19. ISBN 978-1-317-48266-6. 
  10. ↑ „Wanjira Mathai '94 Named Personality of the Week“ (en). www2.hws.edu. Hobart and William Smith Colleges (2017-yil 30-yanvar). 2022-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 „Wanjira Mathai“ (en-US). Metis Fund. 2019-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Wanjira Mathai“ (en-US). Global Landscapes Forum | Paris 2015 (5-6 december 2015). Qaraldi: 2019-yil 30-dekabr.
  13. ↑ „Wanjira Mathai| World Forestry Congress“. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 „We #Zoomin: on WPower's Director Wanjira Mathai“ (en-US). Nairobi Garage (2017-yil 16-mart). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „Wanjira Mathai“ (en-US). World Future Council. 2022-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  16. ↑ „Seeking synergy: Funding Climate Change Mitigation and Adaptation | Synergos“. www.synergos.org. Qaraldi: 2019-yil 30-dekabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Elkington. „Values-based youth leadership education key to environmental sustainability: Wangari Maathai Foundation chair“ (en-US). Landscape News (2018-yil 17-avgust). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 McDonnell. „Climate Change Resilience May Mean Planting More Trees“ (en). National Geographic (2016-yil 28-oktyabr). 2019-yil 18-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-yanvar.
  19. ↑ „Wanjira Mathai“ (en). World Agroforestry | Transforming Lives and Landscapes with Trees. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  20. ↑ „An Evening with Wanjira Mathai, Director - wPOWER Hub“ (en) (2016-yil 19-iyul). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Skoll | Wanjira Mathai“. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  22. ↑ „WANJIRA MATHAI; WOMEN AND ENERGY“ (en-GB). Cynthia | UNTAMED (2017-yil 21-fevral). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  23. ↑ „Our Team | Wanjira Mathai“ (en). Clean Cooking Alliance. 2021-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  24. ↑ 24,0 24,1 „The Green Belt Movement“ (en). www.greenbeltmovement.org. Qaraldi: 2020-yil 7-aprel.
  25. ↑ „Wanjira Mathai“ (en-US). Center for International Forestry Research. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  26. ↑ „A Billion People Practicing Emotional Intelligence: The EQ Network Vision“ (en-US). Six Seconds. Qaraldi: 2020-yil 8-aprel.
  27. ↑ „Video: Wanjira Mathai“ (en). Peace Boat (2019-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  28. ↑ „About Us – Wangari Maathai“ (en-GB). 2020-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  29. ↑ Wikina. „Beyond COP21: My Stroll With Wanjira Mathai, Director, wPOWER Hub, Wangari Maathai Institute & Chair, the Green Belt Movement“ (en). HuffPost (2016-yil 27-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  30. ↑ „Our Vision | Wangari Maathai Institute for Peace and Environmental Studies“. wmi.uonbi.ac.ke. Qaraldi: 2020-yil 7-aprel.
  31. ↑ „We the Future 2019: Talks from TED, the Skoll Foundation and the United Nations Foundation“ (en). TED Blog (2019-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 7-aprel.
  32. ↑ Jere, Regina Jane (28 December 2018). „The 100 Most Influential Africans of 2018“. New African. Qaraldi: 16 July 2023.
  33. ↑ Lily. „Hurray! 11 Kenyans make it to the list of 100 most influential Africans“ (en-US). Kiss FM (2018-yil 2-dekabr). 2019-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  34. ↑ Koigi. „World Resources Institute appoints Wanjira Mathai as Regional Director for Africa“ (en). Africa Business Communities (2019-yil 19-dekabr). 2021-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  35. ↑ „At COP21, Africans aim to restore 100 million hectares of forest | AFP“. Rekord East (2014-yil 24-iyul). 2019-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-dekabr.
  36. ↑ „TIME 100 most influential people 2023“. TIME. April 2023.
  37. ↑ „BBC 100 Women 2023: Who is on the list this year?“ (en-GB). BBC News (2023-yil 23-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 24-noyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanjira_Mathai&oldid=4434739" dan olindi