Varshava milliy muzeyi

Varshava milliy muzeyi
Varshava milliy muzeyi
	National museum of Warsow
	; Varshava milliy muzeyining fasad qismi
Muqobil nomlari	MNW
Umumiy maʼlumot
Maqomi	muzey
Turi	Polsha tarixi
Joylashuvi	Iyerusalim xiyoboni
Shahar	Varshava
Mamlakat	Polsha
Qurilishi boshlangan	1862-yil
Qurilishi tugagan	1972-yil
Egasi	Polsha hukumati
Dizayn va konstruksiya
Muhandis	Tadeusha Tolvinsko, Antona Digata
Boshqa dizaynerlar	Karlya Golavskiy, Stefan Kozinskiy
	https://www.mnw.art.pl/
	Varshava milliy muzeyi

Varshava Milliy muzeyi (polyakcha: Muzeum Narodowe w Warszawie), xalq orasida MNW deb qisqartirilgan, Varshavadagi milliy muzey, Polshadagi va poytaxtdagi yirik muzeylardan biri. U 11 000 ga yaqin asarni tashkil etuvchi qadimiy sanʼatning boy toʻplamini (Misr, Yunon, Rim), XVI asrdan beri Polsha rasmining keng galereyasini va chet el rasmlari (italyan, fransuz, flamand, golland, nemis va rus) toʻplamini oʻz ichiga oladi. Adolf Gitlerning shaxsiy kolleksiyasidagi baʼzi rasmlari^[1] urushdan keyin Germaniyadagi Amerika hukumati tomonidan muzeyga berilgan.^[2]

Tarixi

Muzeyda numizmatik kolleksiyalar, amaliy sanʼat galereyasi va sharq sanʼati boʻlimi joylashgan boʻlib, Polshadagi eng yirik Xitoy sanʼati kolleksiyasi boʻlib, 5000 ga yaqin buyumni oʻz ichiga oladi.

Bu muzey 1862-yilda „sanʼat muzeyi“ nomi bilan ochilgan. 1916-yilgacha muzey tasviriy sanʼat maktabi bilan bir binoda joylashgan edi. Muzey kolleksiyasi maktab fondidagi rasmlar va davlat kutubxonasidagi gravyuralardan iborat edi. 1916-yilda muzey Varshava shahrining mulkiga aylandi va „Milliy muzey“ nomini oldi. Muzeyning hozirgi kundagi binosi 1927—1938-yillar oraligʻida meʼmor Tadeusha Tolvinsko va Antona Digata loyihasiga binoan barpo etilgan. 1964—1972-yillarda muzeyning shimoliy qismi yangi loyiha boʻyicha taniqli meʼmorlar Karlya Golavskiy va Stefan Kozinskiylar tomonidan qayta tiklandi. Muzey kolleksiyalari orasidagi gravyuralar Milliy kutubxona va maktab fondi jamgʻarmasidan olingan. 1916-yilda muzey Varshava shahrining shaxsiy „Milliy muzeyi“ nomi bilan ochildi. 1916-yildan 1935-yilgacha Bronislav Gembazevskiy muzey direktori boʻlgan. 1935-yilda bu ish Stanislav Lorenzga topshirilgan va u 1982-yilgacha bu lavozimda 47 yil ishlagan, yaʼni oʻlimiga qadar boshqargan. 1932-yilda binoning ilgari oʻrnatilgan ikki qanotida dekorativ sanʼat koʻrgazmasi ochildi. Yangi bino 1938-yil 18-iyunda ochilgan. Maqsadli tarzda qurilgan modernistik bino 1776-79-yillarda shahzoda Kazimier Ponyatovskiy uchun tashkil etilgan Na Książęcem bogʻining chetida joylashgan edi.

Ikkinchi jahon urushi davrida

Ikkinchi jahon urushida muzey kolleksiyasiga yetarlicha ziyon yetkazildi. Urush paytida fashist bosqinchilari toʻplamning muhim qismini egallab olishdi. Polshaga bostirib kirish paytida bino shikastlangan va Varshava qamalidan keyin kolleksiya fashist tarixchisi Dagobert Frey boshchiligidagi gestapo tomonidan talon-toroj qilingan, u 1937-yildayoq Germaniyadan rasmiy tashriflar chogʻida eng qimmatli sanʼat asarlarining puxta roʻyxatini tayyorlab qoʻygan edi.^[3] Gestapo shtab-kvartirasi Rembrandtning Martin Solmans portretini ishgʻol qilingan Krakovda Xans Frankga sovgʻa sifatida taqdim etdi va Berlinga joʻnatish uchun qolgan barcha narsalarni yigʻib oldi. Urushdan keyin Polsha hukumati professor Lorents nazorati ostida nemislar tomonidan tortib olingan koʻplab asarlarni qaytarib oldi. 5000 dan ortiq artefakt hali ham yoʻqolgan.^[4] Oʻsha paytda nomaʼlum yoki kelib chiqishi nomaʼlum boʻlgan koʻplab sanʼat asarlari^[5] (masalan, Kamenz, Karthaus, Liebenzal va Ronstokdagi Polshaning qayta tiklangan hududlaridagi fashist nemislari sanʼat omboridan) kommunistik hukumatlar tomonidan milliylashtirildi. 1944-yildagi Varshava qoʻzgʻoloni paytida qolgan eksponatlarning katta qismi yoʻq qilindi. 1945, 1946 va 1958-yillardagi keyingi farmon va aktlar^[6] tashlandiq mulk sifatida muzey fondiga kiritilgan.^[7] Hozirgi vaqtda Varshavadagi Milliy muzey kolleksiyasi koʻplab doimiy galereyalarda, jumladan professor Kazimier Mixalovski Faras galereyasida va antik sanʼat, oʻrta asrlar sanʼati, rassomlik, zardoʻzlik, dekorativ sanʼat va sharq sanʼatiga bagʻishlangan galereyalarda namoyish etilgan 780 000 dan ortiq narsalarni oʻz ichiga oladi.

Kolleksiyasi

1961-1964-yillarda Polsha olimlari professor Kazimierz Mixalovskiy boshchiligidagi Farasda (Shimoliy Sudan) olib borgan arxeologik qazishmalar qadimgi kopt nasroniylarining boy sanʼat toʻplamini topilishiga olib keldi.

Muzey oʻzining juda ham boy kolleksiyalarga egaligi bilan boshqa muzeylardan ajralib turadi. Muzey kolleksiyasi antik davrdan XX asrgacha boʻlgan sanʼat asarlari toʻplamidir:

Antik davr sanʼati kolleksiyasi (qadimgi Misr sanʼati namunalari).
Ilk nasroniylik sanʼati toʻplami — shu jumladan Faras galereyasidagi Faras toʻplami
Oʻrta asr sanʼati toʻplami
Sharq sanʼati kolleksiyasi.
Polsha rangtasvir sanʼati kolleksiyasi.
Zamonaviy Polsha sanʼati kolleksiyasi (Miniatyura kabineti).
Zamonaviy Polsha sanʼati (gravyuralar va suratlar kolleksiyasi).
Gʻarb mamlakatlari zamonaviy sanʼati (Yevropa rangtasvir

galereyasi).

Zamonaviy xorijiy davlatlar grafikasi va suratlari.
Zamonaviy sanʼat kolleksiyasi (XX asr Polsha sanʼati).
Amaliy sanʼat kolleksiyasi (Polsha amaliy sanʼati).
Amaliy sanʼat kolleksiyasi (gʻarbiy davlatlar amaliy sanʼati).
Haykallar kolleksiyasi.
Tanga va medallar kolleksiyasi
Ikonagrafiya va foto kolleksiyalari.
Kutubxona

Filiallari

Neborovskiy saroyi
Wilanowdagi plakatlar muzeyi
Krulikarnia saroyidagi Xaver Dunikovskiy haykaltaroshlik muzeyi
Otvok Velikiydagi ichki ishlar muzeyi
Mostovskiy saroyidagi politsiya muzeyi

Eksponatlari

Bu muzeydagi shedevr darajasiga koʻtarilib eʼzozlanadigan kolleksiyalardan biri Faras ibodatxonasidagi koptskiylarning „Avliyo Anna“ nomli devoriy freskasi hisoblanadi. Milliy muzey fondida 800 mingdan ziyod eksponatlar boʻlib, ular Polsha va butun jahon antik dunyosi sanʼatining noyob namunalari hisoblanadi. Ular, asosan, rangtasvir, grafika, haykaltaroshlik, fotografiya, qadimiy tangalar va yana amaliy sanʼat turiga xos boʻlgan bir qancha eksponatlarni oʻz ichiga oladi.^[8]Varshava Milliy muzeyining asosiy eksponatlari orasida ikkinchi jahon urushi davridagi: „Vaza ichidagi apelsin“ — Aleksandr Gerimskiy, „Usta rassom“ — Leon Vichulkovskiy, „negrlar“ — Anna Blinskiy kabi iqtidorli rassomlarning asarlari ham oʻrin olgan. Milliy muzey modern uslubida qurilgan boʻlib, u Varshavaning eng taniqli va tarixiy ahamiyatga molik boʻlgan koʻpriklaridan biri — Ponyatovskiy va Sharl de Gol halqasi yaqinida joylashgan. Muzeyda joylashgan taniqli eksponatlar orasida Qadimgi Misr va Vizantiya sanʼatiga oid koʻplab buyumlar, XV-XX asrga taalluqli boʻlgan Yevropa rangtasvir va haykaltaroshlik asarlari, XIII-XX asr Polsha sanʼatning noyob durdonalari, amaliy sanʼat, grafika namunalarini uchratish mumkin. Hozirgi kunda muzey fondida 11 mingdan ziyodroq eksponatlar mavjud. Muzey galereyasidagi kolleksiyalar ichida XVI- XVII asrlar Gʻarbiy Yevropa rassomlarining asarlari ham mavjud. Muzeyning bu qismi ekspozitsiyalar flamandlar, nemislar, italyanlar, fransuzlar, gollandlar va rus maktablarinining mohir rassomlarining ishlari bilan toʻldirilgan. Muzeyda Rembrandt, Tintoretto, Sandro Botichelli, Lukas Kranax kabi rassomlarning shedevr asarlari, Yan Mateyko va Genrik Semiradskolarning mahobatli polotnolarini ham koʻrish mumkin.^[9] Bugungi kunda Varshava Milliy muzeyining 3 ta filiali mavjud. Faras galereyasi modern uslubida jihozlangan. Bu galereya 2013-yil boshlarida ochilgan. Unda ham asosiy muzeydagi eksponatlar qatoridan mashhur rassomlarning shedevr asarlari oʻrin olgan. Ular orasida Sandro Botichellining „Bibi Maryam bola bilan“ nomli asari ham mavjud.^[10]

XXI asrda

2008-2013-yillarda "Varshavadagi Milliy muzeyning „Tiritake“ Polsha arxeologik missiyasi" Qrimning Tiritake shahrida ish olib bordi. 2016-yilda „Olbiya“ Polsha arxeologik missiyasi Ukrainaning Olbia shahrida (arxeologik yodgorlik) oʻz ishini boshladi. Ikkalasiga ham Qadimgi sanʼat galereyasi rahbari Alfred Tvardecki boshchilik qildi. 2010-yilda Milliy muzeyda dunyodagi birinchi davlat muassasalaridan biri sifatida homoerotik sanʼatga bagʻishlangan koʻrgazma boʻlib oʻtdi. 2011-12-yillardagi taʼmirdan soʻng muzey Yevropadagi kompyuter boshqaruvidagi LED yoritgichga ega eng zamonaviy koʻrgazmalardan biri boʻlib oʻtdi.