Kontent qismiga oʻtish

Ummu Iso binti Muso Al-Hadiy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ummu Iso bintu Muso Al-Hadiy
أم عيسى بنت موسى الهادي
Zavjat al xalifa
Abbosiylar xalifasining rafiqasi
Oʻtmishdoshi Lubana bint Ali ibn Al-Mahdiy
Davomchisi Hadicha bint al-Hasan ibn Sahl
Tugʻilishi 783 yoki 785-yil
Abbosiylar xalifaligi Bagʻdod yoki Hadisa shahri
Vafoti 830-yillar
Abbosiylar xalifaligi Bagʻdod shahri
Turmush oʻrtogʻi Al-Maʼmun
Farzandlari
  • Muhammad al-Asgʻar ibn al-Ma'mun
  • Abdulloh ibn Abdulloh al-Ma'mun
Sulola Abbosiylar
Otasi Muso Al-Hadiy
Dini Islom

Ummu Iso bintu Muso Al-Hadiy (arabcha: أم عيسى بنت موسى الهادي) — Abbosiylar sulolasining toʻrtinchi hukmdori xalifa Al-Hadiyning qizi, xalifa Horun ar-Rashidning jiyani va yettinchi Abbosiy xalifasi Al-Maʼmunning bosh xotini boʻlgan Abbosiylar malikasi.

Ummu Iso Al-Hadiyning (hukmronligi 785-786-yillar) kanizaklaridan birining qizi edi. U 783 yoki 785-yillarda tugʻilgan. Bolaligi Bag'dodda oʻtgan. Otasi 786-yilda vafot etganida u yosh bola edi. Uni otasining oʻrniga amakisi Horun ar-Rashid tarbiya qildi. Al-Hadiy vafotidan keyin amakisi unga va ukasiga gʻamxoʻrlik qildi.

Al-Maʼmun birinchi xotini sifatida amakisi Al-Hadiyning qizi boʻlgan Ummu Isoga uylandi, u oʻn sakkiz yoshida unga uylandi. Ularning Muhammad Al-Asgʻar va Abdulloh ismli ikki oʻgʻli bor edi[1]. Ular xalifa Horun ar-Rashid hukmronligi davrida nikohdan oʻtishgan. Shuningdek, Al-Hadiyning Ismoil va Jaʼfar ismli ikki oʻgʻli Horun ar-Rashidning qizlari Hamduna va Fotimaga uylanishdi[2]. Shunday qilib, Horunning ikki qizi Ummu Isoning ham amakivachchalari, ham kelinoyilari edi. Uning hayoti haramida tanho hayot kechganligi sababli u haqida faqat bir necha narsalargina maʼlum.

Ummu Iso eri Al-Maʼmundan bir-ikki yosh katta edi. Uning eri otasi vafot etgan va amakisi xalifalikka taxtiga oʻtirgan kunning oʻzida tugʻilgan edi.

Uning amakisi, xalifa Horun ar-Rashid ikki katta oʻgʻli Al-Amin va Al-Maʼmunni taxt vorisligiga nomzodini ilgari surgan edi. 792-yilda Horun Muhammadga Al-Amin („Ishonchli“) nomi bilan sodiqlik qasamyodini (bayʼat) qabul qildirib, uni amalda taxt vorisi etib belgilab qoʻydi. Abdulloh ikkinchi merosxoʻr deb atalmadi va 799-yilgacha Al-Maʼmun („Ishonchli shaxs“) nomi bilan atalgan[3][1]. Ummu Isoning eri Al-Maʼmun amakivachchasi va qayin ogʻasi Al-Amin vafotidan keyin xalifa boʻldi. 813-yilda Al-Aminning boshi tanasidan judo qilindi va Al-Maʼmun soʻzsiz xalifalik taxtiga oʻtirdi[4].

Ummu Iso Abbosiylar hukmron xonadoniga ham ota, ham ona tomonidan qarindosh edi. U bir qancha Abbosiy xalifalari, Abbosiy shahzodasi va malikalari bilan zamondosh boʻlgan.

T/r. Abbosiylar Qarindoshligi
1 Musa al-Hadiy Otasi
2 Horun ar-Rashid Amakisi va qaynatasi
3 Al-Amin Amakivachchasi va qayin ogʻasi
4 Al-Ma'mun Turmush oʻrtogʻi
5 Muhammad Al-Asgʻar Toʻngʻich oʻgʻli
6 Abdallah ibn al-Maʼmun Ikkinchi oʻgʻli
7 Hamdunah bint Horun ar-Rashid Amakivachchasi va kelinoyisi
8 Fotima bint Horun ar-Rashid Amakivachchasi va kelinoyisi
9 Jafar ibn Musa al-Hadi Akasi
10 Al-Abbas ibn Musa al-Hadi Akasi
11 Abdallah ibn Musa al-Hadi Akasi
12 Ishaq ibn Musa al-Hadi Akasi
13 Ismaʼil ibn Musa al-Hadi Akasi
14 Sulayman ibn Musa al-Hadi Akasi
15 Musa ibn Musa al-Hadi Ukasi
16 Umm al-Abbas bint Musa al-Hadi Singlisi
  1. 1,0 1,1 Rekaya 1991, s. 331.
  2. Abbott 1946, ss. 157.
  3. Gabrieli 1960, s. 437.
  4. Kennedi, Hugh. Paygʻambar va xalifaliklar davri. London va Nyu-York: Pearson Longman — 148–150-bet. ISBN 0-582-49312-9. 
  • Rekaya, M.. al-Maʾmūn — 331–339-bet. 
  • Abbott, Nabia. Two Queens of Baghdad: Mother and Wife of Hārūn Al Rashīd. University of Chicago Press, 1946. ISBN 978-0-86356-031-6. 
  • Ibn al-Sāʿī (2017). Consorts of the Caliphs: Women and the Court of Baghdad
  • Gabrieli, F.. al-Amīn — 437–438-bet.