Uch xil rangli binafsha

Uch xil rangli binafsha yoki anyutin ko`zlari ( lotincha: Víola trícolor) — Yevropa va Osiyoning moʻtadil mintaqalarida keng tarqalgan bir yillik yoki ikki yillik (baʼzan koʻp yillik) oʻsimlik; Binafsha oilasining binafsha jinsi turi.

Nomlari

Uch xil rangli binafshaning mashhur nomi - Ivan-da Marya, ammo ba'zi boshqa avlod o'simliklari ham shunday deb ataladi, masalan, Norichnikovlar oilasiga mansub eman maryannik (Melampyrum nemorosum)ni aytish mumkin.

O'simlikning boshqa mashhur nomlari: aka-singil, kuya, dala aka-ukalari, yarim gul, bolta, uch gul.

Bog'dorchilikda ko'pincha Vittrokning gibrid binafshasi (Viola × wittrockiana Gams ex Hegi) deb ataladi: kattaroq va yorqinroq rangli gullarga ega .

Botanik tavsifi

Hayot shakli

Uch rangli binafsha - bir yillik yoki ikki yillik quruqlikdagi o'simlik (I. G. Serebryakov) bo`lib terofit yoki hemikriptofit (H. Raunkier) hisoblanadi.

Ildizi

Uch rangli binafshalar yupqa, novdasimon, biroz tarvaqaylab ketgan, deyarli vertikal ravishda yerga kiruvchi jigarrang ildizga ega.

Poyasi

Poyasi odatda shoxlangan, uchburchak shaklda, tuksiz yoki egilgan tukli, ichi bo'sh, balandligi 10-30 (45) sm ga yetadi; ko'pincha bir nechta tik yoki yoyilgan poyalar ildizdan chiqadi.

Barglar

Barglari navbatma-navbat joylashgan bo`lib petiolatsimon, tomirlar boʻylab tuksiz yoki siyrak tukli, yirik shaklli. Pastki barglari keng tuxumsimon, bargi ancha uzun, ustki barglari cho‘zinchoq lansolsimon, kalta barg barglari o‘simtasimon; stipuleslar har bir bargda ikkitadan, pinnatiform, barg barglaridan uzunroq bo`ladi.

Gullari

Uch rangli binafsha gul turi - frondozniy oddiy to`pgul. Gullari zigomorf, uzun, uch yoki to'rt qirrali, tuksiz yoki biroz tukli, tepasida egilgan pedunkullarda, barg qo'ltig'idan birma-bir chiqadi; Har bir o`simlik o'zining yuqori qismida, gulning yonrog`ida, 2 ta kichik novdalarga ega bo`ladi.

Mevalari va urug'lari

Mevasi senokarpniy - dumaloq uch tomonlama, cho'zinchoq tuxumsimon, tuksiz, uzunligi 10 mm gacha bo'lgan bir hujayrali yashil rangdagi kapsula bo'lib, kosa bilan o`ralgan karpellarning birlashishi joyi uchta klapinli teshik, kamarlar qayiqlar shaklida.

Urug‘i mayda, uzunligi 1,25-1,75, eni 0,75-1 mm va qalin, o‘simtasimon, mayda qo‘shimchasi bor. Urug'ning rangi och jigarrang yoki och sariq. Sirti yorqin va silliqdir. Embrion tekis. Urug'lar iyun oyidan boshlab pishadi. Bitta asos (yoki "korobka" 3000 tagacha urug‘ yetishtirish mumkin. 1000 ta urug'ning vazni 0,4-0,5 g. Nihol ikki yilgacha saqlanadi.

• 
  Viola uch rangli
• 
  Viola uch rangli
• 
  Viola uch rangli
• 
  Viola uch rangli
• 
  Viola uch rangli
• 
  Viola uch rangli var. uch rangli
• 
  Viola uch rangli var. maritima

Adabiyotlar

• Губанов И. А. 922. Viola tricolor L. — Фиалка трёхцветная // Иллюстрированный определитель растений Средней России : в 3 т. / И. А. Губанов, К. В. Киселёва, В. С. Новиков, В. Н. Тихомиров. — М. : Товарищество науч. изд. КМК : Ин-т технол. исслед., 2003. — Т. 2 : Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 577. — 666 с. — 3000 экз. — ISBN 9-87317-128-9.

Manbalar

• Анютины глазки — статья из Большой советской энциклопедии. 
• Анютины глазки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Иван-да-Марья // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• „taxon“. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA).
• Квашнина В. В. Гендерный аспект в легендах о народных названиях растения Фиалка трёхцветная Viola tricolor.