Kontent qismiga oʻtish

Titan dioksidi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
A ball-and-stick chemical model of an anatase crystal
Anatazaning tuzilishi. Rutil va brukit bilan birgalikda TiO2 ning uchta asosiy polimorflaridan biri.

Titan dioksidi— titanning kislorod bilan hosil qilgan birikmalaridir shuningdek, titanium (IV) oksidi yoki titaniya /taɪˈteɪniə/ sifatida ham tanilgan, TiO kimyoviy formulali noorganik birikmadir .TiO</br> TiO Pigment sifatida foydalanilganda, u titanium oq, Pigment White 6 (PW6) yoki CI 77891 deb ataladi . Bu oq, suvda erimaydigan qattiq moddadir, ammo mineral shakllari qora koʻrinishi mumkin. Pigment sifatida u boʻyoq, quyosh kremi va oziq-ovqat boʻyoqlarini oʻz ichiga olgan keng doiradagi ilovalarga ega. Oziq-ovqat boʻyoqlari sifatida foydalanilganda, u E raqami E171 ga ega. 2014- yilda jahon ishlab chiqarishi 9 million tonnadan oshdi[1][2][3]. Titan dioksidi barcha pigmentlarning uchdan ikki qismida ishlatilishi taxmin qilingan va oksidga asoslangan pigmentlar 13,2 milliard dollarga baholangan[4].

Tuzilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzining uchta asosiy dioksidida titan oltita oksidli anion bilan bogʻlangan oktaedral geometriyani namoyish etadi. Oksidlar oʻz navbatida uchta Ti markaziga bogʻlangan. Rutilning umumiy kristall tuzilishi simmetriyada tetragonal, anataza va brukit esa ortorombikdir. Kislorod quyi tuzilmalarining barchasi yaqin qadoqlashning ozgina buzilishlari: rutilda oksid anionlari buzilgan olti burchakli oʻralgan holda joylashgan boʻlsa, anatazada kubik yaqin oʻrashga va brukit uchun „ikki olti burchakli yaqin oʻrash“ ga yaqin. Rutil strukturasi boshqa metall dioksidlar va diftoridlar uchun keng tarqalgan, masalan RuO2 va ZnF2 .

Titanning polimorfi

Titan dioksidining global ishlab chiqarish jarayoniga koʻra evolyutsiyasi

Ishlab chiqarish korsatkichi diagrammasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kosmetika va terini parvarish qilish mahsulotlarida titan dioksidi pigment, quyoshdan himoyalovchi va qalinlashtiruvchi sifatida ishlatiladi. Quyoshdan himoya qiluvchi vosita sifatida ultra nozik TiO 2 ishlatiladi, bu ultra nozik sink oksidi bilan birlashtirilganligi bilan ajralib turadi, u quyoshda kuyish holatlarini kamaytiradigan va erta fotokarishni, fotokarsinogenezni va uzoq muddatli ortiqcha bilan bogʻliq immunosupressiyani kamaytiradigan samarali quyosh kremi hisoblanadi. quyosh taʼsiri[5].Baʼzida bu UV blokerlari koʻrinadigan yorugʻlikdan himoyani oshirish uchun quyosh kremidagi temir oksidi pigmentlari bilan birlashtiriladi[6].

Titan dioksidi (TiO₂) asosan oqava suvlarni tozalash inshootlari orqali nanozarrachalar sifatida atrof-muhitga kiritiladi[7] .Kosmetik pigmentlar, shu jumladan titan dioksidi, mahsulot kosmetikadan keyin lavabolarda yuvilganda oqava suvga kiradi. Kanalizatsiya tozalash inshootlarida bir marta pigmentlar kanalizatsiya loyiga ajraladi, ular keyinchalik tuproqqa kiritilganda yoki uning yuzasida tarqatilganda tuproqqa qoʻyilishi mumkin. Ushbu nanozarralarning 99 % kanalizatsiya loylarida saqlanishi sababli suv muhitida emas, balki quruqlikda paydo boʻladi[7] .Atrof muhitda titanium dioksid nanozarralari past va ahamiyatsiz eruvchanlikka ega va tuproq va suv atrofida zarracha agregatlari hosil boʻlgandan keyin barqaror ekanligi koʻrsatilgan[7] .Eritma jarayonida suvda eruvchan ionlar odatda termodinamik jihatdan beqaror boʻlganda nanozarrachadan eritmaga ajraladi. Tuproqda erigan organik moddalar va gil miqdori yuqori boʻlganda TiO 2 ning erishi ortadi. Biroq, agregatsiya TiO 2 ning izoelektrik nuqtasida (pH = 5,8) pH bilan taʼminlanadi, bu uni neytral qiladi va eritma ionlari konsentratsiyasi 4,5 mM dan yuqori boʻladi[8][9].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Titanium“ in 2014 Minerals Yearbook.
  2. ↑ „Mineral Commodity Summaries, 2015“. U.S. Geological Survey. U.S. Geological Survey 2015.
  3. ↑ „Mineral Commodity Summaries, January 2016“. U.S. Geological Survey. U.S. Geological Survey 2016.
  4. ↑ Schonbrun, Zach. „The Quest for the Next Billion-Dollar Color“. Bloomberg.com. Qaraldi: 2018-yil 24-aprel.
  5. ↑ Gabros, Sarah; Nessel, Trevor A.; Zito, Patrick M. (2021), „Sunscreens And Photoprotection“, StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30725849, qaraldi: 2021-03-06
  6. ↑ Dumbuya, Hawasatu; Grimes, Pearl E.; Lynch, Stephen; Ji, Kaili; Brahmachary, Manisha; Zheng, Qian; Bouez, Charbel; Wangari-Talbot, Janet (2020-07-01). "Impact of Iron-Oxide Containing Formulations Against Visible Light-Induced Skin Pigmentation in Skin of Color Individuals". Journal of Drugs in Dermatology 19 (7): 712–717. doi:10.36849/JDD.2020.5032. ISSN 1545-9616. PMID 32726103. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Tourinho, Paula S.; van Gestel, Cornelis A. M.; Lofts, Stephen; Svendsen, Claus; Soares, Amadeu M. V. M.; Loureiro, Susana (2012-08-01). "Metal-based nanoparticles in soil: Fate, behavior, and effects on soil invertebrates" (en). Environmental Toxicology and Chemistry 31 (8): 1679–1692. doi:10.1002/etc.1880. ISSN 1552-8618. PMID 22573562. 
  8. ↑ Swiler, Daniel R. „Pigments, Inorganic“, . Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology (en). John Wiley & Sons, Inc., 2005. DOI:10.1002/0471238961.0914151814152215.a01.pub2. ISBN 9780471238966. 
  9. ↑ Preočanin, Tajana; Kallay, Nikola (2006). "Point of Zero Charge and Surface Charge Density of TiO2 in Aqueous Electrolyte Solution as Obtained by Potentiometric Mass Titration". Croatica Chemica Acta 79 (1): 95–106. ISSN 0011-1643. https://archive.org/details/sim_croatica-chemica-acta_2006-03_79_1/page/95. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Titan_dioksidi&oldid=3838904" dan olindi