Tartuffe yoki Firibgar

Tartuffe
Tartuffe ou l’Imposteur
Asosiy maʼlumotlar
Janr	Komediya
Muallif	Molière
Orginal tili	fransuz
Yozilgan sana	1664-yil
Tartuffe yoki Firibgar Vikiomborda

Tartuffe yoki Firibgar — 1664-yilda yozilgan Molièrening komedik pyesasi. Asar jahon teatrlarida koʻp marotaba qo‘yilgan va hozirgi kungacha repertuarlaridan tushmagan.

Syujeti

Voqea Parijda, Orgonning uyida boʻlib oʻtadi. Tartuffe ismli yigit uy egasining ishonchini qozonadi. Janob Orgon mehmonga mo‘jiza sifatida qaraydi: u yosh, ilmli, kamtarin, olijanob, taqvodor, fidoyi edi. Tartuffe oʻzini koʻrsatishga, tirishqoqligini isbotlashga urinadi. Aslida yigitning ko‘ringani kabi emasligini isbotlashga urinayotgan uy ahlini Orgon "noshukur, gunohlar botqogʻiga botgan" deb hisoblaydi. Hattoki Orgonning oʻgʻli Damis Tartuffening yolgʻonchiligini isbotlashga harakat qilganda, otasi oʻg‘lini "olijanob yigitga tuhmat qilyapti" deb merosdan mahrum qilib, haydab yuboradi. Orgon Tartuffega oʻz qizi Marianani turmushga bermoqchi boʻladi, lekin Tartuffega uning ayoli Elmiraga oshiq boʻladi. Tartuffening asl yuzi, Orgon beparvolik bilan unga isyonchilarning mablag‘ini ishonib topshirib, uy va kapitalni unga qoldirganda ochiladi. Faqatgina qirol yaʼni Louis XIVning mo‘jizaviy aralashuvi finaldan besh daqiqa oldin adolat olib keladi (Tartuffe jazolanadi, Orgon kechiriladi, uning oilasiga uyi va mulki qaytariladi).

Personajlar

• Madam Pernel — Orgonning onasi
• Orgon — Elmiraning turmush oʻrtogʻi
• Elmira — Orgonning rafiqasi
• Damis — Orgonning oʻgʻli
• Mariana — Orgonning qizi, Valerga oshiq
• Valer — Marianaga oshiq yigit
• Cleanthe — Elmiraning ukasi, Orgonning qaynisi
• Tartuffe — avliyo
• Dorina — Mariananing xizmatkori
• Flipota — Pernel xonimning xizmatkori
• Janob Loyal — sud ijrochisi (fransuzcha: loyal, qonuniy). Molière ataylab bu nomni Tartuffedan pora olgan odamga beradi.
• Ofitser

Sahnalashtirish

1-nashr. (3 parda — „Tartuffe yoki Firibgar“) — 1664-yil;

2-nashr. (5 parda — „Firibgar“) — 1667-yil;

3-nashr. (5 parda — „Tartuffe“) — 1669-yil.

1-nashr Molière truppasi tomonidan — 1664-yil 12-mayda Versalda,

2-nashr — 1667-yil 5-avgustda Pale qirollik teatrida,

3-nashr — 1669-yil 5-noyabrda sahnalashtirilgan.

Rus tiliga tarjimalar

• I. Kropotov, „Tartuffe ili Litsemer“ sarlavhasi ostida, 1757-yil.
• N. I. Xmelnitskiy, „Tartuffe“, 1789-yil.
• Sovet tarjimalaridan — M. L. Lozinskiy, „Tartuffe ili Obmanshik“, kitobda: J. B. Moliere, 1957-yil.

Rossiyada sahnalashtirish

Rus sahnasida birinchi chiqish — 1757-yil 22-noyabrda Sankt-Peterburgda, 1761-yil 21-aprelda — Moskvada.

• 1939-yil — Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyorlar — M. N. Kedrov va V. O. Toporkov
• 1968-yil — Taganka teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Yuriy Lyubimov
• 1981-yil — Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Anatoliy Efros
• 2004-yil — A.P. Chexov nomidagi Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Nina Chusova
• 2006-yil — Lenkom (Moskva)dagi spektakl, rejissyor — Vladimir Mirzoev
• 2008-yil — Vologda drama teatrida (Vologda), rejissyor — Zurab Nanobashvili
• 2008-yil — Fontankadagi Yoshlar teatrida (Sankt-Peterburg), rejissyor — Andrey Andreev
• 2010-yil — Astraxan drama teatrida spektakl (Astraxan), rejissyor — Stanislav Tayushev
• 2011-yil — Malaya Bronnaya teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Pavel Safonov
• 2011-yil — Krasnoyarsk Pushkin teatrida spektakl (Krasnoyarsk), rejissyor — Roman Feodori
• 2014-yil — Pokrovka teatrida (Moskva), rejissyor — Sergey Poselskiy
• 2014-yil — Voljskiy drama teatrida spektakl (Voljskiy), rejissyor — Aleksandr Mainin
• 2015-yil — Pushkin teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Brigitte Jak-Vajman
• 2016-yil — Stanislavskiy elektroteatrida (Moskva), rejissyor — Filipp Grigoryan
• 2016-yil — Nijniy Tagil drama teatrida (Nijniy Tagil), rejissyor — Rinat Fazleev
• 2017-yil — Trans-Baykal drama teatrida (Chita), rejissyor — Nikolay Gadomskiy
• 2018-yil — Maly teatridagi spektakl (Moskva), rejissyor — Vladimir Dragunov
• 2018-2019-yillar — Yoshlar ijodiyoti teatrida spektakl (Sankt-Peterburg), rejissyor — Dmitriy Lavrov
• 2020-yil — Taganka teatrida spektakl (Moskva), rejissyor — Yuriy Muravitskiy
• 2020-yil — Tyumen Bolshoy drama teatrida spektakl (Tyumen), rejissyor — Aleksandr Bargman
• 2022-yil — A. nomidagi Magnitogorsk drama teatrida spektakl. FROM. Pushkin (Magnitogorsk), rejissyor — Ekaterina Polovtseva
• 2022-yil — M. Gorkiy nomidagi Moskva badiiy teatrida spektakl (Moskva),

Ekranlashtirish

• 1926-yil — Tartuffe / Tartuffe (Germaniya) — rejissyor.: Fridrix Vilgelm Murnau.
• 1965-yil — „Tartuffe“ (film, 1965) (Belgiya).
• 1971-yil — Tartuffe / Tartuffe (Fransiya) — rejissyor.: Marsel Kraven.
• 1984-yil — „Tartuffe“ / Le tartuf (Fransiya) — rejissyor.: Gérard Depardieu.
• 1987-yil — „Tartuffe“ (film, 1987) (Norvegiya) — rejissyor.: Ola B. Yoxannessen.
• 1989-yil — Moskva badiiy teatrining „Tartuffe“ film-spektakli. Anatoliy Efros tomonidan ishlab chiqarilgan.
• 1992-yil — „Tartuffe“ (musiqiy film) — rejissyor.: Yan Frid. Rollarda: Mixail Boyarskiy — Tartuffe.
• 1998-yil — Tartuffe / Tartuffe ou L’imposteur (Fransiya) — rejissyor.: Georges Bensoussan. Bosh rollarda: Filipp Torreton — Tartuffe.

Molière tomonidan mavzu boʻyicha oʻzgarishlar

1792-yilda Pyer-Augustin Bomarchais „Jinoyatchi ona yoki Ikkinchi Tartuffe“ spektaklini yaratdi, unda u bosh qahramonlardan biri — Begears qiyofasida Molière qahramonining xususiyatlarini qayta tiklashga harakat qildi. 1847-yilda Karl Gutzkov Molière haqida „Tartuffe prototipi“ spektaklini yaratadi, ushbu spektaklda uning komedik qahramoni obrazi muhim rol oʻynaydi.

Adabiyot

• Komediya Franseza teatriga gastrol, 1954-yil.

Havolalar

• „Tartuffe yoki Firibgar“ pyesasi matni (M. A. Donskoy tarjimasi; rus tilda);
• „Tartuffe yoki Firibgar“ pyesasi matni (M. Lozinskiy tarjimasi; rus tilda);
• „Tartuffe yoki Firibgar“ spektakli matni (V. Lixachev tarjimasi; rus tilida);
• Qisqacha xulosa(rus tilida).