Tanosub

Tanosub – sheʼr baytlarida bir-biriga bogʻliq va bir-biriga yaqin tushunchalarni anglatuvchi soʻzlarni qoʻllash sanʼati. Biror narsani oʻylaganimizda koʻz oldimizga uning belgilari, xususiyatlari keladi. Masalan, quyosh haqida gap ketganda, avvalo, uning nur sochishini xayolga keltiramiz, yuz deganda uning bilan bevosita bogʻliq koʻz, qosh, lab, ogʻiz kabilar xayolda jonlanadi. Bir manzarani shular yordamidagina toʻlaroq tasavvur qilamiz. Sheʼriyatda ham shunday. Shoir biror hodisani tasvirlar ekan, maʼno jihatidan unga yaqin soʻzlarni ishlatadi va bu uning yorqinroq, ishonchliroq tasvirlanishiga yordam beradi. Misol uchun quyidagi baytni keltirish mumkin:

Chaqilgʻoch barqi ishqi jovidoniy,

Yetishgach bir sharar kul aylar oni.

Barq (chaqmoq), sharar (uchqun), kul bir-biriga bogʻliq, biri ikkinchisini taqozo qiluvchi tushunchalar. Undan oldindi baytda harorat, xas, oʻt soʻzlari kelgan edi. Yaʼni majoziy ishq oshiqni gʻamga soladi, ishq harorati uning tanini qovjiratib xashakka aylantiradi. Shunda ilohiy ishq chaqmogʻi chaqiladi-yu, undan tushgan uchqun oshiq tanini yondirib, kul qiladi. Bu yerdagi maʼnodosh soʻzlar oʻzining ichki tartibiga ham ega. Yana boshqa misollar:

Zuljing cheriki jamol mulkin

Oldi koʻzung ittifoqi birla. (Atoiy)

Uzun sochingdin uzmasmen koʻngulni,

Ayoqing qanda boʻlsa boshim anda. (Atoiy)