Syzygium malaccense

Syzygium malaccense
	; ; Least Concern (IUCN 3.1)
	Rare (NCA)
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Rosids
	Myrtales
	Myrtaceae
	Syzygium
	S. malaccense
Binar nomi
	Syzygium malaccense; ; (L.) Merr. & L.M.Perry, 1938
Sinonimlar
	Caryophyllus malaccensis (L.) Stokes; Eugenia malaccensis L.;

Syzygium malaccense — tropik Osiyo va Avstraliyada oʻsuvchi gulli daraxt turi^[2]^[3]. Bu tur avstroneziya xalqlari tomonidan ancha oldingi davrlardan beri yetishtiriladi. Ular kanoe oʻsimliklari sifatida uzoq Okeaniyaga ataylab olib borilgan. Zamonaviy davrda u butun tropik mamlakatlarda, shu jumladan Karib dengizining koʻplab mamlakatlari va hududlarida oʻstiriladi^[4]^[5]^[6].

Nomlari

Syzygium malaccense bir qator inglizcha umumiy nomlarga ega. U malay atirgul olmasi yoki oddiygina malay olmasi, tog ' olmasi, atirgul olma, otaheit olma, pushti atlas, olxoʻri va pommerak (fransuz tilida „Malay olma“ degan maʼnoni anglatadigan pomme Malacdan olingan) sifatida tanilgan^[2]. Uni baʼzan Otaheite kaju deb atalishiga qaramay, bu tur kaju bilan bogʻliq emas. Kaju yongʻogʻi (lekin kaju mevalari emas) allergik reaktsiyalarni qoʻzgʻatishi mumkin,^[7]^[8] atirgul olma mevalari bilan bunday holat kuzatilmagan^[9]. Kosta-Rikada Manzana de Agua nomi bilan tanilgan. Asosan mamlakatning Atlantika sohilidagi yomgʻirli zonalarida oʻsadi.

Tavsif

Daraxt, gullar va mevalarning kombinatsiyasi Syzygium turkumining eng goʻzal namunalari sifatida maqtovga sazovor^[10]. Mevasi choʻzinchoq shaklda va toʻq qizil rangda, ammo baʼzi navlari oq yoki pushti gullarga ega. Meva eti oq va katta urugʻni oʻrab oladi. Uning taʼmi yumshoq, ammo tetiklantiruvchi. Meva etidan murabbo tayyorlash mumkin.

Kultivatsiya

Malay olmasi tropik daraxt boʻlib, sovuqqa chidamsiz^[11]. Yiliga 152 cm (60 in) yomgʻir yogʻadigan nam iqlimli sharoitda yaxshiboʻsadi. U dengiz sathidan 2,740 m (8,990 ft) gacha boʻlgan balandlikda oʻsishi mumkin . Daraxtning boʻyi 12–18 m (39–59 ft) gacha yetishi mumkin. Yozning boshida gullaydi, uch oydan keyin meva beradi. Kosta-Rikada u ertaroq gullaydi, mevasi aprelda pishadi. Qahva yetishtiruvchilar bu turlardan qushlarni jalb qilish va soya berish uchun foydalanadilar.

Gavayida Syzygium malaccense tog 'olmasi yoki „Ōhi’a 'ai“ deb ataladi^[12]. Polineziyaliklar Gavayi orollariga borganlarida, ular uchun muhim boʻlgan oʻsimliklar va hayvonlarni olib kelishdi. Togʻ olmasi 1000-1700 yil oldin xonakilashtirilgan " kanoe oʻsimliklari " dan biri edi^[13].

Isteʼmol qilish

Togʻ olmasi xom va pishgan holda isteʼmol qilinadigan mevadir. Puerto-Rikoda malay olmasi sharob tayyorlash uchun ishlatiladi^[14]. Indoneziyaliklar daraxtning gullarini salatlarga qoʻshib isteʼmol qiladilar va Gayanada tog. olmasining qobigʻi sirop tayyorlash uchun pishiriladi^[15]. Tog olmasi oq etli mevaga ega boʻlib, u nokga oʻxshash tuzilishga ega. Quyida Gavayi, Salvador va Ganada topilgan malay olmalaridan olingan koʻproq ovqatlanish maʼlumotlari bilan jadval keltirilgan. Suv miqdori yuqori boʻlganligi sababli, Togʻ olmasi Gala olma yoki Fuji olmasiga qaraganda kaloriyalarda pastroq va oʻrtacha miqdorda vitamin va minerallarni oʻz ichiga oladi.

Ovqatlanish mumkin boʻlgan 100 g qism uchun oziq-ovqat qiymati
Namlik	90,3-91,6 g
Protein	0,5-0,7 g
Yog '	0,1-0,2 g
Elyaf	0,6-0,8 g
Ash	0,26-0,39 g
Kaltsiy	5,6-5,9 g
Fosfor	11,6-17,9 g
Temir	0,2-0,82 g
Karotin	0,003-0,008 mg
A vitamini	3-10 IU
Tiamin	15-39 mkg
Riboflavin	20-39 g
Niatsin	0,21-0,41 mg
Askorbin kislotasi	6,5-17,0 mg

Galereya

Meva
Gul kurtaklari
Mevalar
Pishgan Syzygium malacense mevasi.
Pishgan Syzygium malacense teng ikkiga bo'lingan

Manbalar

↑ Botanic Gardens Conservation International (BGCI) & IUCN SSC Global Tree Specialist Group (2018). „Syzygium malaccense“. IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T136055196A136139387. Retrieved 24 June 2022.
↑ ^2,0 ^2,1 „Syzygium malaccense“.
↑ F.A. Zich. „Syzygium malaccense“. Australian Tropical Rainforest Plants, Edition 8. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO) (2020). Qaraldi: 2021-yil 5-mart.
↑ Dotte-Sarout, Emilie (2016). "Evidence of forest management and arboriculture from wood charcoal data: an anthracological case study from two New Caledonia Kanak pre-colonial sites". Vegetation History and Archaeobotany 26 (2): 195–211. doi:10.1007/s00334-016-0580-0.
↑ Whistler, W. Arthur „Syzygium malaccense (Malay apple) (beach hibiscus)“, . Traditional Trees of Pacific Islands: Their Culture, Environment, and Use Elevitch: . Permanent Agricultural Resources (PAR), 2006 — 41–56-bet. ISBN 9780970254450.
↑ Blench, Roger (2004). "Fruits and arboriculture in the Indo-Pacific region". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association 24 (The Taipei Papers (Volume 2)): 31–50. https://journals.lib.washington.edu/index.php/BIPPA/article/viewFile/11869/10496.
↑ Rance (2003). "Cashew allergy: observations of 42 children without associated peanut allergy". Allergy 58 (12): 1311–1314. doi:10.1046/j.1398-9995.2003.00342.x. PMID 14616109.
↑ „Substance Info: Cashew Nut“. 2010-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.
↑ „Substance Info: Rose-apple“. 2016-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.
↑ Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Florida Flair Books, 1987 — 505-bet. ISBN 978-0-9610184-1-2.
↑ „Malay Apple“. Plant Characteristics. Pine Island Nursery. 2017-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.
↑ Abbott, Isabella Aiona.. Lā'au Hawai'i : traditional Hawaiian uses of plants. [Honolulu, Hawaii]: Bishop Museum Press, 1992 — 3-bet. ISBN 0-930897-62-5. OCLC 26509190.
↑ Whistler, W. Arthur. Plants of the canoe people: an ethnobotanical voyage through Polynesia. National Tropical Botanical Garden, 2009 — 241-bet. ISBN 978-0-915809-00-4.
↑ Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Julia F. Morton, 1987 — 378–381-bet. ISBN 0-9610184-1-0. Qaraldi: 2019-yil 20-mart.
↑ Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Julia F. Morton, 1987 — 378–381-bet. ISBN 0-9610184-1-0. Qaraldi: 2019-yil 20-mart.

[IUCN-1] Botanic Gardens Conservation International (BGCI) & IUCN SSC Global Tree Specialist Group (2018). „Syzygium malaccense“. IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T136055196A136139387. Retrieved 24 June 2022.

[GRIN-2] 2,0 ^2,1 „Syzygium malaccense“.

[RFK8-3] F.A. Zich. „Syzygium malaccense“. Australian Tropical Rainforest Plants, Edition 8. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO) (2020). Qaraldi: 2021-yil 5-mart.

[Dotte-Sarout2016-4] Dotte-Sarout, Emilie (2016). "Evidence of forest management and arboriculture from wood charcoal data: an anthracological case study from two New Caledonia Kanak pre-colonial sites". Vegetation History and Archaeobotany 26 (2): 195–211. doi:10.1007/s00334-016-0580-0.

[ElevitchSyz-5] Whistler, W. Arthur „Syzygium malaccense (Malay apple) (beach hibiscus)“, . Traditional Trees of Pacific Islands: Their Culture, Environment, and Use Elevitch: . Permanent Agricultural Resources (PAR), 2006 — 41–56-bet. ISBN 9780970254450.

[BlenchFruits-6] Blench, Roger (2004). "Fruits and arboriculture in the Indo-Pacific region". Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association 24 (The Taipei Papers (Volume 2)): 31–50. https://journals.lib.washington.edu/index.php/BIPPA/article/viewFile/11869/10496.

[7] Rance (2003). "Cashew allergy: observations of 42 children without associated peanut allergy". Allergy 58 (12): 1311–1314. doi:10.1046/j.1398-9995.2003.00342.x. PMID 14616109.

[8] „Substance Info: Cashew Nut“. 2010-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.

[9] „Substance Info: Rose-apple“. 2016-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.

[morton-10] Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Florida Flair Books, 1987 — 505-bet. ISBN 978-0-9610184-1-2.

[pin-11] „Malay Apple“. Plant Characteristics. Pine Island Nursery. 2017-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-oktyabr.

[12] Abbott, Isabella Aiona.. Lā'au Hawai'i : traditional Hawaiian uses of plants. [Honolulu, Hawaii]: Bishop Museum Press, 1992 — 3-bet. ISBN 0-930897-62-5. OCLC 26509190.

[Whistler-13] Whistler, W. Arthur. Plants of the canoe people: an ethnobotanical voyage through Polynesia. National Tropical Botanical Garden, 2009 — 241-bet. ISBN 978-0-915809-00-4.

[14] Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Julia F. Morton, 1987 — 378–381-bet. ISBN 0-9610184-1-0. Qaraldi: 2019-yil 20-mart.

[15] Morton, Julia. Fruits of Warm Climates. Julia F. Morton, 1987 — 378–381-bet. ISBN 0-9610184-1-0. Qaraldi: 2019-yil 20-mart.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]