Suriyaning ommaviy qirg'in quroli
| Ommaviy qirgʻin qurollari |
|---|
 |
| Turlari |
| Davlatlar miqyosida |
|
| Tarqalishi boʻyicha |
|
| Shartnomalar |
Suriya va ommaviy qirg'in qurollari Suriya tomonidan kimyoviy va yadroviy qurollarni o'z ichiga olgan ommaviy qirg'in qurollarini tadqiq qilish, ishlab chiqarish, zaxiralash va ulardan foydalanish bilan bog'liq.2013-yil 14-sentabrda AQSh va Rossiya Suriyadagi kimyoviy qurol zaxiralarini 2014-yil iyuniga qadar yo‘q qilish bo‘yicha kelishuvni e’lon qildi [1] 2013-yil oktabr oyida OPCW-BMT qo‘shma missiyasi Suriyaning e’lon qilingan barcha kimyoviy qurol ishlab chiqarish va aralashtirish uskunalarini yo‘q qildi. [2] Bir necha oy o'tgach, Suriya ritsin kimyoviy qurol dasturini saqlab qolganini ma'lum qildi, Suriya hukumati bu dastur mamlakat sharqidagi Suriya muxolifat kuchlari qo'liga o'tganini da'vo qilmoqda. [3] Keyingi oy Suriya yana 4 ta avval yashiringan kimyoviy qurol ishlab chiqarish joyi borligini oshkor qildi. [4] Isroil razvedkasi Suriya hukumatida bir necha tonna kimyoviy qurol saqlanib qolgan, deb hisoblaydi. [5]Suriya Shimoliy Koreya yordamida yadroviy qurol ishlab chiqarishga intildi, ammo uning plutoniy ishlab chiqarish reaktori 2007 yilda Isroil havo kuchlari tomonidan yo'q qilindi (qarang: "Orchard" operatsiyasi ). Atom energiyasi boʻyicha Xalqaro agentlikdagi (MAGATE) Suriya fayli ochiqligicha qolmoqda, chunki Suriya MAGATEning vayron qilingan obyekt haqidagi savollariga javob bera olmaganligi sababli, MAGATE yadroviy reaktor, shu jumladan reaktorning yadro yoqilgʻisi qayerda ekanligi haqida “juda ehtimol” degan xulosaga keldi. 2015-yil yanvarida Suriya hukumati Al-Qusayrda (Suriya) atom zavodi qurishda gumon qilinayotgani xabar qilingan edi. 1967 yilgi Olti kunlik urush paytida Isroil Golan tepaliklarini va 1978 yilda Janubiy Livanni bosib olgandan so'ng, Suriya hukumati Isroil harbiy qudratini Suriya xavfsizligiga tahdid deb hisobladi. Suriya birinchi marta 1973 yilda Yom Kippur urushini boshlashdan oldin Isroilga qarshi harbiy to'xtatuvchi sifatida Misrdan kimyoviy qurol sotib oldi. Suriya rasmiylari kimyoviy qurolga qodirligini ochiqchasiga e'lon qilmagan bo'lsalar-da, ular nutqlari orqali buni nazarda tutdilar va qo'shimcha ravishda javob choralari haqida ogohlantirdilar. Suriyaning ichki kimyoviy qurol qobiliyati bilvosita Rossiya, Germaniya, Xitoy texnik va logistik yordami bilan ishlab chiqilgan bo'lishi mumkin. Ehtimol, Suriya G'arbiy Yevropa, Xitoy va Shimoliy Koreyadan ikki tomonlama kimyoviy qurol prekursorlari va ishlab chiqarish uskunalarini import qilgandir.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Smith-Spark, Laura; Cohen, Tom. „U.S., Russia agree to framework on Syria chemical weapons“. CNN (2013-yil 14-sentyabr). 2013-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 14-sentyabr.
- ↑ Loveday Morris and Michael Birnbaum. „Syria has destroyed chemical weapons facilities, international inspectors say“. The Washington Post (2013-yil 31-oktyabr). 2013-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 31-oktyabr.
- ↑ Mike Corder. „Syria had ricin program: OPCW document“. The Daily Star. Associated Press (2011-yil 17-sentyabr). 2014-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 21-sentyabr.
- ↑ „Syria declares new chemical weapons facilities“. BBC News (2014-yil 8-avgust). 2014-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-oktyabr.
- ↑ Harel, Amos. „Israeli intelligence: Syria retains small WMD capacity“. Haaretz. 2014-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-oktyabr.