Kontent qismiga oʻtish

Sineperver Sulton

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Sineperver Sulton
Usmonli Imperiyasi ning Valide sulton
Turmush oʻrtogʻi Abdul Hamid I
Toʻliq nomi
turkcha: Ayşe Sineperver Sultan
usmonli turkcha: عایشه سینه پرور سلطان
bolgarcha: Sofia or Sonya
Uy Usmonli (nikohidan soʻng)
Dini Sunni Islom

Sineperver Sulton (turkcha: Ayşe Sineperver Sultan; usmonli turkcha: عایشه سینه پرور سلطان)(1759—1760-yillar—1828-yil 11-dekabr) —Sulton Abdul Hamid I ning 4-xotini va Usmonli Imperiyasini Sultoni Murod IV ning Volida Sultoni.

Imperatorning turmush oʻrtogʻi sifatidagi hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sineperver 1774-yilda Abdul Hamidga turmushga chiqdi va unga „Toʻrtinchi Konsort“ unvoni berildi.[1] Oʻsha yili Simten Xotun, ilgari imperator haramidan boʻlgan badavlat ayol oʻz erini Sineperverga berdi. 1775-yilda u „Uchinchi konsort“ ga koʻtarildi. 1776-yil 7-dekabrda u oʻzining birinchi farzandi, oʻgʻli Shehzade Ahmadni dunyoga keltirdi, u 1778-yil 18-noyabrda taxminan ikki yoshida vafot etdi.[2][3][4]

1778-yilda u „Ikkinchi konsort“ darajasiga koʻtarildi. 1778-yil 17-iyulda u ikkinchi farzandi Esma Sulton ismli qizini dunyoga keltirdi.[2][3] Bir yil oʻtib, 1779-yil 8-sentabrda u uchinchi farzandi, oʻgʻli Shehzade Mustafoni (boʻlajak Mustafo IV) dunyoga keltirdi.[2][5][3] Katta oʻgʻli Ahmad kabi kasal boʻlib oʻlib qolishidan qoʻrqib, u tugʻilgandan keyin Kethyudani u uchun duoga chaqirdi. Shuningdek, u qarzlari tufayli qamalgan mahbuslarni ozod qilish va qarzlarini toʻlashni buyurdi.[3]

1780-yilda Uskudarda Cedid Valide masjidi yaqinida oʻgʻli Ahmad xotirasiga favvora qurdirdi.[2][3]

Ikki yil oʻtgach, 1782-yil 12-dekabrda u uchinchi farzandini, qizi Fatma Sultonni dunyoga keltirdi, ammo u 1786-yil 11-yanvarda uch yoshida chechakdan vafot etdi.[2][6][4] Abdulhamid 1789-yilda vafot etgandan soʻng Sineperver beva qolgan edi. Keyin u Eski Saroyga joylashdi.[3]

Istanbuldagi Eyüpsulton masjidi qabristonida joylashgan Ayshe Sineperver Sultonning qabrtoshi

Valide Sulton va oxirgi yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1807-yil 29-mayda Sulton Salim III taxtdan olgach, oʻgʻli taxtga oʻtgandan soʻng, Sineperver Valide Sulton boʻldi. Salimning onasi Mihrishah Sultonning kethudasi boʻlgan Yusuf ogʻa Salimning yaqinlaridan edi. U 1808-yilda Selimga qarshi qoʻzgʻolonda Kabakchi Mustafoning hiyla-nayranglari bilan koʻndirildi va nihoyat oʻldirildi, shundan soʻng uning soliq fermasi Sineperverga berildi.[7]

Mustafo oʻn toʻrt oy sultonlik qilgandan soʻng, 1808-yil 28-iyulda Alemdar Mustafo posho boshchiligidagi qoʻzgʻolon natijasida taxtdan agʻdarildi. Keyinchalik u keyingi Sulton Mahmud II buyrugʻi bilan qatl etilgan.[8][3] Uning vafotidan keyin u nafaqaga chiqdi va oʻzini qizi Esma Sultonga bagʻishladi.[3] Koʻrinishidan, u Sulton Mahmudga maktub yozib, undan yashash uchun uy soʻraganligi uchun ogʻir kunlarni boshdan kechirdi.[3]

1810-yilda u Adapazari yaqinida maktab va favvora qurdirdi. Xarajatlarni qoplash uchun u oʻz daromadlarining bir qismini doʻkon va fermer xoʻjaliklaridan keladigan tezislarga ajratdi. Bular keyinchalik 1814-yilda koʻpaytirildi.[3] 1825-yilda Istanbulda Hirka-i Serif va Karagümrük oʻrtasida favvora qurdirdi.[2][3]

U oʻgʻli qatl qilinganidan keyin yigirma yildan koʻproq vaqt yashadi va 1828-yil 11-dekabrda Istanbulda vafot etdi. Uning qabri Istanbulning Eyüp shahridagi Eyüp Sulton masjidining Favvora (Shadirvan) hovlisida joylashgan.[2][3] Uning qizi 1848-yilda vafot etib, undan keyin yigirma yildan uzoqroq yashadi.[3]

Avlodlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Abdul Hamid bilan birga Sineperverning toʻrt farzandi bor edi:

  • Shehzoda Ahmad (1776-yil 7-dekabr — 1778-yil 18-noyabr, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan);[4]
  • Esma Sulton[9] (1778-yil 16-iyul — 1848-yil 4-iyun, Mahmud II maqbarasiga dafn etilgan), 1792-yil 29-mayda turmushga chiqqan, Damat Kichik Huseyin posho (1803-yil 8-yanvarda vafot etgan), Sulton Selim III ning oʻgay ukasi;[2]
  • Mustafo IV (1779-yil 8-sentyabr — 1808-yil 16-noyabr, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan), 1807—1808-yillarda Usmonlilar imperiyasining sultoni;[4]
  • Fatma Sulton (1782-yil 12-dekabr — 1786-yil 11-yanvar, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan).[10][4]

Ommaviy madaniyatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Gretsiya shahzodasi Mayklning „Sulton“ (NY: Harper & Row, 1983),ISBN 0-06-015166-8
  • 1989-yilda Shveysariya-Amerika dramatik filmi "Sevimli, Sineperver" shved aktrisasi Maud Adams tomonidan tasvirlangan.[11]
  • 2018-yilda turkiy tarixiy fantastika seriali Kalbimin Sultoni, Sineperver turk aktrisasi Itir Esen tomonidan tasvirlangan.[12]

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18-bet. ISBN 978-9-756-59601-2. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Uluçay 2011.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Duran 2007.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Haskan 2018.
  5. ↑ Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18-bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  6. ↑ Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18-bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  7. ↑ Davis. The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group, 1986 — 9, 11-12-bet. ISBN 978-0-313-24811-5. 
  8. ↑ Davis. The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group, 1986 — 9, 11-12-bet. ISBN 978-0-313-24811-5.  Davis (1986). The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group. p. 9, 11-12. ISBN 978-0-313-24811-5.
  9. ↑ Kal'a, Ahmet. Vakıf su defterleri. İstanbul Araştırmaları Merkezi, 2002 — 182-bet. 
  10. ↑ Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18-bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  11. ↑ Full Cast & Crew: The Favorite (1989), qaraldi: 2020-04-08
  12. ↑ Kalbimin Sultanı - Sineperver Sultan - Itır Esen Kimdir (Gerçek İsmi, Rolü, Öldü mü, Ayrıldı mı), qaraldi: 2020-04-03

Kitobiy manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Uluçay, M. Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ötüken, 2011. ISBN 978-9-754-37840-5. 
  • Duran, Türkan. I. Abdülhamid'in Kızı Esma Sultan'ın Hayatı (1778–1848), 2007. 
  • Haskan, Mehmet Nermi. Hamîd-i Evvel Külliyesi ve Çevresi. Istanbul Ticaret Borsasi, January 1, 2018. ISBN 978-6-051-37663-9. 
Royal titles
Oʻtmishdoshi:
Mihrişah Sulton 		Valide Sulton
29-may 1807-yil – 28-iyul 1808-yil 		Vorisi:
Nakşidil Sulton 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sineperver_Sulton&oldid=3424251" dan olindi