Sharlatanlik
Sharlatanlik (fransuzcha: charlatan va italyancha: ciarlatano italyancha: chiarlare pafos bilan gapiradi, dabdabali[1]) - psevdo-ilmiy, psevdo-tibbiy odamlarni chalg'itishdan foyda olishga qaratilgan faoliyat. Bunday faoliyat uchun ishlatiladigan usullar sharlatanlik deb ataladi.
Kelib chiqish tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dastlab, sharlatan - bu dorivor mahsulotlarning sotuvchisi.
Keyin bu so'z salbiy ma'noga ega bo'ldi. Hozirgi vaqtda sharlatanlik aldovning bir turi, xususan:
- odamlarning bilimsizligidan oʻz faoliyatida foydalanish;[1]
- Bunday boʻlmasada o'zini biron bir ishda mutaxassis sifatida ko'rsatish;[1]
- soxta ilmiy usullarni amaliyotda ataylab ishlatish;
- yetarli malakaga ega emasligi sababli fan tomonidan rad etilgan usullarga tayanish.
Amerikalik shifokor Пол Оффит muqobil tibbiyotning "sharlatanlikka aylangani"ning to'rtta sababini sanab o'tadi:[2]
- yordam beradigan umume'tirof etilgan samarali davolash usullariga qarshi tavsiyalar asosida
- adekvat ogohlantirishsiz mumkin bo'lgan zararli muolajalarni targ'ib qilish
- bemorlarning bank hisoblarini tozalash
- sehrli fikrlashni rivojlantirish
Zamonaviy psevdo-ilmiy sharlatanlik tizimli hodisaga aylandi, asosan tashkillashtirilgan, o'z firmalari, markazlari va hatto "akademiyasi"ga ega. Sodda, kam oʻqimishli yoki umidsiz odamlar ko'pincha ommaviy axborot vositalarida joylashtirilgan reklamaga berilib, hech qanday foyda keltira olmaydigan BFMlar, tibbiy buyumlar va asboblarni sotib olishadi.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Крысин 2000.
- ↑ Andoza:Нп3. Do You Believe in Magic?: The Sense and Nonsense of Alternative Medicine. Harper, 2013. ISBN 0062222961. (also titled «Killing Us Softly: The Sense and Nonsense of Alternative Medicine» in the UK).