Sarkolemma
Sarkolemma — (yunoncha sarco (sarxdan); goʻsht va yunoncha lemma; gʻilof, miolemma deb ham ataladi), skelet mushak tolasi yoki kardiomiotsitni oʻrab turgan hujayra membranasi hisoblanadi[1]. Bu lipid ikki qavatli va bazal membrana bilan aloqa qiladigan polisakkarid moddasining (glikokaliks) yupqa tashqi qatlamidan iborat. Bazal membranada koʻplab yupqa kollagen fibrillalar va laminin[2] kabi maxsus oqsillar mavjud boʻlib, ular mushak tolasi yopishishi mumkin boʻlgan skelet vazifasini bajaradi. Plazma membranasidagi transmembran oqsillari orqali hujayra ichidagi aktin skeleti bazal membrana va hujayraning tashqi qismi bilan bogʻlangan boʻladi. Mushak tolasining har bir uchida sarkolemmaning sirt qatlami pay tolasi bilan birlashadi va pay tolalari oʻz navbatida toʻplamlarga toʻplanib, suyaklarga birikadigan mushak paychalarini hosil qiladi.
Sarkolemma odatda mushak hujayralari, plazma membranasidagi kabi boshqa eukariot hujayralarida bajaradigan oʻziga xos vazifani bajaradi[3]. U hujayradan tashqari va hujayra ichidagi tuzilmalar oʻrtasidagi toʻsiq boʻlib, uning atrofidagi maxsus mushak tolasini ajratib turadi. Membrananing lipid tabiati unga hujayra ichidagi va hujayradan tashqardagi tuzilmalarning suyuqliklarini ajratishga imkon beradi, chunki u faqat akvaporin kanallari orqali suvni tanlab oʻtkazadi. Boshqa hujayralardagi kabi, bu membrana orqali selektiv tashish yoʻli bilan tuzilmalarning kompozitsiyalarini nazorat qilish imkonini beradi. Ion nasoslari kabi membrana oqsillari ATP isteʼmoli bilan ion gradientlarini yaratishi mumkin, ular keyinchalik boshqa moddalarni membrana orqali tashish (birgalikda tashish) yoki harakat potentsiali kabi elektr impulslarini yaratish uchun ishlatilishi mumkin.
Sarkolemmaning oʻziga xos xususiyati shundan iboratki, u mushak hujayralarining sarkoplazmasiga kirib, T-naychalar yoki koʻndalang kanalchalar deb ataladigan tolalar ichida radial va boʻylama membrana kanalchalarini hosil qilish xususiyatiga egadir. Koʻndalang kanalchalarning ikkala tomonida sarkoplazmatik organelaning terminal sisternal kengayishi (mushak boʻlmagan hujayralarda endoplazmatik organella deb ataladi) mavjud. Ikki SR sisternasi bilan oʻralgan koʻndalang tubula triada deb nomlanadi va bu tuzilmalar orasidagi aloqa A va I tasmasi tutashgan joyda joylashgan hisoblanadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ripa. „Physiology, Cardiac Muscle“. StatPearls. StatPearls Publishing (2022). Qaraldi: 2022-yil 4-sentyabr.
- ↑ Engvall, E.; Earwicker D; Haaparanta T; Ruoslahti E; Sanes JR. (September 1990). "Distribution and isolation of four laminin variants; tissue restricted distribution of heterotrimers assembled from five different subunits". Cell Regulation 1 (10): 731–40. doi:10.1091/mbc.1.10.731. PMID 2099832. PMC 361653. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=361653.
- ↑ Boron, Walter F.. Medical Physiology 2nd edition. Philadelphia: Saunders, 2009 — 9–21-bet.