Sara Elmira Royster

Sara Elmira Royster
Tavalludi	1810-yil AQSH
Vafoti	1888-yil 11-fevral
Fuqaroligi	AQSh
Kasbi	Yozuvchi
Turmush oʻrtogʻi	Aleksandr Shelton

Sara Elmira Royster Shelton (1810-yil — 11-fevral 1888-yil) — jamiyat faoli, Edgar Allan Poning yoshlikdagi sevgilisi. Sara Elmira Edgar Allan Poening oʻlimidan biroz avval u bilan unashtirilgan edi.

Ularning munosabatlari Elmira 15 yosh vaqtida boshlangan va Poe Virjiniya universitetida oʻqiyotganda otasi aralashganidan keyin tugagan. Ikki yil oʻtgach, Sara yuk tashish biznesida boyib ketgan Aleksandr B Sheltonga turmushga chiqqan. Ularning toʻrtta farzandi bor boʻlgan, ammo faqat ikkitasi tirik qolgan. 1844-yilda eri vafot etgandan soʻng, Sara Royster va uning bolalari 100 000 AQSh dollari miqdoridagi mulkni meros qilib olganlar, agar Sara qayta turmushga chiqsa, merosning bir qismini yoʻqotishini anglab yetgan.

Poe 1848-yilda Saraning hayotiga qaytgan va ularning munosabatlari tiklangan. Poe unga turmush qurishni taklif qilgan, lekin Sara Royster ikkilanib qolgan va bolalari ham bu nikohni maʼqullamagan. Ular hech qachon turmush qurishmagan; koʻp oʻtmay 1849-yil oktyabr oyida Edgar Allang Poe vafot etgan. Royster Poe sheʼriyatiga taʼsir koʻrsatgan, jumladan, „Crow“ va „Annabel Li“ kabi mashhur sheʼrlarni yozilishida ilhom manbayi boʻlgan. Poe va Roysterning dastlabki munosabatlari boshqa yozuvchilar, jumladan, Edgarning ukasi William Henry Leonard Poe asarlarida abadiylashtirilgan.

Biografiyasi

Royster va Poe Virjiniya shtatining Richmond shahrida qoʻshni boʻlishgan, ularning munosabatlari Sara 15 yoshda, Edgar esa 16 yoshda vaqtida boshlangan. Saraning otasi ularning nikohdan oʻtishiga qattiq qarshilik bildirgan. Poe 1826-yilda Virjiniya universitetida oʻqishni boshlaganida ular yashirincha uchrashib yurishgan. Saraning otasi ularning munosabatlariga faol aralashgan va Edgardan unga kelgan barcha xatlarni olgan. Keyinchalik Poega otasi Saraning nikoh qurishga hali yosh deb hisoblagani uchun eʼtiroz bildirganini yozgan, ammo Saraning otasi Edgarni ijtimoiy mavqei va moddiy ahvoli tufayli kambagʻal yetim sifatida qiziga munosib emas deb hisoblagan boʻlishi mumkin.

Royster Virjiniyadagi boy oiladan boʻlgan tadbirkor Aleksandr Sheltonga turmushga chiqqan va bu paytda Sara atigi 17 yoshda boʻlgan. Shelton transport sohasida biznes bilan shugʻullangan va bir vaqtning oʻzida James daryosi boʻylab harakatlanadigan kemaning egasi boʻlgan. Er-xotinning toʻrt farzandi boʻlgan, ammo ulardan ikkitasi bolaligida olamdan oʻtgan. Saraning turmush oʻrtogʻi Aleksandr Shelton 1844-yil 12-iyulda 37 yoshida pnevmoniyadan vafot etgan. Royster va uning ikki farzandi yuz ming dollarlik boylikni meros qilib olgan.

Keyingi yillar

Poe rafiqasi Virjiniya Poe vafotidan bir yil oʻtib 1848-yilning iyulida yana Royster bilan uchrasha boshlagan. Poe ogohlantirishsiz yetib kelgan. Royster buni shunday taʼriflagan: „Men cherkovga tayyorgarlik koʻrayotganimda meni yashash xonasida bir jentlmen kutayotgani haqida xabar oldim. Men pastga tushdim va uni koʻrib hayratda qoldim, uni darhol tanidim“. Oʻsha vaqtlarda Royster St. Johnʼs Episcopal Church cherkovida kattalar kabi suvga choʻmib, juda dindor boʻlib qolgandi. Sara bu paytda 39 yoshda boʻlgan va 19 yoshli qizi Ann, 10 yoshli oʻgʻli Sautall bilan birga yashagan. Doʻstlaridan biri uning oʻsha paytda juda jozibali boʻlganini aytib oʻtgan.

Ularning toʻyi hech qachon boʻlmagan; Sara Royster bilan xayrlashgandan soʻng, Poe 1849-yil 27-sentyabrda Richmondni tark etgan va ikki hafta oʻtgach, Baltimorda juda sirli sharoitda vafot etgan. Soʻnggi uchrashuvlarini eslab, Sara shunday yozgan edi: „U 26-sentyabr kuni kechqurun mening uyimga xayrlashish uchun keldi. U juda xafa boʻlib, sogʻligʻidan shikoyat qildi. Men unga juda qattiq achindim. Kechasi bilan oʻylab, uning ahvolini bilish uchun erta turdim, lekin juda afsusdaman, bu paytda u allaqachon Baltimorga joʻnab ketgan edi“. Poe oʻlimi chogʻida Richmonddagi rafiqasi haqida gapirgan va u Sara Elmira Roysterni nazarda tutgan boʻlishi mumkin. Biografi John Evangelist Walsh Edgar Allan Poening sirli oʻlimiga Sara Roysterning akalari aralashgan, deb taxmin qilgan.

Poe bilan munosabatlarning yangilanishi

Poening oʻlimidan soʻng, Royster u va ularning munosabatlari haqida gapirishdan bosh tortgan, barcha soʻrovlarni rad etgan va juda yopiq hayot kechirgan. Biroq, 1875-yilda u mahalliy haykaltarosh Edward Valentinega intervyu bergan. 1884-yil iyun oyida Poeni oʻlimidan oldin davolagan doktor Jon Jozef Moran bilan shaxsiy suhbatda u Poe bilan unashtirilganligini tan olgan.

Sara Elmira Royster 1888-yil 11-sentabrda uyida vafot etgan va 12-fevralda Richmond Whigda chop etilgan nekroloq uni „Poning birinchi va oxirgi sevgisi“ deb atagan.

Poe asarlaridagi eslatmalar

• Poning birinchi toʻplami „Tamerlane and Other Poems“ (1827) dagi baʼzi sheʼrlar Royster bilan muvaffaqiyatsiz yoshlik romantikasidan ilhomlangan, koʻplab satrlarda yoshlikdagi beparvolik va yoʻqolgan sevgi mavzusini aks ettirgan.

• Poening qisqa sheʼrlaridan biri „Song“ Sara Roysterning turmush qurishi munosabati bilan yozilgan deb qaralgan. Poe tadqiqotchisi Yuriy Kovalev sheʼr matniga asoslanib, baʼzi biograflar kabi Poe kutilmaganda Royster va Sheltonning toʻyida paydo boʻlishi mumkin deb taxmin qilgan, ammo buning uchun hech qanday dalil yoʻq.

• Sara „Crow“ va „Annabel Li“ filmlari uchun ham ilhom bergan boʻlishi mumkin. Biroq, bu yerda tadqiqotchilarning fikrlari farq qiladi, chunki Po oʻzining rafiqasi Virjiniyadan ilhomlangan boʻlishi ham mumkin edi. Saraning oʻzi esa, Poe shaxsan uni Qargʻadagi „yoʻqolgan Linor“ soʻzlari unga tegishli ekanligiga ishontirganini aytgan.

• Poening ukasi William Genri Leonard ham Edgarning yoshlik chogʻida Saraga boʻlgan muhabbatiga asoslangan hikoya yozgan. Hikoya „Qaroqchi“ deb nomlangan va 1827-yil 27-oktyabrda Shimoliy Amerika jurnalida nashr etilgan.