Samaradorlik
Samaradorlik — bu istalgan natijani olish qobiliyatidir. Agar biror narsa samarali deb topilsa, bu uning kutilgan yoki kutilmagan natijaga ega ekanligini yoki chuqur, yorqin taassurot qoldirishini anglatadi[1].
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]"Samarali" soʻzi lotincha „effectīvus“ soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, ijodiy yoki samarali degan maʼnolarni anglatadi. U eramizning 1300—1400-yillari orasida paydo boʻlgan[2].
Foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Matematika va mantiqda samarali, samarali protsedura mezonlariga mos keladigan metallologik usullarni tavsiflash uchun ishlatiladi.
Guruh nazariyasida guruh elementi biror nuqtada samarali (yoki sodiq) harakat qiladi, agar bu nuqta harakat bilan belgilanmagan boʻlsa.
Fizikada samarali nazariya fenomenologik nazariyaga oʻxshab, nazariya asosiy (kuzatilmagan) jarayonlarni toʻgʻri modellashtirishi daʼvosisiz maʼlum (kuzatilgan) taʼsirlarni tushuntirishga moʻljallangan asosdir.
Issiqlik uzatishda, samaradorlik, NTU usulini qoʻllashda issiqlik uzatgich ishlashining oʻlchovidir.
Tibbiyotda samaradorlik davolashning amalda qanchalik yaxshi ishlashi bilan bogʻliq, ayniqsa pragmatik klinik sinovlarda koʻrsatilgandek, samaradorlikdan farqli oʻlaroq, tushuntirish klinik yoki tadqiqot laboratoriyasi tadqiqotlarida qanchalik yaxshi ishlashini oʻlchaydi.
Boshqaruvda samaradorlik toʻgʻri ishlarni bajarish bilan bogʻliq. Peter Drucker bizga "samaradorlikni oʻrganish mumkin va oʻrganish kerak " ekanligini eslatgan[3].
Inson va kompyuter oʻzaro taʼsirida samaradorlik „tizimdan foydalanish paytida foydalanuvchilarning vazifalarining aniqligi va toʻliqligi“ sifatida aniqlanadi[4].
Harbiy fanda samaradorlik — bu maqsadli tizimda, uning xatti-harakatida[5], qobiliyatida aktivlarida yakuniy holatga erishish, maqsadga erishish yoki samarani yaratish bilan bogʻliq boʻlgan oʻzgarishlarni baholash uchun ishlatiladigan mezon[6]. Jangovar samaradorlik esa: „…harbiy qismning xulq-atvori, operativligi va rahbariyatiga asoslangan jangovar harakatlarga tayyorligi. Jang samaradorligi harbiy kuchlarning oʻz maqsadiga erishish qobiliyatini oʻlchaydi va umumiy harbiy samaradorlikning tarkibiy qismlaridan biridir“[7][8].
Tegishli shartlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Effektiv soʻzi baʼzan miqdoriy maʼnoda „juda samarali yoki unchalik samarali emas“ maʼnosida ishlatiladi. Biroq, na samaradorlik, na samarali yoʻnalish (ijobiy yoki salbiy) va berilgan taʼsirning standarti bilan taqqoslanishi haqida maʼlumot bermaydi. Boshqa tomondan, samaradorlik — istalgan effektga erishish darajasi; istalgan effektning istalgan miqdorini ishlab chiqarish qobiliyati yoki berilgan maqsadga erishishdagi muvaffaqiyat. Samaradorlik atamasidan farqli oʻlaroq, samaradorlikning asosiy yoʻnalishi istalgan samaraga erishish uchun sarflangan resurslar emas, balki yutuqdir[9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Dictionary.com, LLC. „Effectiveness | Define Effectiveness Dictionary.com.“ Dictionary.com | Find the Meanings and Definitions of Words at Dictionary.com. 2011. Web. 28 Sept. 2011. <http://dictionary.reference.com/browse/effectiveness>.
- ↑ Harper, Douglas. „Etymology Online.“ Online Etymology Dictionary. 2011. Web. 04 Oct. 2011. <http://www.etymonline.com/>.
- ↑ Peter F. Drucker (2006). The Effective Executive: The Definitive Guide to Getting the Right Things Done. New York: Collins.
- ↑ DIN EN ISO 9241-11. Ergonomic Requirements for office with visual display terminals — Guidance on usability. Beuth, Berlin (1998)
- ↑ Commander’s Handbook for Strategic Communication and Communication Strategy, US Joint Forces Command, 2010
- ↑ Commander’s Handbook for Strategic Communication and Communication Strategy, US Joint Forces Command, 2010
- ↑ "Combat effectiveness." Encyclopaedia Britannica. Britannica.com. 24 Jan. 2019 https://www.britannica.com/topic/combat-effectiveness
- ↑ "Combat Effectiveness." The Oxford Companion to American Military History. Encyclopedia.com. 24 Jan. 2019. https://www.encyclopedia.com>.
- ↑ Longman, Pearson. „Effective — Definition from Longman English Dictionary Online.“ Longman English Dictionary Online. 2011. Web. 04 Oct. 2011. <http://www.ldoceonline.com/dictionary/effective>.