Qapan Badirov
| Qapan Oraluli Badirov | |
|---|---|
| Tavalludi |
1904-yil 21-sentabr |
| Vafoti |
2000-yil 14-iyun Olmaota |
| Fuqaroligi |
 SSSR,  Qozogʻiston |
| Kasbi | Aktyor |
| Amplua | M.O.Avezov nomidagi Qozoq Milliy akademik drama teatri |
| Faoliyat yillari | 1938-1965 |
| Mukofotlari | Xalqlar doʻstligi ordeni |
Qapan Oraluli Badirov (21.09.1904, hozir Qoʻstanay viloyati Qorabaliq tumani Tabin — 2000.14.06, Olmaota) — aktyor, Qozogʻistonning xalq artisti (1942), Qozoq teatri asoschilaridan biri.[1]
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1-bosqichta qishloq maktabin tugatgandan keyin, 1922-25-yillarda Qozogʻiston xalq taʼlimi institutida (Oʻrinbor) oʻqigan. Oʻsha yerdagi rassomlar toʻgaragida faol qatnashib, 1922-yili B.Maylinning „Betim-au, qudagʻi “ nomli spektaklida Ayqin kelinchakning rolin ijro etgan.
1925-yili yangidan tashkil etilib yotgan Qozoq drama teatriga taklif qilinadi.
1926-yili Qozoq drama teatri gastrolga chiqqanda, Badirov yoʻllanmasi bilan Olmaota veterinariya texnikumiga oʻqishga yuboriladi. U yerda unga yoshlar teatrining badiiy tomonin boshqarish ishi topshirilib, M.Avezovning „Qoragoʻz“, „Enlik-Kebek“, Oʻ.Ospanovning „Zarliq“, A.Sultonovning „Darigʻa-Qaydar“, tatar yozuvchisi Faxti Burnashning „Yash yuraklar“ spektakillarin qoʻyib, oʻzi ham rollarni ijro etgan.
1931-yili Qozoq drama teatriga qaytib keldi.
Badirov 1940-1941-yillarda rejissyorlik bilan ham shugʻullangan, A.Abishevning „O‘rtoqlarin“ sahnaga chiqardi.
Oʻynagan rollar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi ajoyib roli — M.Triggerning „Suv osti kemasi“ Igor Olenin. Shundan keyin Erkebulan (S.Seyfullinning „Qizil lochinlarida“), Jetekshi (N.Pogodinning „Mening do‘stimida“), Mixaylov (V.Kirshonning „Donida“), Hazrati Nauan, Amangeldi (G‘.Musirepovning „Aqan seri — Aqto‘qti“ va „Amangeldida“), Telgʻara (A.Tojiboyevning „Yolg‘iz daraxt o‘rmon emasda“), Jomart (G‘.Mustafinning „Millionerda“), professor Mamlyuk (F.Volfning „Professor Mamlyugida“), Arqaliq (J.Shaninning „Arqaliq botirida“), Bekbolat (B.Maylinning „Maydanida“), Chingiz Sulton, Alixon Bukeyxonov (S.Muqonovning "Choʻqon Valixonov " bilan „Saken Seyfullinida“), To‘le Bi (T. Axtanovning „Antinda“), M. Yarovoy (K. Trenevning „Muhabbat Yarovaya“sida), Otello (U. Shekspirning „Otello“sida), Vizir (N. Hikmetning „Farhod-Shirin“ida) va boshqalar. rollarni ijro etgan va qozoq sahnasida ko‘plab qo‘pol obrazlar yaratgan. Badirovning qozoq sahna sanʼati rivojiga qo‘shgan hissasi, ayniqsa, Hazrati Navan va Otello obrazlaridir. Keyinchalik U. Baptista, M. Shekspirning „Osilgan“ asarida. Auezovning „Enlik-kebeg“dagi Aviz obrazi kabi qarama-qarshi obrazlar obrazi uning serqirra isteʼdodini namoyon etdi. M. Badirov ijodida Auezov dramaturgiyasi alohida oʻrin tutgan va u yozuvchining 21 ta pyesasida oʻynagan. Ular orasida Kembay, Kobey, Karamende, Espembet („Enlik — Kebekte“), Kerim („Abayda“), Sapa, Maykan Bolys („Tungi Ulande“), Demeuzhan („Baibishe-Tokalde“), Maman („Aiman“ - Sholpanda"). "), Qoʻblandi („Qoblandida qoraqipchoq“), Kariboz botir („Xon kengede“), Boʻribasar („Oq qayinda“ A. Tojiboev bilan birga yozilgan), B. Momishuli, Stalin (A. Abishev bilan birgalikda yozilgan „Faxriy qorovul“da) kabi obrazlar mavjud. M. Auezovning „Abay“ romanini sahnalashtirishda Abay roli uchun SSSR Davlat mukofoti bilan taqdirlangan (1952).
Filmda Qaratay („Amangeldida“), Aydar, Sirttan („Abay qo‘shig‘ida“), Koʻregen („Dev haqida afsonasi“), Sarsen („Hayot yo‘lida“) rollarini ijro etgan.
Filmografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 1938 — Amangeldi — Qaratay
- 1942 — № 12 Harbiy toʻplami — Sabit Aymanov
- 1942 — Devning qoʻshigʻi — Kureken
- 1945 — Abay qoʻshiqlari — Aydar
- 1948 — Oltin karnay — Ibray Junisov
- 1950 — Jasur odamlar — Hakim
- 1952 — Jambil — Boranboev
- 1954 — Doch stepey — Bektas
- 1956 — Daladagi qayinlar — epizod
- 1958 — Dengiz boʻronida — Alibek
- 1959 - Hayot yoʻlida — epizod
- 1959 — Bir kecha — Abil Jakanov
- 1964 — Aldar Koʻse — epizod
- 1965 — Enlikgul chechak bilan kasallanganda — Junisov
Ijodkorlik va mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Badirovning „Oʻtkender bilan oʻtishlar“ (1974), „Unutilmas nomlar“ (1981), „Teatr, moya sudba“ (1987) degan xotiralar kitoblar, koʻplab maqolalari chop etildi. Ikki marta Mehnat Qizil bayrogʻi, „Xalqlar doʻstligi“ ordenlari bilan mukofotlangan.[2][3]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Mұxtar Әuezov ensiklopediyasi — Almati, „Atamұra“ baspasi, 2011 jil. ISBN 978-601-282-175-8
- ↑ "Qazaqstan": Ұlttiq ensklopediya / Bas redaktor Ә. Nisanbaev — Almati „Qazaq ensiklopediyasi“ Bas redaksiyasi, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I tom
- ↑ Abay. Ensiklopediya. — Almati: „Qazaq ensiklopediyasiniң“ Bas redaksiyasi, „Atamұra“ baspasi, ISBN 5-7667-2949-9