Pasportlar
Pasport — bu inson shaxsini tasdqilashi uchun hukumat tomonidan joriy qilingan rasmiy sayohat hujjati. Bu pasport egasiga xorijga sayohat qilish va chet eldalik paytida konsullik yordamidan foydalanish imkonini beradi. Hujjat uning egasining shaxsini va fuqaroligini tasdiqlaydi. [1] Standart pasportlarda to‘liq ismi-sharifi, fotosurati, tug‘ilgan joyi va sanasi, imzosi, pasportning amal qilish muddati kabi maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan boʻladi. Pasportlar odatda milliy hukumatlar tomonidan beriladigan boʻlsa-da, ayrim submilliy hukumatlar [lower-alpha 1] oʻz chegaralarida yashovchi boshqa davlat fuqarolariga pasport berishga vakolatli.
Koʻpgina davlatlarda pasportlar mikrochipni oʻz ichiga olgan biometrik pasportlardan foydalanganlar (yoki berishni rejalashtirmoqda), bu ularni mashinada oʻqish mumkin va qalbakilashtirishni qiyinlashtiradi. [2] -, 2019-yil holatiga koʻra , 150 dan ortiq yurisdiksiyada elektron pasportlar berilgan. [3] Avvalroq chiqarilgan biometrik boʻlmagan mashina oʻqiy oladigan pasportlar esa tegishli amal qilish muddati tugagunga qadar amal qiladi.
-
Sayohat faoliyatini tartibga solish uchun yaratilgan 722 yil 24 yanvarda chiqish ruxsatnomasi boʻlgan arab papirusi. Hermopolis Magnadan, Misr -
Birinchi yapon pasporti 1866-yilda chiqarilgan -
Italiya pasporti, 1872-yilda chiqarilgan
-
Qing sulolasidan olingan Xitoy pasporti, Guangxu hukmronligining 24- yili, 1898 yil -
-
Ikkinchi Jahon urushi Ispaniya rasmiy pasporti 1944 yil oxirida chiqarilgan va urushning so'nggi 6 oyi davomida Berlinga jo'natilgan amaldor tomonidan ishlatilgan.
Turlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dunyo boʻylab hukumatlar turli maqsadlar uchun turli xil pasportlar chiqaradilar. Eng keng tarqalgan nav — bu individual fuqarolarga beriladigan oddiy pasportlar. Ilgari ayrim davlatlarda jamoaviy pasportlar [lower-alpha 2] yoki oilaviy pasportlardan ham foydalanishgan. [lower-alpha 3] Bugungi kunga kelib pasportlar guruhlarga emas, balki individual yaʼni yakka sayohatchilarga beriladi. Fuqarolarga milliy hukumatlar tomonidan beriladigan odatiy pasportlardan tashqari, muayyan sharoitlarda hukumatlar tomonidan boshqa turdagi turli-xil pasportlar ham mavjud.
Jismoniy shaxslarga odatda faqat bitta pasportga ega boʻlish ruxsat berilgan boʻlsa-da, ayrim hukumatlar fuqarolarga bir nechta oddiy pasportga ega boʻlishga ruxsat beradi. [lower-alpha 4] Jismoniy shaxslar bir vaqtning oʻzida oddiy pasport va rasmiy yoki diplomatik pasportga ega boʻlishlari mumkin.
Favqulodda pasportlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Favqulodda vaziyat pasportlari — (shuningdek, vaqtinchalik pasportlar deb ataladi) pasportlari yoʻqolgan, oʻgʻirlangan yoki umuman yoʻq boʻlgan va almashtirish uchun vaqtlari boʻlmagan, masalan, chet elga chiqqan va bir necha kun ichida vataniga uchib ketishi kerak boʻlgan shaxslarga beriladi. Ushbu pasportlar juda qisqa muddatga moʻljallangan, masalan, vatanga qaytish uchun bir tomonlama boʻlib, ularning amal qilish muddati oddiy pasportlarga qaraganda ancha qisqaroq boʻladi. Shu maqsadda Laissez-passer ham ishlatiladi. [6] Buning oʻziga xos jihati shundaki, Birlashgan Qirollik Hamdoʻstlikka aʼzo boʻlmagan mamlakatlarda pasportini yoʻqotgan ayrim Hamdoʻstlik davlatlarining fuqarolariga favqulodda pasportlar beradi, ularning davlati diplomatik yoki konsullik vakolatxonasiga ega boʻlmagan holatda ham.
Diplomatik va rasmiy pasportlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Diplomatik pasportlar: Odatda akkreditatsiyadan oʻtgan diplomatlar, yuqori darajali konsullik xodimlari, davlat yoki hukumat rahbarlari hamda tashqi ishlar vazirligining yuqori lavozimli xodimlariga beriladi. Diplomatik pasportga ega boʻlgan shaxslar chegara nazorati tekshiruvlaridan eng yuqori darajadagi immunitetga ega.
- Rasmiy (yoki xizmat) pasportlar: Diplomatik pasport olish huquqiga ega boʻlmagan davlat ishlari boʻyicha sayohat qilayotgan oliy mansabdor shaxslarga beriladi. Rasmiy pasport egalari, odatda, chegara nazorati tekshiruvlaridan oʻtgan bir xil immunitetga ega. Amerika Qoʻshma Shtatlarida rasmiy va xizmat pasportlari ikki xil toifadagi pasport boʻlib, rasmiy pasportlar yuqori lavozimli amaldorlarga, xizmat pasportlari esa davlat pudratchilariga beriladi.
- Jamoatchilik bilan aloqalar pasportlari: davlat kompaniyalarida yuqori lavozimlarni egallagan Xitoy fuqarolariga beriladi. Davlat ishlari pasportlari odatda oʻz egalarini chegara nazorat punktlarida tintuv qilishdan ozod qilish huquqini bermasa-da, ular asosan Afrika va Osiyodagi bir qancha mamlakatlarda yanada erkin viza siyosatiga boʻysunadi (qarang: Xitoy fuqarolari uchun viza talablari).
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Pasport soʻzining maʼnosi
- ↑ „Definition of PASSPORT“ (en). www.merriam-webster.com. Qaraldi: 2021-yil 14-iyul.
- ↑ Cane, P. The New Oxford Companion to Law. London: Oxford University Press, 2008. ISBN 9780199290543.
- ↑ „The electronic passport in 2021 and beyond“. Thales Group.
- ↑ „Collective (group) passports“. GOV.UK. Government Digital Service. Qaraldi: 2021-yil 13-noyabr.
- ↑ „Passports for children“. Canada.CA. Government of Canada. Qaraldi: 2015-yil 6-dekabr.
- ↑ „Guidance ECB08: What are acceptable travel documents for entry clearance“. Qaraldi: 2015-yil 19-mart.
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found