Oshiq oʻyini

Oshiqlarning ketma-ketlik boʻyicha, chapdan oʻngga tushish tartibida: aykur/alchi/alshi (tuya), tay (ot), olxa (echki), chik/shik (qoʻchqor)

Oshiq (qozoqcha: асықasik, karach.-balk. oshiq, kalm. shaxa, krymtat. oshiq oʻyini, moʻgʻ.: шагайyurish, . qadam, tojikcha: ошуқ, turkcha: aşık, turkmancha: aşyk, – qoʻylar (asosan qoʻchqorlar) va boshqa mayda kavsh qaytaruvchi hayvonlarning suyak boʻlagi (talus). Rus tilida suyak koʻpincha qirgʻizcha alchi soʻzidan alchik deb ataladi, bu suyakning eng qadimgi holatini bildiradi.

Oshiqlar Markaziy Osiyo, Moʻgʻuliston, Buryatiya va boshqa baʼzi davlatlrda toʻplanadi va oʻyin uchun ishlatiladi.

Boʻri oshiqlari tumor sifatida ishlatiladi.

Oshiq oʻyinlari

Oshiq oʻyini rus milliy buvilar oʻyiniga juda oʻxshaydi, uning asosiy farqi shundaki, unda asosan oshiqdan kattaroq qoramol suyaklaridan foydalaniladi^[1].

Oshiq – Markaziy Osiyoda eng mashhur xalq oʻyinlaridan biri. Ular uni issiq mavsumda oʻynashadi. Odatda har bir oʻyinchining oʻziga xos oshiqlar toʻplamiga ega, lekin ishlatilgan umumiy toʻplamdan oʻyinda foydalanishga ruxsat beriladi. Oddiy oshiqlar baʼzan turli rangda boʻyalgan, ular hajmi va vazniga qarab baholanadi va turli nomlarga ega. Bosh oshiq

, „saka“ (odatda katta oshiq) eng yuqori narxga ega. „Saka“ odatda qaynatilmagan boʻgʻinlardan olinadi, chunki pishirish jarayonida suyak massasini yoʻqotadi, bu zarba kuchiga yomon taʼsir qiladi. Koʻproq natija uchun „saka“ odatda qoʻrgʻoshin bilan toʻldiriladi. Xon va sulton bolalari orasida esa „saka“ hatto tilla bilan toʻldirilgan^[1].

Oshiqlar bir qatorda joylashgan. Oʻyinchi bir necha metr masofadan oshiq toʻpini tashlaydi, bu boshqa oshiqlarni otdan (aylanadan) yiqitishi kerak. Shuningdek, toʻp maʼlum bir holatda turishi kerak (rasmga qarang)^[1].

Oshiq oʻynash koʻzni va epchillik rivojlanadi^[1].

Ushbu suyaklardan foydalangan holda boshqa oʻyinlar ham mavjud. Masalan, " Xon talapai " oʻyinida bir oʻyinchi ikkala kaftiga qadalgan koʻplab suyaklarni olib, polga sochadi. Shu bilan birga, suyaklardan biri asosiy hisoblanadi (xon, odatda u boshqa rangda), agar u „alchi“ holatiga tushsa (toʻrtta mumkin boʻlgan eng yuqori pozitsiya), keyin oʻyinchilar (ikki yoki undan koʻproq) darhol koʻproq suyaklarni oladi. Asosiy suyakning boshqa joylashuvi bilan, oʻyinchilar bir suyakni (bir barmoq bilan otish) boshqa suyaklarga urmasdan, xuddi shu holatda joylashgan boshqasiga urishga harakat qilib, suyaklarni yutib olishadi (bu oʻyin biroz rus oʻyiniga boʻlgan biryulki (spillikinlar)ga oʻxshaydi). Muvaffaqiyatli yurish bilan oʻyinchi urgan suyagini oladi va oʻynashni davom ettiradi, muvaffaqiyatsiz yurish bilan (u boshqa suyakka urdi yoki suyakka xuddi shu holat bilan urmadi), keyingi oʻyinchiga oʻtadi. Eng koʻp suyak toʻplagan oʻyinchi gʻalaba qozonadi.

Juda kichik yoshli bolalar uchun „Xon talamay“ oʻyinining juda oddiy turi mavjud. Davrada oʻtirgan bolalar oʻrtasida bir dasta oshiq toʻkiladi va „Xon talamai“ buyrugʻi aytiladi, unga koʻra bolalar uyumdan koʻproq oshiq olishga intilishadi. Shundan soʻng, har bir bola uchun oshiqlar hisoblanadi, shuning uchun oʻyin bolalarga hisoblashni oʻrganishga yordam beradi.

Buryatiyada suyak (oshiq) oʻyini „Shagay naadan“ deb nomlanadi, bu yerda har yili Sagaalgan va Surxarbaan milliy bayramlarida qadimiy oʻyin asnosida turnirlar oʻtkazilinib turiladi.

Qirgʻizistonda ordo oʻyini kattalar orasida mashhur. Musobaqalar diametri taxminan 10 metr boʻlgan dumaloq platformada oʻtkaziladi. Shuningdek, 2016-yilda bilyard kabi stollarda qadimiy Aikur oʻyinining taxtali turi ishlab chiqilgan. Stol oʻyini bilyardga elita alternativ asnosida oʻrnatilgan.^[2]^[3]

Zararli qoʻrgʻoshin bilan quyish

Muozanatni saqlash uchun „saka“ odatda qoʻrgʻoshin bilan toʻldiriladi. Biroq, zamonaviy fan qoʻrgʻoshin toksikligini isbotlangan. Hatto qoʻrgʻoshin bilan zaharlanish va dunyodagi jinoyatlar darajasi oʻrtasidagi bogʻliqlik topishgan.

Musiqa asboblarida foydalanish

Oshiqlar, oʻyinlar va fol ochishdan tashqari, musiqa asboblarining bir qismi sifatida ham qoʻllanadi. Masalan, qozoq milliy musiqa asbobida zhetygen (1- rasm).), moʻgʻul yatga oʻxshash, oshiqlar iplar uchun harakatlanuvchi yongʻoq sifatida ishlatiladi.

Madaniyatdagi oshiqlar

Qozoqning „Oltin saka“ ertakida jodugar Jalmagyz-kempir oʻgʻlini boydan olib ketmoqchi boʻlib, bolani olib kelish uchun undan oltin toʻpni oladi.

Adabiyotlar

Ed. S. Badamxatan, BNMAU-yn ugsaatny zuy (Moʻgʻuliston Xalq Respublikasi etnografiyasi), 1987, Ulan-Bator, 365-368-betlar.
Rismendeeva, Nazgul. Qirgʻiz elining chuko oʻyindari: (Etnografik ilitoo) / Ilimy ed. T. K. Chorotegin. Bishkek : Qirgʻiz zher, 2016. – 176 b., Surot. – „Muras“ jamgʻarmasi. – „Qirgʻiz tarixi koomu“ EKBsy. – ISBN 978-9967-12-532-2. (Rysmendeeva, N. TO. Qirgʻiz xalqining alchiki oʻyinlari. qirgʻiz tilida).

</br>

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „arxiv nusxasi“. 2012-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "autogenerated1" defined multiple times with different content
↑ „Zolotoy“ aykur dlya mujchin. Elitnie nastolnie igri v alchiki
↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.

Havolalar

UB Post: turnir hisoboti
Kumush Oʻrda: tavsif va qoidalar Arxivlashgan nusxa

[autogenerated1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „arxiv nusxasi“. 2012-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "autogenerated1" defined multiple times with different content

[2] „Zolotoy“ aykur dlya mujchin. Elitnie nastolnie igri v alchiki

[3] {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.

[1]

[2]

[3]