Nekroz

Nekroz (yun. nekrosis – oʻlish) – 1) tirik organizmdagi hujayra, toʻqima, butun aʼzo yoki uning bir qismi nobud boʻlishi. Kimyoviy yoki fizik taʼsirlar (harorat, elektr toki, kuchli kislota yoki ishqorlar, nur energiyasi va boshqalar), shikastlanish, toksinlar (bakte-rial infeksiyalarda) sabab boʻladi. Koʻpchilik hollarda mahalliy qon aylanishining (tromb, emboliya, infarkt, gangrena), shuningdek, toʻqimalar innervatsiyasining buzilishi nekroz uchun qulay sharoit tugʻdiradi. Nekrozda oʻziga xos oʻzgarishlar hujayralar (yadro va sitoplazma burishib qoladi) va hujayralararo moddada kuzatiladi. Nekroz atrofi ajralib tushadi (hujayra yadrosi va sitoplazmasi bujmayadi) yoki yiringlab iriydi; hujayra kemtigi oʻrnida chandiq paydo boʻladi. Nekrozning quruq yoki koagulyatsion (oʻlgan hujayra quriydi), hoʻl yoki kollikvatsion (nobud boʻlgan hujayra iriydi) xili ajratiladi. Organizmning biror yerida nekroz vujudga kelishi uning umumiy holatiga noxush taʼsir koʻrsatadi. Tana yuzasidagi toʻqimalar nekrozga uchrab iriganda, aksari ularda patogen mikroblar koʻpayadi. Shuning uchun irigan toʻqimalar jarrohlik yoʻli bilan olib tashlanadi.

Oʻsimliklarda toʻqima yoki organlar ayrim qismlarining nobud boʻlishiga noqulay fizik, mexanik (muzlash, kuyish, shikastlanish va boshqalar) va kimyoviy taʼsirotlar (oʻsimliklarni purkalgan yoki changitilgan preparatlardan kuyishi) yoki mikroorganizmlar bilan kasallanish (barglardagi bakterial va zamburugʻli dogʻlar va boshqalar) sabab boʻladi. Nekroz mahalliy, shuningdek, oʻsimlikning umumiy kasallanishidan paydo boʻlishi mumkin. Gʻoʻza barglaridagi nekrozni patogen zamburugʻ (makrosporioz va vilt) yoki bakteriyalar (gommoz) vujudga keltiradi.