Kontent qismiga oʻtish

Mohács jangi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mohach jangi
Usmonli-Gabsburg urushi.
Mohach jangi, Usmonli miniaturasi

Sanalar 1526-yil 29-avgust
Urush yeri Mohach, Vengriya Qirolligi
Natija Usmoniylarning g'alabasi
Raqiblar
Usmonli imperiyasi Vengriya Qirolligi

Xorvatiya Qirolligi
Kingdom of Bohemia Bogemiya toji
Muqaddas Rim imperiyasi
Bavariya gersogligi
Polsha Qirolligi

Qoʻmondonlar
Sulaymon I
Pargalı Ibrahim Pasha
Malkoçoğlu Bali Bey
Devlet I Giray
Gazi Hüsrev Bey
Behram Pasha
Louis II of Hungary
Pál Tomori
György Zápolya
Stephen VII Báthory
Kuchlar
55,000–70,000 askarlar[1]
200 dona miltiqlar
25,000-30,000 askarlar
80 miltiqar (faqatgina 50 tasi oʻz vaqtida olib kelingan)
Yoʻqotishlar
~1,500-2,000[2][3] ~ 14,000 to 20,000+

Mohach jangi-Markaziy Yevropa tarixidagi eng jiddiy janglardan biri boʻlgan. 1526-yil 29-avgust kuni Vengriya Qirolligi Mohach yaqinida Lui II boshchiligidagi Vengriya Qirolligi va Sulaymon I boshchiligidagi Usmonli imperiyasi kuchlari oʻrtasida jang boʻladi. Usmonli gʻalabasi bir necha asrlar davomida Vengriyaning Usmonli imperiyasiga qaram boʻlishiga va Gabsburg monarxiyasi va Transilvaniya knyazligiga boʻlinishiga olib keldi. Keyinchalik Lui II ning oʻlimi Vengriya va Bogemiyada Yagiellonlar sulolasining tugashiga olib keldi, ularning sulolaviy daʼvolari Gabsburg sulolasiga oʻtdi. Mohach jangi bilan Oʻrta asrlar Vengriyasi ham barham topdi.

Jangga tayyorgarlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1526-yilgacha Vengriya Qirolligi va u Mohach jangidan keyin boʻlingan 3 qismi: Vengriya qirollik oilasi, Transilvaniya va Usmonli imperiyasi qoʻshib olingan qismlari.

Vengerlar uzoq vaqt davomida Yevropaning janubi-sharqida Usmoniylarning kengayishiga qarshi chiqishgan, ammo 1521-yilda turklar Dunay daryosidan yuqoriga koʻtarilib, Nandorfehervarni (hozirgi Belgrad, Serbiya) — Dunaydagi eng kuchli venger qal’asi va Sababsni (hozirgi Sabab, Serbiya) egallab olishgan.

Nandorfehervarning qoʻldan ketishi Vengriyada xavotir uygʻotdi, lekin qirol boshchiligidagi ulkan 60.000 kuchli armiya qoʻshini qarshi chiqishga harakat qilgan. Ammo qoʻshin juda sekin harakatlangan va yetarli oziq-ovqat olmagan. Shuning uchun armiya ochlik va kasallik ostida oʻz-oʻzidan tarqaldi, hatto Belgradni yangi oʻrnatilgan turk garnizonlaridan tortib olishni ham eplay olmadi. 1523-yilda jasur ruhoniy-askar arxiyepiskop Pale Tomori Janubiy Vengriya sardori boʻldi. U chegarani himoya qilishda oʻzining shaxsiy yepiskoplik mablagʻlaridan ishlatishga majbur boʻldi. Petrvaradin 1526-yil 15-iyulda qal’a garnizonlarining yoʻqligi sababli turklar tomoniga egallandi. Petervradin va Buda oʻrtasidagi Duna boʻylab taxminan 400 km masofada biron bir vengriyalik shaharcha, qishloq yoki biron bir istehkom yoʻq edi.

Mohach jangi Usmonli miniaturachilar qalamida
Armiya kapitani general Pom Tomori oʻzining oltin zirhida (1526)
Qirol Lui II jasadi

Vengriya Pavia jangida qirol Frensis I ga oʻxshash tarzda qurilgan va asosan zirhli otlarga (jandarm ritsarlariga) asoslangan eski qurollangan ritsarlarga tayanadigan qimmat, ammo eskirgan armiya qurdi. Vengriya jang maydoni ikki chiziqdan iborat edi. Birinchisida yollanma piyoda va artilleriya markazi va ikkala qanotda otliqlarning koʻp qismi bor edi. Ikkinchisi — piyoda va otliq qoʻshin[4]. Usmonli armiyasi artilleriya va elita, mushk bilan qurollangan yangilar atrofida qurilgan zamonaviyroq kuch edi. Qolgan qismi feodal Timarli otliq qoʻshinlari va Rumeliya va Bolqonlarning harbiy xizmatdan olinadigan yigʻimlaridan iborat edi[5].

  1. Ágoston, Gábor „Mohács, Battle of“, . Encyclopedia of the Ottoman Empire. Facts on File, 2009 — 388–389-bet. 
  2. Cathal J. Nolan, The Age of Wars of Religion, 1000-1650: An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization, Vol. 2, (Greenwood Press, 2006), 602.
  3. https://www.britannica.com/event/Battle-of-Mohacs
  4. "The Battle of Mohacs: The Fall of the Hungarian Empire", by Richard H. Berg, published in Against the Odds, Volume 3, Number 1, September 2004
  5. Ottoman army wikipedia pageAndoza:Circular reference

Sulaymon I

Zigetvar qamali