Migratsiya.

Migratsiya -bu odamlarning turli sabablarga ko'ra yashash joyidan boshqa joyga ko'chishi.Migratsiya odamlarning ma'lum bir hududdan tashqariga doimiy yoki vaqtinchalik yashash joyiga ko'chib o'tishi bilan sodir bo'ladi.Aholining ijtimoiy,iqtisodiy,ekologik,siyosiy,diniy,harbiy va boshqa sabablarga ko‘ra migratsiyasi tashkiliy(davlat va boshqa ijtimoiy tuzilmalar ishtirokida)va uyushmagan(migrantlarning o‘zlari tomonidan)bo‘lishi mumkin.Hozirgi vaqtda migratsiyaning eng muhim sababi iqtisodiy sababdir. Qozog'istonda bunga ekologik ofat zonalari bilan bog'liq sababni ham qo'shish mumkin.Odamlarning migratsiyasi qadim zamonlardan beri mavjud.Migratsiya birinchi ijtimoiy mehnat taqsimoti(cho'pon qabilalarining ajralishi)dehqonchilikning rivojlanishi, hunarmandchilikning dehqonchilikdan ajralishi, xalqlarning katta ko'chishi,buyuk geografik kashfiyotlar, sanoatning rivojlanishi (asr boshlarida)bilan bog'liq edi.19-asr). 20-asrda urushlar migratsiyaga katta ta'sir ko'rsatdi.Migratsiya insoniyat taraqqiyotida va xalqlar o‘rtasida hududlarni qayta taqsimlashda muhim rol o‘ynadi. Migratsiya ham doimiy aholining, ham emigrantlarning turmush darajasiga, aholining demografik va ijtimoiy tuzilishiga, joylashuviga, etnografik tarkibining o'zgarishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Doimiy yashash joyining oxirgi o'zgarishi munosabati bilan:

• qaytarilmaydigan migratsiya;
• juda uzoq vaqt davomida migratsiya bilan bog'liq vaqtinchalik migratsiya;
• yilning ma'lum bir davrida ko'chirish bilan bog'liq mavsumiy migratsiya;
• doimiy ish va boshqa joylardagi ta'lim muassasalariga borishni o'z ichiga olgan ko'chma migratsiya;
• mamlakatdan boshqa joyga ko'chish, mamlakatga ko'chib o'tish shaklidagi tashqi migratsiya;
• Mamlakat ichidagi migratsiya bilan bog'liq ichki migratsiya turlariga bo'linadi.

Ichki migratsiya qishloq aholisining migratsiyasi va shahar aholisining migratsiyasiga bo'linadi.Qozoq xalqining qadimdan ko‘chmanchi va yarim ko‘chmanchi turmush tarzi,chorvachilikning rivojlanishi hisobiga yaylovlarning yangilanishi,yozda yaylovga ko‘chishi,qishda qish uyqusi, masalan,bahor va yozda Qirg‘izistonga ko‘chish.oylar va qishda chorvachilik uchun dala topish qulayligi bilan Sirga tushishi qozoq zaminida boʻlib,mavsumiy migratsiyaning rivojlanishini koʻrsatadi.Shuningdek,15-18-asrlarda jongʻorlar bosqinida qozoq xalqi “loyqa, alkogolli boʻron”ga duchor boʻlib,oʻz vatanidan majburan koʻchirilgan.19-asrning ikkinchi yarmi 20-asr boshlarida Rossiya imperiyasining mustamlakachilik siyosati bilan qora tanli rus koʻchmanchilari qozoq zaminiga koʻchib oʻtdi.

• 18-19asrlarda qozoq xalqining chor mustabid tuzumiga qarshi milliy ozodlik qoʻzgʻolonlari va urushlari,
• Oʻrta Osiyo va Qozogʻistonda 1916-yilda iyun dekretiga qarshi boshlangan milliy ozodlik harakati.
• 1917 yil fevralda burjua-demokratik va oktyabr inqiloblari,Qozogʻistonda Sovet hokimiyatining oʻrnatilishi,
• 1918-20 yillardagi fuqarolar urushi,
• 1920-21 yillardagi ocharchilik, "urush kommunizmi", oziq-ovqat otryadlari kampaniyasi Qozog'istondagi migratsiyaning siyosiy sabablari edi. Bu davrlarda koʻplab qozoqlar qon toʻkilish va ochlikdan qutulib, begona yurtlarga koʻchib ketishgan.
• 1928—30 yillarda boy-kulaklar sifatida musodara qilingan badavlat kishilar oʻz vatanlaridan koʻchirilib, surgun qilindi.

Qozog'iston hududi Sovet imperiyasining boshqa mintaqalaridan surgun qilingan dehqonlar va siyosiy mahbuslar joyiga aylandi.Ommaviy majburiy kollektivlashtirish davrida qozoqlarga qarshi olib borilgan genotsid siyosati tufayli qozoq xalqi ochlik va qirg‘inga uchragan qorong‘u yillarda( 1931-33 )1 milliondan ortiq qozoqlar o‘z ota-bobolari vatanini tark etgan bo‘lsa,ularning 616 ming nafari qaytmagan.tarixiy vatanlariga.Ular uzoq xorijiy davlatlar-Mo'g'uliston,Xitoy,Afg'oniston,Pokiston,Eron,Turkiya, shuningdek,G'arbiy Yevropaning ba'zi mamlakatlarida qozoq diasporasini tashkil qilganlar.Ikkinchi jahon urushi (1939-45)yillarida hibsga olingan,Yevropa davlatlarida qarshilik ko‘rsatish harakatlarida qatnashgan,Turkiston legioni safida bo‘lgan ko‘plab vatandoshlarimiz xorijiy mamlakatlarda qolib ketdi.1937 yilning kuzidan totalitar siyosat qurboniga aylangan butun xalqlar o‘z vatanlaridan qozoq yerlariga zo‘rlik bilan ko‘chirildi.Xususan,1937 yilda Manjuriyadan 102 ming koreys Qozog‘istonga ko‘chib ketishga majbur bo‘ldi.1938—44-yillarda Qozogʻistonga chechenlar,ingushlar,bolqarlar,Kavkazdan koʻchmanchilar,qrim-tatarlar,mesxed-turklar,polyaklar,bolgarlar,Qora dengizning shimoliy qirgʻogʻidan kurdlar,Volga boʻyidan nemislar keldi,1947-52 . minglab latviyaliklar,estoniyaliklar,g'arbiy ukrainlar,qozoqlar o'z yerlariga majburan ko'chib o'tishdi va nihoyat ko'chib ketishdi.1953-yilda yahudiylar va abxazlar deportatsiya qilindi. 1953-55 yillarda Qozogʻistonga yangi taraqqiyot niqobi ostida millionlab boshqa millat vakillari koʻchib keldi. Shunday qilib,sovet totalitar siyosati natijasida tubjoy qozoq xalqi o‘z zaminida ozchilikka aylandi, Qozog‘iston esa 130 dan ortiq etnografik diaspora vakillari istiqomat qiladigan “xalqaro” makonga aylandi. 5 milliondan ortiq qozoq diasporasi xorijda yashaydi. Qozog‘iston mustaqillikka erishib, suveren davlatga aylangan 20-asrning 90-yillaridan boshlab, keyingi o‘n yilda migratsiya boshqacha tus oldi. Qozog‘iston Respublikasining 1992-yil 26-iyunda qabul qilingan “Migratsiya to‘g‘risida”gi va 1997-yil 13-dekabrda qabul qilingan “Aholining migratsiyasi to‘g‘risida”gi qonunlari migratsiya sohasidagi jamoat munosabatlarini tartibga solib, migratsiya jarayonlarining huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy asoslarini belgilaydi. Shu tariqa, tarixiy vataniga qaytgan insonlar va oilalar uchun yangi joyda zarur yashash sharoitlarini yaratish masalasi davlat darajasida ko‘rib chiqildi. Shu munosabat bilan Qozog‘iston Respublikasi Migratsiya va demografiya agentligi, Jahon qozoqlari assotsiatsiyasi kabi davlat va nodavlat muassasalar tashkil etildi, o‘z vataniga ko‘chib kelgan o‘rolmanlar uchun har yili ko‘paytiriladigan kvotalar belgilandi. chet elda va ular uchun belgilangan hududlarda joylashish uchun. va mahalliy byudjetlardan mablag'lar ajratildi. Shuningdek, Qozog‘istonga majburiy sharoitda ko‘chib kelib, o‘rnashib qolgan ko‘plab millat vakillari o‘z ota-bobolarining uylariga ko‘chib o‘tish imkoniyatiga ega bo‘ldilar;