Martha Mitchell effekti
Martha Mitchell effekti deb psixiatr, psixolog, ruhiy salomatlik boʻyicha klinisist yoki boshqa tibbiyot mutaxassisi bemorning real voqealarni toʻgʻri idrok etishini notoʻgʻri tashxis qoʻyishi sababli sodir boʻladigan jarayonga aytiladi[1][2].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bell va boshqalarning soʻzlariga koʻra, „baʼzida, ehtimol boʻlmagan tashxislar notoʻgʻri ruhiy kasallikning alomatlari sifatida qabul qilinadi (Maher, 1998)“, „intuitiv jihatdan qanchalik imkonsiz boʻlishidan qatʼi nazar, voqealar haqiqatan ham sodir boʻlganligini tekshirishning muvaffaqiyatsizligi yoki qobiliyatsizligi sababli, ular band boʻlgan klinisyenga uchrashlari mumkin“[3].
Bunday holatlarga misollar:
- Uyushgan jinoyatchilarning taʼqibi[3]
- Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari tomonidan kuzatuvga olinish[3]
- Turmush oʻrtogʻining xiyonati[3]
- Jismoniy muammolar
Psixoterapevt Jozseph Berkedan iqtibos keltirgan holda, shifokorlar „hatto paranoyaklarning ham dushmanlari bor“ deb taʼkidlaydilar[3]. Aldashlar „gʻayritabiiy eʼtiqodlar“ boʻlib, gʻalati (haqiqat boʻlishi mumkin emas deb hisoblanadi) yoki gʻalati boʻlishi mumkin (mumkin, lekin klinisyen tomonidan ehtimoli kam deb hisoblangan). Zaharlanish, taqibga uchrash, nikohdagi xiyonat yoki ish joyidagi fitna haqidagi farazlar gʻalati boʻlmagan eʼtiqodlarga misol boʻlib, ularni aldanish deb hisoblash mumkin[3]. Har qanday bemorga klinisyenlar notoʻgʻri tashxis qoʻyishi mumkin, ayniqsa paranoid aldanish tarixiga ega boʻlgan bemorlar bu holatda yuqori koʻrsatkich qayd etadi.
Bemorlarning shikoyatlari tibbiyot xodimlariga va/yoki sogʻliqni saqlash muassasalariga tegishli boʻlsa, hatto bemorda xayolparastlik tarixi boʻlmasa ham, ular xayolparastlik tashxisini qoʻyishlari mumkin. „Boshqa sogʻliqni saqlash mutaxassisi tomonidan jarohatlangan deb daʼvo qilgan bemor begunoh hamkasbining karerasini buzishi mumkin boʻlgan aqldan ozgan odam sifatida etirof etildi.“[4]
Kelib chiqishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Psixolog Brendan Maher bu effektni Martha Mitchell nomi bilan atagan[5]. ,artha Mitchell Nikson maʼmuriyatida Qoʻshma Shtatlar Bosh prokurori Jon Mitchellning rafiqasi edi. U Oq uy rasmiylari noqonuniy faoliyat bilan shugʻullanganligini daʼvo qilganida, uning daʼvolari ruhiy kasallik bilan bogʻliq deya baholangan. Biroq, oxir-oqibat, Watergeyt mojarosi faktlari uni oqladi va unga „Watergeytning Kassandrasi“ yorligʻi berildi.
Garchi uning koʻplab daʼvolari isbotlanmagan boʻlsa-da, masalan, eri mehmonxonadan chiqib ketishiga yoʻl qoʻymaslik uchun Vashingtonga chaqirilganidan keyin Kaliforniyaga tashrifi chogʻida giyohvand moddalar isteʼmol qilgani va taqibga uchraganligi haqidagi daʼvosi yoki axborot vositalariga telefon qoʻngʻiroqlarini amalga oshirilishi[6] kabilar James McCord tomonidan 1975-yilda The New York Times gazetasida xabar qilingan voqealarni haqiqat ekanligini tan oldi[7].
Marthaning daʼvolarini tasdiqlovchi koʻplab dalillar 2017-yilda Newsweek jurnalida AQSh elchisi tayinlanishi haqidagi maqolada chop etilgan[8]. 2022-yilda Netflix "Martha Mitchell effekti " nomli hujjatli filmni namoyish etdi[9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Coleman, A. (2015). A Dictionary of Psychology. p441.
- ↑ Alexander, G. J. (1996). International Human Rights Protection Against Psychiatric Political Abuses. Santa Clara L. Rev., 37, 387.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Bell, Vaughan; Halligan, Peter; Ellis, Hadyn D. (August 2003). "Beliefs about delusions". Psychologist 16: 418–422. ISSN 0952-8229. https://www.researchgate.net/publication/265280728.
- ↑ „Blacklisting Patients“. patient-safety.com. Qaraldi: 2020-yil 9-iyul.
- ↑ Maher, Brendan A. (1988) „Anomalous Experience and Delusional Thinking: The Logic of Explanations“. In T. Oltmanns and B. Maher (eds) Delusional Beliefs. New York: Wiley Interscience
- ↑ Reeves, Richard President Nixon: Alone in the White House, p. 511
- ↑ „McCord Declares That Mrs. Mitchell Was Forcibly Held“. www.nytimes.com. Qaraldi: 2020-yil 19-oktyabr.
- ↑ Stein, Jeff. „One of Trump's ambassadors beat and "kidnapped" a woman as part of the Watergate cover-up: reports“ (en). Newsweek (2017-yil 11-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 19-oktyabr.
- ↑ Marie, Ashley. „Watch: Netflix releases trailer for 'The Martha Mitchell Effect'“ (2022-yil 23-may).
 |